Ο Dr. Μάριος Πατσουλές, Γεωλόγος Μηχανικός Ταμιευτήρων Πετρελαίου αντλώντας πρακτικές από την εμπειρία του στη Νορβηγία και την Αγγλία στην έρευνα και εξόρυξη πετρελαίου και την αντιμετώπιση πετρελαιοκηλίδων μιλάει στο insider.gr για το πρόβλημα της πετρελαιοκηλίδας στο Σαρωνικό, τους κινδύνους για την υγεία και τους τρόπους αντιμετώπισης τέτοιων περιστατικών.
Τι ακριβώς συμβαίνει όταν δημιουργείται μια πετρελαιοκηλίδα στη θάλασσα;
Επειδή «μια εικόνα αξίζει όσο χίλιες λέξεις», θα σας δείξω σειρά εικόνων, που θα καταστήσουν πλέον εύπεπτη την κάθε απάντηση στο αντίστοιχο πρόβλημα που δημιουργείται.
Στην εικόνα 1 βλέπετε λοιπόν την τύχη των πολύμεικτων ενώσεων του πετρελαίου, που άλλες διαλύονται, άλλες γαλακτωματοποιούνται , ή καθιζάνουν, διαχέονται, οξειδώνονται, εξατμίζονται, παρασύρονται, μεταναστεύουν, ή βιο-αποικοδομούνται.
Δηλαδή, ποιοί μηχανισμοί προκαλούν τους κυρίως κινδύνους;
Όποια ουσία δεν διαλύεται, μια και το πετρέλαιο είναι οργανικό υλικό, αποτελεί εύκολη τροφή για τα ψάρια που δυστυχώς δεν την αναγνωρίζουν να την αποφύγουν. Με το τρόπο αυτό εισέρχονται στην αλυσίδα των τροφίμων του ανθρώπου. Βέβαια, η μεγάλη ζημιά γίνεται στα ευαίσθητα υποθαλάσσια οικοσυστήματα και στους οργανισμούς του πυθμένα. Σημειώνεται ότι μερικές κυκλικές ενώσεις του πετρελαίου είναι καρκινογόνες.
Πόσο επιβλαβείς είναι οι συνέπειες για την υγεία των ανθρώπων, τα μικροπεριβάλλοντα των υποθαλάσσιων οικοσυστημάτων, τον τουρισμό της χώρας, το ευρύτερο μεσογειακό περιβάλλον;
Εξαρτάται πάντα από την σύσταση του πετρελαίου της κηλίδας, αλλά γενικότερα οι επιπτώσεις είναι μακροχρόνιες, ιδιαίτερα για τους κολυμβητές σε ρυπανθείσες περιοχές. Καλό είναι να προσέχουμε, γιατί μερικές φορές τα πετρέλαια μεταφέρουν και διάφορα τοξικά, όπως π.χ. Υδράργυρο. Τι να αναλύουμε τώρα για τον υδράργυρο; Όσο πιο μακρυά γίνεται. Και φυσικά, δεν είναι καθόλου καλό να πλήττεται οποιοδήποτε μέρος του πλανήτη με πετρέλαιο, αφού είναι η μεγαλύτερη δυσφήμιση για τον τόπο με σαφείς επιπτώσεις στον τουρισμό και όλα τα προαναφερθέντα.
Επιμένω στο θέμα της ρύπανσης του περιβάλλοντος από ατυχήματα πετρελαϊκών διαρροών, αφού η χώρα μας δεν έχει καταφέρει να εξοπλιστεί επαρκώς σε υποδομές για να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά ένα φαινόμενο με αναμφισβήτητα βλαβερές συνέπειες σε πάρα πολλούς τομείς, αλλά και στην υγεία των πολιτών. Έχω άποψη και γνώσεις επί του θέματος, τόσο από την προηγούμενη εμπειρία μου στην Αγγλία και Νορβηγία, όπου ερεύνησα και εργάστηκα σε ανάλογα θέματα, όσο και στην χώρα μας, όπου πριν 24 χρόνια, πλαισιωμένος από μια εξαιρετική ομάδα, των πλέον εξειδικευμένων τότε επιστημόνων, από τα Πανεπιστήμια Πατρών, Κρήτης και Αθηνών, όπως και από φορείς όπως το τότε ΕΚΘΕ, σημερινό ΕΛΚΕΘΕ, την ΔΕΠ-ΕΚΥ κ.ά., καταφέραμε να σχεδιάσουμε και "δέσουμε" ένα Project για την αποτελεσματική αντιμετώπιση των πετρελαιοκηλίδων. Παρά το ότι οι τεχνολογίες αντιμετώπισης που προτείναμε τότε, ήταν από τις καλύτερες και εύκολα εφαρμόσιμες, ουδέποτε υιοθετήθηκαν από τη χώρα, που της δόθηκε η ευκαιρία να δημιουργήσει τις απαραίτητες υποδομές για εφαρμογή οριστικών λύσεων του φαινομένου. Και θέλετε να ξέρετε γιατί; Γιατί από τη στιγμή που θα καθαριστεί και δεν θα φαίνεται πια το πετρέλαιο στην επιφάνεια της θάλασσας, εφησυχάζουν άπαντες, κουκουλώνοντας το μεγάλο πρόβλημα που δημιουργείται στο υποθαλάσσιο σύστημα.
