«Παραδοχή αποτυχίας με εν δυνάμει θετικά αλλά και κάποια “μελανά” στοιχεία», χαρακτηρίζει ο διεθνολόγος και διευθυντής ερευνών του Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων, δρ Κωνσταντίνος Φίλης μιλώντας στο Insider.gr, την συμφωνία εμπλοκής της ΝΑΤΟϊκής συμμαχίας για την επίλυση της προσφυγικής κρίσης. Επισημαίνοντας μάλιστα πως η αποτελεσματικότητά της θα φανεί στην πράξη, αναλύει τους συσχετισμούς που σηματοδοτεί για τη χώρα μας καθώς και τους αποδυναμωμένους διαπραγματευτικούς ελιγμούς που διαφαίνονται από αυτή.
Την ώρα που οι ευρωπαϊκές φωνές για αναποτελεσματική διαχείριση των συνόρων φουντώνουν και η παραμονή της Ελλάδας στη Συνθήκη Σένγκεν εξετάζεται ενδελεχώς από τους εταίρους, αποφασίστηκε στην περιοχή του Αιγαίου να επιχειρεί ΝΑΤΟϊκή ναυτική δύναμη υπό γερμανική διοίκηση και σε συνεργασία με τον Frontex, με σκοπό να αναγνωρίζει να παρακολουθεί και να εποπτεύει το παράνομο πέρασμα στο Αιγαίο. Σύμφωνα μάλιστα με τον υπουργό Άμυνας, Πάνο Καμμένο, «η ομόφωνη απόφαση που πάρθηκε θα λύσει οριστικά το μεταναστευτικό πρόβλημα».
Κατά πόσο διασφαλίζει όμως τη λύση του προβλήματος αλλά και την παραμονή της χώρας μας στη Συνθήκη Σένγκεν - η έξοδος από την οποία θα χρέωνε τον ελληνικό λογαριασμό με επιπλέον10 δισ.- και πόσο έχει αποδυναμωθεί η διαπραγματευτική ικανότητα της Ελλάδας την ώρα που το μέτωπο της αξιολόγησης παραμένει ανοιχτό, εξηγεί ο διεθνολόγος κ. Φίλης.
«Το γεγονός πως υπάρχει πλέον ένας οργανισμός με πολύ αποτελεσματικά συστηματα παρακολούθησης ο οποίος μπορεί να βοηθήσει σε αυτό το επίπεδο αποτελεί θετική εξέλιξη και θίγει το μέγεθος του προβλήματος» αναφέρει ο δρ Φίλης.
Βέβαια δεν μπορούμε να παραγνωρίσουμε το γεγονός ότι αυτό που συνέβει αποτελεί «μια ομολογία αποτυχίας από όλους τους εμπλεκόμενους, συμπεριλαμβανομένης και της Τουρκίας» συμπληρώνει.
Αμφίβολο όμως παραμένει το κατά πόσο θα λύσει το πρόβλημα αφού η λύση του δεν έγκειται μόνο στην καταγραφή και παρακολούθηση αλλά κυρίως στην έρευνα και διάσωση. «Το ΝΑΤΟ, ως μεγάλος οργανισμός, έχει την εμπειρία σε συστήματα καταγραφής και παρακολούθησης δεν μπορεί όμως να συμβάλλει στο κομμάτι της έρευνας και διάσωσης. Κι αν αναλύσει κανείς το πρόβλημα βλέπει ότι το μεγάλο ζήτημα προκύπτει στην έρευνα και διάσωση εφόσον αυτοί οι άνθρωποι είτε στοιβάζονται σε μια βάρκα, η οποία δεν αντέχει επειδή είναι υπεράριθμοι είτε τρυπούν τη βάρκα όταν βλέπουν ένα πλοίο της ακτοφυλακής. Υπό αυτή τη έννοια λοιπόν, το ΝΑΤΟ δεν έχει να προσφέρει κάτι» σημειώνει ο κ. Φίλης.
