Οι μόνιμες κρίσεις είναι η νέα κανονικότητα και αυτό πρέπει πλέον να λαμβάνεται υπόψιν σε οποιαδήποτε πολιτική ακολουθεί η Ευρώπη στο εξής, συνομολόγησαν οι συμμετέχοντες στο πάνελ του Economist με θέμα το ESG και τα βιώσιμα οικονομικά.
Οι κρίσεις έχουν αποκτήσει πλέον έναν χαρακτήρα κανονικότητας και «είναι συνηθισμένα τα βουνά στα χιόνια», σχολίασε για το τρέχον παγκόσμιο περιβάλλον ανασφάλειας και αβεβαιότητας ο κ. Θανάσης Κοντογεώργης, υφυπουργός παρά τω πρωθυπουργώ. Υπενθύμισε τα απόνερα της χρηματοπιστωτικής κρίσης το 2008, την κρίση χρέους το 2010, τον κίνδυνο χρεοκοπίας και εξόδου από το ευρώ, την πανδημία, τον πόλεμο στην Ουκρανία, τις πληθωριστικές πιέσεις και τώρα τη Μέση Ανατολή.
Παρά το γεγονός ότι η ΕΕ κατηγορήθηκε πολλές φορές για αδράνεια και, ενώ καθυστερεί σε πολλές περιπτώσεις, στο τέλος λαμβάνει τις σωστές αποφάσεις, σημείωσε ο κ. Κοντογεώργης. Ειδικά στην τελευταία διπλή κρίση που βιώσαμε (ενεργειακή κρίση+πανδημία), πρέπει να αναγνωριστεί ότι την αντιμετώπισε με αποφασιστικότητα και με έναν τρόπο που δεν οδήγησε σε νέα ύφεση. Τώρα επιταχύνεται η συζήτηση για την οικονομική διακυβέρνηση και τους όρους εμβάθυνσης και πώς ενσωματώνονται σε αυτή παράγοντες όπως η προσαρμογή στην κλιματική κρίση, τα θέματα των ανισοτήτων, τα ατομικά δικαιώματα, οι ατομικές δεξιότητες, τα θέματα της αγοράς εργασίας αλλά και ζητήματα διοίκησης και διακυβέρνησης.
Σύμφωνα με τον κ. Κοντογεώργη, εντός της ΕΕ έχει διατηρηθεί μια παλιά προκατάληψη για τις χώρες του ευρωπαϊκού νότου, ότι είναι επιρρεπείς σε θέματα χρέους και ως προς τα θέματα της δημοσιονομικής πολιτικής. Ο ίδιος εξήγησε ότι αυτή η συζήτηση δεν λαμβάνει υπόψιν την πρόοδο που έχει σημειωθεί την τελευταία δεκαετία και με τον τρόπο αυτό αμφισβητείται και λίγο η ικανότητα της Κομισιόν να παίζει το ρόλο εκείνου που περιφρουρεί την οικονομική διακυβέρνηση στην ΕΕ. Όπως ανέφερε, πρέπει να αναγνωριστεί σίγουρα η μείωση του δημοσιονομικού κινδύνου στις χώρες του Νότου τα τελευταία χρόνια. Η όποια ανάλυση γίνεται για το ευρωπαϊκό περιβάλλον να μην αγνοεί την πρόοδο που έχει σημειωθεί.
«Πρέπει να υπάρχει αξιοπιστία, οι αγορές να καταλαβαίνουν τι κάνουμε. Πρέπει να προστατέψουμε τις επενδύσεις, ειδικά στη διπλή μετάβαση, πράσινη και ψηφιακή, αλλά και στον τομέα της άμυνας. Και να υπάρχει ιδιοκτησία και του προγράμματος και των μεταρρυθμίσεων«, είπε ο κ. Κοντογεώργης.
Τον όρο «πολυκρίση» των Βρυξελλών δανείστηκε ο κ. Γιώργος Παγουλάτος, μόνιμος αντιπρόσωπος στη Μόνιμη Ελληνική Αντιπροσωπεία στον ΟΟΣΑ για να περιγράψει τη δίνη των πολλαπλών κρίσεων στην οποία έχει περιέλθει η Ευρώπη και ο κόσμος από το 2008: χρηματοπιστωτική κρίση, κρίση χρέους, μεταναστευτικό, Brexit, Τραμπ, covid, εισβολή Ρωσίας στην Ουκρανία, ενεργειακή κρίση. Σε αυτές προστίθεται η κλιματική κρίση, η οποία επιδεινώνεται διαρκώς.
