H Valiasr Street, η λεωφόρος των 12 μιλίων, κατασκευάστηκε το 1930 κατ’ εντολή του Shah Reza Pahlavi για να συνδέσει το καλοκαιρινό του παλάτι, που βρισκόταν στο βόρειο τμήμα της Τεχεράνης με τον σιδηροδρομικό σταθμό του νότου. Σχεδόν εκατό χρόνια μετά, συνδέει δύο εντελώς διαφορετικούς κόσμους του Ιράν μεταξύ τους και εκφράζει την ένταση μιας περιοχής στην οποία οι ανισότητες μεγαλώνουν την ίδια στιγμή που οι πολιτικοί ταγοί αποδεικνύονται ανίκανοι να τις εξισορροπίσουν.
Στην κορυφή του δρόμου, εκεί όπου η πόλη ανεβαίνει στο πρόποδες του βουνού Alborz, οι πλούσιοι προσπαθούν να ξεφύγουν από την πυκνή ρύπανσης της Τεχεράνης. Τα «μαρμάρινα» διαμερίσματά τους κοστίζουν έως και 10 εκατ. δολάρια ενώ τα καταστήματα της συνοικίας πωλούν από Rolex έως Maserati. Στους δρόμους βλέπει κανείς κομψά ντυμένες γυναίκες οι οποίες ρίχνουν στους ώμους τους την υποχρεωτική μαντήλα.
Στο σημείο όμως που τελειώνει ο λόφος, πλησιάζοντας στο σταθμό, ο επισκέπτης έρχεται αντιμέτωπος με το νέφος, με γυναίκες που δεν βγάζουν λεπτό από πάνω τους το μαύρο τσαντόρ τους και κανένα κατάστημα δεν θυμίζει τους εισαγωγείς πολυτελείας που συνάντησε στην αντιπέρα όχθη... Σε ένα μικρό κατάστημα υποδημάτων αυτής της υποβαθμισμένης μεριάς, ένα ζευγάρι παπούτσια που κοστίζει 22 δολάρια παραμένει στο ράφι και γεμίζει απλά σκόνη. Όπως εξηγεί ο καταστηματάρχης Hossein Falahat «οι άνθρωποι αγοράζουν μόνο σανδάλια στις μέρες μας», και δείχνει τα κουτιά με τις σαγιονάρες των 1,50 δολαρίων που είναι ακουμπισμένα στο πάτωμα.
Όπως και στις δυτικές πρωτεύουσες, ο πληθυσμός της Τεχεράνης αυτή την περίοδο βρίσκεται σε σύγχυση πριν εξαιτίας των προεδρικών εκλογών του Μαΐου. Το Ιράν μπορεί να έχει ήδη τον δικό του Donald Trump στο σχήμα του πρώην ηγέτη Mahmoud Ahmadinejad, αλλά η απογοήτευσή του κόσμου για τον αργό ρυθμό της απαραίτητης αλλαγής δίνει στους συντηρητικούς της χώρας το κατάλληλο «όπλο» για να επιτεθούν στον Hassan Rouhani, ως ο άνθρωπος που ξεπουλήθηκε στη δύση.
Αφότου ανήλθε στην εξουσία το 2013, ο Rouhani ανέτρεψε τις περισσότερες από τις λαϊκιστικές προσεγγίσεις της οικονομικής και εξωτερικής πολιτικής οι οποίες είχαν αφήσει την χώρα απομονωμένη, είχαν οδηγήσει την οικονομία σε ύφεση και δημιούργησαν έναν πληθωρισμό που καλπάζει. Κι ενώ οι αλλαγές αυτές κορυφώθηκαν με την πυρηνική συμφωνία που έβαλε τέλος στις διεθνείς κυρώσεις, τον Ιανουάριο, τα υπολείμματα των περιορισμών των ΗΠΑ φαίνεται πως έχουν μπλοκάρει την πολυπόθητη κοσμοσυροή των επενδυτών.
Οι αντίπαλοι χαρακτηρίζουν τα μέλη του κυβερνητικού σχηματισμού «πολυδάπανους πληρωμένους ελιτιστές», που αδιαφορούν είτε για την προστασία των φτωχών είτε για την κατασκευή μιας ανθεκτικής οικονομίας κατ εντολή του ανώτατου ηγέτη Ayatollah Ali Khamenei. Οι φιλοδυτικές νεοφιλελεύθερες οικονομικές πολιτικές του Rouhani ευνοούν αποκλειστικα τους πλούσιους του Ιράν, υποστηρίζουν οι επικριτές του και ο λαός.
Οι εντάσεις μεταξύ πλουσίων και φτωχών φέρνουν στην μνήμη την επανάσταση του 1979 που έφερε τον Ayatollah Khamenei στην εξουσία, σύμφωνα με τον Djavad Salehi-Isfahani, ιρανό καθηγητή Οικονομικών στο Virginia Tech University στις Η.Π.Α
«Όταν οι άνθρωποι βλέπουν τις Μαζεράτι να περιφέρονται στους δρόμους της Τεχεράνης νιώθουν κάτι: Είναι μια μαχαιριά στους φτωχους η οποία δείχνει πως τα επαναστατημένα παιδιά του Khamenei, έχουν χάσει τον έλεγχο» συμπληρώνει ο Salehi-Isfahani. «Στο βάθος υπάρχει πάντα το ταξικό ζήτημα το οποίο όλοι κατανοουν κι όλοι προσπαθούν να εκμεταλλευτούν».