Παρόλο βέβαια που μιλάμε για μια παρακολούθηση η οποία δεν μπορεί να ανατρέψει τις προηγούμενες λεπτές ισορροπίες, σίγουρα είναι καλοδεχούμενη στο βαθμό που μπορεί να συμβάλλει στην εκδίωξη των παράνομων διακινητών, εξηγεί ο κ. Φίλης. «Η παρουσία του ΝΑΤΟ μπορεί να αποτρέπει τους παράνομους διακινητές από το να κάνουν όλα αυτά που έκαναν μέχρι σήμερα, υπό την έννοια ότι μπορεί να παρέχει καλύτερες πληροφορίες σε σύντομο χρονικό διάστημα και να ελέγξει τα συστήματά τους.
Από τη στιγμή, όμως που μιλάμε για το προσφυγικό έχουμε δύο επίπεδα. Το ένα εντοπίζεται στην Τουρκία και στην προφανή αδυναμία ή και απροθυμία της να ελέγξει τις ροές και το άλλο στο Αιγαίο και στο τι συμβαίνει εκεί.
Στο πρώτο σκέλος ακόμα δεν έχει συμβεί τίποτα, αφού ο οδικός χάρτης μεταξύ Ευρωπαϊκής Ένωσης και Τουρκίας έχει υπογραφεί αλλά δεν έχει υλοποιηθεί. Στο δεύτερο σκέλος, όπου έχουμε πλέον και την εμπλοκή του ΝΑΤΟ, το αποτέλεσμα δεν είναι και πάλι εξασφαλισμένο γιατί μπορεί μεν να λειτουργήσει ένα πολύ καλό δίκτυο πληροφόρησης αλλά στο κομμάτι της έρευνας κι διάσωσης το ΝΑΤΟ δεν μπορεί να συνεισφέρει.
H νέα συμφωνία όμως περιλαμβάνει και κάποια προβληματικά στοιχεία, σύμφωνα με τον κ. Φίλη. «Προφανώς η πρωτοβουλία για την εμπλοκή του ΝΑΤΟ ανήκει στην Τουρκία και στην Γερμανία, κι αυτό είναι ένα σοβαρό θέμα γιατί δείχνει πως η Τουρκία θέλει να δημιουργήσει συνθήκες συνεργασίας και συνδιαχείρισης του Αιγαίου. Η κουβέντα που ίσως ανοίξει στο μέλλον θα ζητά μια καλύτερη συνεργασία των δύο χωρών στο Αιγαίο, και ίσως επεκταθεί και στο να βρεθούν τρόποι ευρύτερων συνεργειών».
Ανησυχητικό είναι και το γεγονός, σύμφωνα με τον κ. Φίλη, πως οι Δυτικοί, σε μεγάλο βαθμό, δεν κατανοούν τις δικές μας ευαισθησίες, αλλά ακόμα κι όσοι τις κατανοούν δεν τις συμμερίζονται αφού οι προσφυγικές ροές προκάλεσαν προβλήματα στις ίδιες τους τις χώρες με αποτέλεσμα να ενδιαφέρονται κυρίως για την επίλυση των δικών τους θεμάτων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η πτώση της δημοτικότητας της κ. Merkel εξαιτίας της διαχείρισης της προσφυγικής κρίσης.
«Στην προσπάθειά τους να δώσουν την εικόνα στο εσωτερικό των κρατών τους ότι κάτι κινείται μπορεί να λάβουν αποφάσεις υπό την πίεση των συνθηκών κι όχι με καθαρό μυαλό άρα υπάρχει πιθανότητα να είναι προς την λάθος κατεύθυνση».
