Η πρόσφατη απόφαση της βρετανικής κυβέρνησης να επιτρέψει την εξόρυξη σχιστολιθικού φυσικού αερίου με τη μέθοδο της υδραυλικής ρωγμάτωσης (fracking) φέρνει στο προσκήνιο ένα πολυσυζητημένο θέμα το οποία έχει διχάσει την επιστημονική κοινότητα, τις κυβερνήσεις και τον κλάδο του πετρελαίου και του φυσικού αερίου. Ο λόγος είναι ότι η συγκεκριμένη μέθοδος αποτελεί ένα είδος «ταμπού» καθώς έχει εγείρει προβληματισμό για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις, τη δημιουργία τεχνητής σεισμικής δραστηριότητας και τις ακριβές για τα κράτη που δεν διαθέτουν εξελιγμένα τεχνολογικά μέσα μεθόδους εξόρυξης. Από την άλλη, πολλοί γεωλόγοι και παράγοντες της διεθνούς ενεργειακής αγοράς θεωρούν ότι αυτά τα προβλήματα είναι προσπελάσιμα και ότι οι κατάλληλες υποδομές μειώνουν σημαντικά τις πιθανές αρνητικές επιπτώσεις.
Οι ΗΠΑ ήταν η πρώτη χώρα που χρησιμοποίησε την υδρορωγμάτωση σε μεγάλη κλίμακα επιτυγχάνοντας την εξόρυξη μεγάλων ποσοτήτων πετρελαίου και φυσικού αερίου. Η χώρα έχει στραφεί κυρίως στο φυσικό αέριο για την παραγωγή ηλεκτρισμού εγκαταλείποντας τον άνθρακα ενώ έχει εκφραστεί η εκτίμηση ότι μέσα στις επόμενες δύο δεκαετίες οι ΗΠΑ θα μπορούν να καλύπτουν τις ενεργειακές τους ανάγκες εξολοκλήρου μέσω της εγχώριας παραγωγής. Οι προοπτικές για εξαγωγές, η περαιτέρω ανάπτυξη του κλάδου, η τόνωση της απασχόλησης, η ανταγωνιστικότητα ενός φθηνότερου συγκριτικά με τα συμβατικά καυσίμου και η ενεργειακή ασφάλεια αποτελούν βασικά πλεονεκτήματα της συγκεκριμένης μεθόδου.
Η Μεγάλη Βρετανία ευελπιστεί να επιτύχει αντίστοιχα οφέλη και κάποιοι θεωρούν ότι «ανοίγει την αυλαία» για την ευρωπαϊκή ήπειρο. Πόσο εύκολο είναι όμως για την Ευρώπη και ειδικότερα για την Ελλάδα να παράξει ενέργεια από σχιστόλθο; Μήπως τελικά αυτά τα πλεονεκτήματα είναι «κομμένα και ραμμένα» αποκλειστικά στα μέτρα των ΗΠΑ;
Η περίπτωση της Ελλάδας
Αν και στην Ελλάδα έχουν γίνει κάποιες γενικές μελέτες για την ύπαρξη σχιστολιθικών πετρωμάτων και τα συμπεράσματα είναι ενθαρρυντικά, η παραγωγή ενέργειας από σχιστόλιθο δείχνει να είναι κάτι πολύ μακρινό. Όπως σημειώνει μιλώντας στο insider.gr ο Dr. Μάριος Πατσουλές, Γεωλόγος-Μηχανικός Ταμιευτήρων Πετρελαίου και Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Ενεργειακού & Τεχνολογικού Ινστιτούτου, «με βάσει τις μελέτες που έχουν γίνει η Ελλάδα έχει τις προϋποθέσεις για να αναπτυχθεί αυτός ο τομέας. Ωστόσο, η φάση στην οποία βρισκόμαστε είναι πολύ πρώιμη καθώς ακόμη στη χώρα δεν έχει ξεκινήσει έρευνα ούτε καν για τα μεγάλα, τα εύκολα, τα συμβατά κοιτάσματα... Πρόκειται για ειδική τεχνολογία, η οποία χρησιμοποιεί πεπιεσμένο νερό. Στη χώρα μας δεν υπάρχει τέτοια εμπειρία, το κόστος είναι υψηλό και σίγουρα απαιτούνται υποδομές για να μην δημιουργηθεί περιβαλλοντικό πρόβλημα».