Το Ιράν φαίνεται πως προχωρά μπροστά αλλά με αρκετά συγκρατημένους ρυθμους, δεδομένου ότι η πυρηνική συμφωνία με τις μεγάλες παγκόσμιες δυνάμεις τέθηκε σε ισχύ από τον Ιανουάριο. Οι κυρώσεις είχαν πράγματι διχοτομήσει τις εξαγωγές πετρελαίου, είχαν οδηγήσει σε κατάρρευση του νομίσματος και είχαν ωθήσει τον πληθωρισμό πάνω από το 40%. Η παραγωγή πετρελαίου σήμερα πλέον κοντεύει να αγγίξει τα, προ κυρώσεων επίπεδα με 4 εκατ. βαρέλια την ημέρα.
Κάθε δολάριο σε ένα βαρέλι αργού προσθέτει περίπου 1 δισ. δολάρια στην ιρανική οικονομία, δήλωσε ο Homayoun Falakshahi, αναλυτής πετρελαίου και φυσικού αερίου για τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική στην Wood Mackenzie. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο προβλέπει πως η ιρανική οικονομία θα αναπτυχθεί περισσότερο από 4% μέσα στο έτος.
Παρόλες τις θετικές προβλέψεις όμως η οικονομικη ανισότητα μεγαλώνει. Ο Rouhani, 67 ετών μοιάζει ακαταμάχητος στα μάτια των κατοίκων του πλουσιότερου άκρου της οδού Valiasr, αφού στο προσωπό του συγκεντρώνονται οι προσπάθειες επανένταξης της Ιρανικής Δημοκρατίας στην παγκόσμια οικονομία.
Οι κατηγορίες βέβαια που ακούγονται συχνότερα λένε πως ο Rouhani και η κυβέρνησή του δεν είναι μεταρρυθμιστές και δεν υποστηρίζουν τόσο την ελεύθερη αγορά. Ωστόσο, υπάρχει διαδεδομένη και η πεποίθηση πως οι αντίπαλοί του υπονομεύουν σκόπιμα τις προσπάθειες της κυβέρνησης να αντλήσει ξένες επενδύσεις σε μια προσπάθεια να τον βλάψουν πολιτικά.
«Τα πράγματα γίνονται όλο και καλύτερα», αναφέρει ο μηχανικός πετροχημικών Mahdi Jahangar, 35 ετών, ενόσω ψωνίζει λαχανικά στην αγορά Tajrish βόρεια της Τεχεράνης, μια εναλλακτική αγορά που φαίνεται ως ενδιάμεση λύση μπροστά στο χαοτικό κέντρο της πόλης που ακούει στο όνομα, Μεγάλο Παζάρι. «Και κάποια στιγμή το Ιράν πυροδοτεί ένα πύραυλο και αλλάζει τα πάντα» συμπληρώνει.
Απαισιόδοξοι για το μέλλον εμφανίζονται και οι καταστηματάρχες της φτωχής μεριάς του δρόμου Valiasr που πωλούν από μεταχειρισμένα ανταλλακτικά μοτοσυκλετών μέχρι κάρτες: οι φτωχοί είναι εκείνοι που επωμίζονται τα προβλήματα από τις παρατεταμένες συνέπειες ενός υποτιμημένου νομίσματος. «Οι άνθρωποι πλέον δεν παντρεύονται», σημειώνει ο Mohammad Hassemi, ο οποίος πουλά γαμήλιες προσκλήσεις εδώ και 30 χρόνια.
Στους κατοίκους αυτής της μεριάς του δρόμου η άρση των κυρώσεων τον Ιανουάριο δεν έχει φέρει ακόμα την ευημερία και την απασχόληση που υποσχέθηκε ο Rouhani. Καθώς μάλιστα η πολιτική κόντρα συνεχίζεται ο αριθμός των αναποφάσιστων μεγαλώνει. Τον Ιούλιο, τοσο οι πολίτες όσο και η αντιπολίτευση εξερράγησαν όταν διέρρευσαν στην δημοσιότητα οι μισθοί ορισμένων κυβερνητικών στελεχών και διαπιστωσαν πως έφταναν τα 220.000 δολάρια το χρόνο. Τα ποσά αυτά, βασισμένα στα δυτικά πρότυπα, αποκάλυπταν την θεαματική διαφθορά στους κόλπους του Ahmadinejad. Κι όλα αυτά σε μια χώρα όπου οι υπάλληλοι χρησιμοποιούν τα φθηνά κοστούμια ως τα λαϊκά διαπιστευτήριά τους.