Αρνητική εξέλιξη βέβαια αποτελεί και το γεγονός πως έχουν συρρικνωθει δραματικά τα ερείσματά μας στα κέντρα λήψης αποφάσεων. «Ενδεικτικό είναι το γεγονός πως ο Έλληνας πρωθυπουργός έπρεπε να καλέσει τη κ. Merkel την επομένη της επίσκεψής της στην Άγκυρα ώστε να ενημερωθεί για τις διαβουλεύσεις με την Τουρκική πλευρά παρόλο που τρεις μέρες πριν ήταν μαζι στο Λονδίνο στη Διάσκεψη των Δωρητών για τη Συρία. Γίνεται μια συζήτηση για το Αιγαίο χωρίς την Ελλάδα και επιβάλλεται η λύση από την Τουρκία στην Ελλάδα, αφού όπως καταλαβαίνετε, η Ελλάδα δεν θα ήταν εύκολο να αντιταχθεί σε μια απόφαση εμπλοκής του ΝΑΤΟ. Αυτό δείχνει ξεκάθαρα ότι έχουμε πρόβλημα στο κομμάτι των συσχετισμών, ότι οι συσχετισμοί είναι σε βάρος μας».
Επίσης το γεγονός ότι δεν έχουμε υπάρξει αποτελεσματικοί μέχρι σήμερα, δίνει την δυνατότητα σε πολλούς Ευρωπαίους να μας στοχοποιήσουν για αυτά που δεν έχουν γίνει -εν μέρει δικαίως αλλά εν πολλοίς αδίκως αφού και οι Ευρωπαίοι έχουν επιδείξει πολλές αλληγορίες όπως η μετεγκατάσταση των προσφύγων- κι αυτό μας αδυνατίζει διαπραγματευτικά» τονίζει ο κ. Φίλης.
Και σε κάθε περίπτωση αυτή η Συνεργασία ανοίγει μια κερκόπορτα για συνδιαχείριση του Αιγαίου πράγμα που ειναι εξαιρετικά ανησυχητικό. Αυτό που θα συμβεί δυστυχώς θα χρησιμοποιηθεί από διάφορους κύκλους για να συνεργαστούμε γύρω από ζητήματα του Αιγαίου με έναν γείτονα ο οποιος έχει αναθεωρητικές βλέψεις και εννοεί εντελώς διαφορετικά από εμάς τη συνεργασία. Αρκεί να σκεφτούμε πως η Τουρκία δεν σεβάστηκε ακόμα και την τραγωδία της πτώσης του ελικοπτέρου εκδίδοντας ΝΟΤΑΜ ότι δεν μπορούμε να επιχειρούμε στην περιοχή.
Όσο για τους όρους της συμφωνίας και το κατά πόσο θα μπορούσαν να ανακόψουν τις τουρκικές προκλήσεις αφού ορίζεται ρητά πως δεν θα μπορούν να επιχειρούν ο ένας στα χωρικά ύδατα ή τον εναέριο χώρο του άλλου, ο κ. Φίλης απαντά πως θα κριθούν στην ίδια την πράξη.
«Η αποτελεσματικότητα θα φανεί στην εφαρμογή. Όμως πρέπει να συνυπολογίσουμε και πόσο αθώα ήταν η εμπλοκή τόσο του ΝΑΤΟ όσο και της Τουρκίας. Το γεγονός ότι η Τουρκία υπέγραψε μια δυσμενή, για τα συμφέροντά της, συμφωνία, αφού τα πλοία που εντοπίζονται θα επιστρέφουν σε αυτή, μπορεί να είναι αποτέλεσμα και κάποιων άλλων συμφωνιών κάτω από το τραπέζι τις οποίες μπορεί να μην γνωρίζουμε. Από πλευράς ΝΑΤΟ επίσης πόσο αθώα είναι μια συμφωνία η οποία του δίνει την δυνατότητα να επανέλθει σε περιοχές στις οποίες το τελευταίο διάστημα είχε αρχίσει να αποκτά γεωπολιτκά και στρατιωτικά ερείσματα η Ρωσία;» καταλήγει ο κ. Φίλης.