Ποιός να μπορέσει να συλλέξει όλες αυτές τις μικρές σταγόνες του πετρελαίου που κροκιδώθηκε, γαλακτοματοποιήθηκε κι εξαπλώθηκε παντού παρασυρόμενο από τα υποθαλάσσια ρεύματα, τους ανέμους, τα κύματα κ.ο.κ.;
Κι όμως υπάρχουν λύσεις που έχουν εφαρμοστεί με επιτυχία και μάλιστα δεν είναι κοστοβόρες. Αναφέρθηκα κι άλλες φορές στα "Oil eating bacteria" που βρίσκουν διάφορες εφαρμογές στην βιομηχανία του πετρελαίου, τόσο για τα στάδια ενισχυμένης παραγωγής πετρελαίου, εισαγόμενα επί τούτου μέσα στον ταμιευτήρα, ώστε "τρώγοντας" το πετρέλαιο να δημιουργήσουν υψηλές πιέσεις που με τη σειρά τους θα βελτιώσουν την παραγωγή, όσο και στο υποθαλάσσιο περιβάλλον, όπου καθαρίζουν ό,τι δεν φαίνεται και είναι αυτό που κάνει τη μεγαλύτερη ζημιά.
Τι περιλαμβάνει μια αποτελεσματική επέμβαση για να περιοριστεί η ζημιά;
Εκτός λοιπόν του επιφανειακού καθαρισμού του πετρελαίου που επιπλέει, πρέπει να συνδυαστεί η επέμβαση με εις βάθος καθαρισμό, που μέχρι σήμερα, η μέθοδος βιο-αποικοδόμησης του πετρελαίου με τη χρήση βακτηρίων, έχει αποδειχτεί η αποτελεσματικότερη.
Από την άλλη, έχουν διατυπωθεί ενστάσεις για την ασφάλεια της χρήσης των βακτηρίων ….
Στις εικόνες 2 & 3 μπορείτε να παρατηρήσετε την αλυσίδα βακτηρίων στη πρώτη και την εσωτερική μικροδομή ενός ασβεστολίθου της Βόρειας Θάλασσας, εμποτισμένο με πετρέλαιο (απ τα μεγαλύτερα κοιτάσματα της Βόρειας Θάλασσας), όπου στο πορώδες του σχηματισμού, για πρώτη φορά ανακάλυψα στη διάρκεια της ερευνητικής μου εργασίας, τα βακτήρια που εμφανίζονται στη πρώτη. Ήταν και το πρώτο έναυσμα ν' ασχοληθώ με το αντικείμενο, αφού μου πήρε ένα περίπου χρόνο να ερμηνεύσω την παρουσία των βακτηρίων με διάμετρο ~ 3 μικρά, να "κυκλοφορούν" στο πορώδες, με διάμετρο πόρων 1 μικρού.
Εικόνα 2
Εικόνα 3
Η απάντηση πολύ απλή σήμερα, αφού, όταν είναι "νηστικά" αδυνατίζουν υπερβολικά και η διάμετρός τους συρρικνώνεται στο 0,5 μικρό. "Παχαίνουν" υπερβολικά λοιπόν, όταν βρούνε το πετρέλαιο κι αρχίσουν την βιο-αποικοδόμησή του, που το μετατρέπουν σε διοξείδιο του άνθρακα και νερό, κατακρατώντας φυσικά οργανικές ενώσεις, όπως τα αλκάνια, με τα οποία τρέφονται. Τα βακτήρια αυτά που χρησιμοποιούνται για τον καθαρισμό με βιο-αποικοδόμηση των πετρελαίων, επιλέγονται έτσι ώστε να είναι ακίνδυνα για τον άνθρωπο, και εξαφανίζονται φυσικά, όταν τελειώσει και το πετρέλαιο, που ξετρυπώνουν στη νανο-δομή της ύλης. Αυτός ο εις βάθος αποτελεσματικός καθαρισμός, διαρκεί 2 με 6-8 μήνες σαν την περίπτωση του Σαρωνικού. Ενώ, αν το πετρέλαιο αυτό δεν αποικοδομηθεί, μπορεί να σέρνεται στον πυθμένα για 5, 10 και 20 ακόμη χρόνια, ανάλογα με τις συνθήκες που επικρατούν στον εκάστοτε βυθό.