«Το 1% του ιρανικού πληθυσμού κατέχει το 70% του πλούτου» ισχυριζεται ο Said Zahedi, ένας 53χρονος πρώην δημόσιος υπάλληλος σε ένα καφέ στο Valiasr, επικαλούμενος ένα άρθρο εφημερίδας που μόλις έχει διαβάσει. «Τα συνθήματα της επανάστασης αφορούσαν εν μέρει στην αλλαγή αυτού ακριβώς του συστήματος, αλλά όπως φαίνεται απέτυχε».
Σύμφωνα με μια δημοσκόπηση που δημοσιεύτηκε τον Ιούλιο, το 74% των ερωτηθέντων δήλωσε ότι οι συνθήκες διαβίωσής τους δεν είχαν βελτιωθεί. Σε μια έρευνα που πραγματοποιήθηκε από το IranPoll.com με έδρα το Τορόντο, για λογαριασμό του τμήματος Διεθνών σπουδών και σπουδών Ασφαλείας του Πανεπιστημίου του Μέρυλαντ, μόνο το 38% των ερωτηθέντων εξέφρασε μια πολύ θετική γνώμη για τον πρόεδρο έναντι του 61% που τον υποστήριζε ένθερμα αμέσως μόλις υπεγράφη η πυρηνική συμφωνία.
Ο Mohammad Hassan Abyaneh, πρώην πρέσβης του Ιράν στην Αυστραλία, την Ιταλία και το Μεξικό, είναι μεταξύ των συντηρητικών που προσπαθεί να πείσει τους Ιρανούς ότι ο Rouhani έχει αποτύχει. Ο λόγος, όπως λέει, είναι ότι η πυρηνική συμφωνία που υπέγραψε βασίστηκε σε μια αφελή υπόθεση που η Δύση είχε για την διαπραγμάτευση. Σύμφωνα με τον Abyaneh, οι ΗΠΑ δεν επρόκειτο ποτέ να βάλουν τέλος στην επιβολή των κυρώσεων, διότι αυτό θα υπονόμευε το διαρκή στρατηγικό τους στόχο: να διατηρήσουν το Ιράν αδύναμο ώστε να εξαρτάται υπερβολικά από το πετρέλαιο. Αντί να προωθούν τις επενδύσεις σε μια διαφοροποιημένη ιρανική οικονομία, οι ΗΠΑ θέλουν το Ιράν να δαπανά τα έσοδα από το πετρέλαιο για να εισάγει εμπορεύματα κατάλληλα για το βόρειο τμήμα της χώρας» συμπληρώνει.
«Αυτό είναι ένα από τα παράπονα που το ιρανικό έθνος έχει από αυτή την κυβέρνηση» αναφέρει ο Abyaneh. Σύμφωνα με τον ίδιο οι κυρώσεις τουλάχιστον ανάγκαζαν το Ιράν να βασίζεται στους δικούς του πόρους.
Οι συντηρητικοί είναι διασπασμένοι και είναι ακόμα ασαφές ποιος θα μπορούσε να πάρει τη θέση του Rouhani. Ο Ahmadinejad, ο αυτοαποκαλούμενος προστάτης των φτωχών, κατεβηκε μόνο και μόνο για να κατατροπώσει τον Khamenei. Ο Αyatollah δήλωσε πως η συμμετοχή του θα καταφέρει να πολώσει τη χώρα. Από την άλλη οι υποστηρικτές της πολιτικής του Rouhani, αναφέρουν πως ο ηγέτης του κόμματος «Resistance Economy» δεν σημαίνει ότι θα βάλει ένα τέλος στα ήδη συμφωνηθέντα και πως θα φέρει πιο γρήγορα την ανάπτυξη. Όπως αναφέρει ο αναπληρωτής υπουργός Βιομηχανίας, Ενέργειας και Εμπορίου Mansour Moazami, στο γραφείο του που βρίσκεται στο λόφο της Valiasr: «οι πόρτες του Ιράν παραμένουν κλειστές από έξω».
«Οι μεγάλες δυτικές τράπεζες που είναι ικανές να χρηματοδοτήσουν επενδύσεις ήρθαν αντιμέτωπες με πρόστιμα δισεκατομμυρίων δολαρίων που επιβλήθηκαν από το Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ για παλαιότερες επιχειρηματικές δραστηριότητες που είχαν με το Ιράν. Εξαιτίας αυτού κανένας δεν αποδεικνύεται πλέον πρόθυμος να πάρει ξανά ένα τέτοιου ειδους ρίσκο. Αυτό είναι απογοητευτικό και αυτό είναι που δημιουργεί και το μεγαλύτερο πρόβλημα στη κυβέρνηση», δήλωνει απο πλευράς του και ο Mostafa Behesti Rouy, μέλος του διοικητικού συμβουλίου στην Τράπεζα Pasargad, μία από τις μεγαλύτερες τράπεζες του Ιράν. «Οι άνθρωποι ισχυρίζονται πως δεν έχουν γίνει αυτά που η κυβέρνηση τους υποσχέθηκε και η αντιπολίτευση έχει μετατρέψει αυτή τη δυσαρέσκεια σε δικό της πολιτικό αφήγημα»...