Τα ελληνικά κοιτάσματα και οι προοπτικές οικονομικής εκμετάλλευσης του σχιστόλιθου
Η περίπτωση της Ευρώπης και ειδικότερα της Ελλάδας διαφέρει από εκείνη των ΗΠΑ καθώς δεν υπάρχουν ελεύθερες εκτάσεις και το ελληνικό έδαφος έχει πολύπλοκη τεκτονική δομή. Σχετικές έρευνες έχουν γίνει στην Μακεδονία και στο Ιόνιο αλλά πιο ενθαρρυντικά είναι τα στοιχεία για την Ανατολική Θράκη. Όπως σημειώνει μιλώντας στο insider.gr ο κ. Αντώνης Αγγελόπουλος, Γεωφυσικός Ειδικευμένος στην έρευνα και αξιοποίηση ορυκτών πόρων, ο οποίος έχει διατελέσει σύμβουλος σε μεγάλους οργανισμούς όπως η ΕΥΔΑΠ και έχει υπάρξει στα ΔΣ των ΕΛΠΕ, της ΔΕΠΑ κλπ: «Επί υπουργίας Μανιάτη είχαμε αναλάβει μια μελέτη για τη γενική απεικόνιση των πιθανοτήτων εύρεσης κοιτασμάτων. Τέτοια κοιτάσματα βρέθηκαν μεταξύ άλλων και στην Ανατολική Θράκη και μάλιστα στη γειτονική Τουρκία έχουν δοθεί παραχωρήσεις. Από την άλλη, στη Δυτική Ελλάδα, υπάρχουν τέτοιοι σχηματισμοί οι οποίοι φιλοξενούν αέριο αλλά δεν έχουν μεγάλο πάχος. Ειδικά όταν το αέριο είναι σε βαθείς σχηματισμούς το κόστος είναι πολύ υψηλό και αν λάβει κανείς υπ' όψιν την τρέχουσα τιμή του πετρελαίου (περί τα 50 δολάρια σήμερα), δεν αποτελεί ιδιαίτερα ανταγωνιστική περίπτωση. Τα αποτελέσματα της έρευνας δεν ήταν απορριπτέα αλλά ούτε και ενθαρρυντικά. Είναι αμφίβολο αν μια τέτοια εκμετάλλευση έχει πιθανότητες να αποφέρει οικονομικά οφέλη αντίστοιχα με εκείνα π.χ των συβματικών υδρογονανθράκων. Το σχιστολιθικό αέριο ακόμη και αν υπάρχει σε ικανή ποσότητα, βρίσκεται σε πόρους που δεν έχουν επικοινωνία μεταξύ τους. Απαιτούνται τεχνολογία, κεφάλαια ενώ πρέπει να ληφθεί υπ' όψιν και ο προβληματισμός που υπάρχει για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις».
Κίνδυνος για σεισμό μέχρι και 5 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ
Ευρωπαϊκές χώρες όπως η Γαλλία και η Βουλγαρία αλλά και κάποιες αμερικανικές πολιτείες εγκατέλειψαν την πρακτική καθώς θεωρήθηκε ότι μολύνει το νερό και ελευθερώνει αέρια του θερμοκηπίου (μεθάνη). Η εξόρυξη καυσίμων από σχιστόλιθο έχει συνδεθεί και με την πρόκληση σεισμικής δραστηριότητας ενώ ερευνητές έχουν αντικρούσει τη συγκεκριμένη επίπτωση υποστηρίζοντας ότι αυτό οφείλεται σε ελλιπείς υποδομές.
Ωστόσο, ο κίνδυνος σεισμού, όπως υποστηρίζουν σχετικές μελέτες θεωρείται υπαρκτός. Όπως επισημαίνει μιλώντας στο insider.gr ο κ. Αθανάσιος Γκανάς, Αντιπρόεδρος της Ελληνικής Γεωλογικής Εταιρείας, επικαλούμενος σχετική έρευνα, «η μέθοδος αυτή δημιουργεί τη λεγόμενη "επαγόμενη σεισμικότητα" που μπορεί αν φθάσει και τους 5 βαθμούς της κλίμακας Ρίχτερ».