Τώρα που αναμένονται εξέδρες όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά σε ολόκληρη τη Μεσόγειο, τι θα προτείνατε απ την εμπειρία σας στην Πολιτεία;
Η παρακάτω εικόνα δείχνει την καταστροφή του DeepWater Horizon στο Κόλπο του Μεξικού το 2010, όπου κι εκεί χρησιμοποίησαν την μέθοδο διασποράς βακτηρίων για την ελαχιστοποίηση των κινδύνων που προκαλεί μια κηλίδα πετρελαίου στο Θαλάσσιο περιβάλλον.
Φυσικά και θα έχουμε τέτοιου είδους ατυχήματα ανά τον κόσμο, και στο παρόν, και στο μέλλον, γιαυτό θα πρέπει να προετοιμαστούμε ανάλογα. Ανθρώπινα λάθη, παντού και για πάντα. Μάλιστα η Οδηγία 2013/30 που τον περασμένο χρόνο εναρμονίστηκε με τη Νομοθεσία των Κρατών - Μελών και της χώρας μας φυσικά, προβλέπει την εφαρμογή ακόμη αυστηρότερων απότι μέχρι σήμερα όρων, για την απόλυτη προστασία εργαζομένων και περιβάλλοντος στις υπεράκτιες επιχειρήσεις πετρελαϊκής έρευνας και παραγωγής.
Όμως, και στο χώρο αυτό παραμένουμε ανεκπαίδευτοι, όπως κι ολόκληρος ο Ευρωπαϊκός Νότος, που καλό θα είναι να συντονίζεται πιο γρήγορα ... γι' αυτά που έρχονται.
Είχατε κάνει στο παρελθόν μία πρόταση προς το αρμόδιο υπουργείο για μια πιο άμεση αντιμετώπιση φαινομένων όπως αυτό που συνέβη πρόσφτα στο Σαρωνικό....
Το Project που σχεδιάσαμε τότε (1994, μια περίφημη ομάδα συναδέλφων και εξειδικευμένων Καθηγητών Πανεπιστημίων της χώρας) είναι ακόμη διαθέσιμο στ΄αγγλικά και στα ελληνικά. Με σχετικά μικρού κόστους επικαιροποίηση, θα μπορούσε να εφαρμοστεί με ευκολία και σήμερα , αλλά κυρίως, ν αποτελέσει τον μπούσουλα για την ανάπτυξη των απαραίτητων υποδομών προστασίας. Ας αφήσουμε το Κράτος, που όλα τα ρίχνουμε εκεί χωρίς τελικά να πετυχαίνουμε κάτι. Είναι απλό, ένας καλός Φορέας που αναπτύσσεται καλά -δεν ειν' ακόμη έτοιμος...- θα μπορούσε να αναλάβει την πρωτοβουλία και υλοποιήσει ένα Project, με την ουσιαστική βοήθεια αυτών που είναι οι άμεσα υπεύθυνοι και διαχειρίζονται το πετρέλαιο, που είναι οι εφοπλιστές μας (ένας από αυτούς και ο "λεβέντης" που προκάλεσε το πρόσφατο ατύχημα), και οι Εταιρείες Πετρελαίου ...που θα εισρεύσουν στη Μεσόγειο και -πιστέψτε με-, δεν θα είχαν αντίρρηση να χρηματοδοτήσουν μια τέτοια πρωτοβουλία που να αποδεικνύει ότι είναι σχεδιασμένη για να δουλέψει! Να η ευκαιρία της χώρας μας λοιπόν, -άλλη μια από αυτές που χάνονται...- να δημιουργήσει υποδομές που να μπορούν να καλύπτουν Emergency Plans ολόκληρης της Μεσογείου. Κάπως έτσι θα ανοίξουν οι δουλειές και με τα πετρέλαια ή, θα φέρνουμε μονίμως συμβούλους....