«Έχουμε περάσει στη φάση κατά την οποία η κρίση είναι μια νέα κανονικότητα», είπε χαρακτηριστικά ο κ. Παγουλάτος, τονίζοντας ότι οι μορφές και οι δομές διακυβέρνησης, οι δημοσιονομικές πολιτικές και ο τρόπος με τον οποίο οργανώνουμε την «πράσινη» μετάβαση πρέπει να προσαρμοστούν σε αυτή τη νέα πραγματικότητα της «μονιμοκρίσης».
Αναφερόμενος στην αναθεώρηση του δημοσιονομικού πλαισίου στην Ευρωζώνη από το 2024, ο κ. Παγουλάτος επισήμανε τις αδυναμίες του υφιστάμενου Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης: η τάση του να λειτουργεί προκυκλικά, δηλαδή όταν η οικονομία πηγαίνει καλά, δεν είναι αρκετά αυστηρό, όταν όμως η οικονομία είναι σε ύφεση δεν είναι αρκετά ευέλικτο για να δώσει τη δυνατότητα στις οικονομίες να απαντούν με την αναγκαία δημοσιονομική αναθέρμανση.
Σύμφωνα με τον κ. Παγουλάτο, το νέο Σύμφωνο πρέπει να έχει επαρκή αντικυκλικότητα αλλά και αξιοπιστία, δηλαδή να εξασφαλίζει απέναντι σε αγορές και επενδυτές ότι οι οικονομίες βρίσκονται σε μια μόνιμη πορεία δημοσιονομικής προσαρμογής και ότι το χρέος είναι διατηρήσιμο. Επίσης, πρέπει να προστατεύει τις επενδύσεις, υπό την έννοια της αντικυκλικής αντίδρασης αλλά και με τη μακροχρόνια έννοια, περνώντας στην αναπροσαρμογή των δομών και των υποδομών στη νέα πραγματικότητα της κλιματικής κρίσης, με τα ακραία καιρικά φαινόμενα.
Ο κ. Παγουλάτος σημείωσε ότι οι κρίσεις ως επί το πλείστον είναι εξωγενείς, αλλά η Ευρώπη υφίσταται τις επιπτώσεις, όπως έγινε το 2008 και όπως θα συμβεί και με την κρίση της Μέσης Ανατολής, παρά το γεγονός ότι η Ευρώπη διατηρεί μια ισορροπημένη στάση. Η Ευρώπη πρέπει να προχωρήσει σε ένα εξαιρετικά δυσμενές, συνεχώς μεταβαλλόμενο, περιβάλλον που χαρακτηρίζεται από κατακερματισμό (παγκόσμιες αλυσίδες αξίας, στους παγκόσμιους οργανισμούς, αντίστροφη τάση παγκοσμιοποίησης).
Στο περιβάλλον αυτό, σύμφωνα με τον κ. Παγουλάτο, είναι πιο δύσκολο να υπηρετήσει κανείς την στόχευση του ESG και τα κριτήρια της χρηματοδότησης επενδύσεων να ενσωματώνουν την επιδίωξη της περιβαλλοντικής βιωσιμότητας. Αυτή περιλαμβάνει και την κοινωνική διάσταση, που παίρνει σοβαρά τον τρόπο με τον οποίο μια επιχείρηση συμπεριφέρεται στους εργαζόμενους, τη λογοδοσία στο επίπεδο μεγάλων ιδίων επιχειρήσεων, τον ρόλο των stakeholders. Εκεί υπάρχουν μεγάλες προκλήσεις σε ό,τι αφορά τη δυνατότητα που έχουν οι ΜμΕ να συμμορφώνονται με αυτά τα κριτήρια αλλά και την πρόσβασή τους στη χρηματοδότηση.
Την άποψη ότι η Ευρώπη μπορεί να παίξει τον ρόλο της στην αντιμετώπιση των πολλαπλών κρίσεων μόνο εάν προχωρήσει σε μια βαθιά ομοσπονδιοποίηση, εξέφρασε ο κ. Νίκος Παππάς, βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ ΠΣ. Σύμφωνα με τον κ. Παππά, η Ελλάδα έχει κάθε λόγο να δώσει τη μάχη ούτως ώστε η Ευρώπη να αποδράσει οριστικά από μια λογική που έλεγε ότι αν ο καθένας «καθαρίσει την αυλή του», η Ένωση θα είναι καλά. Αυτή η λογική επικράτησε στην κρίση του 2010 και αποδείχτηκε αποτυχημένη, με την Ευρώπη να κάνει αργά βήματα κοινού δανεισμού, τα οποία ήταν μεν προς τη σωστή κατεύθυνση αλλά όχι επαρκή. Και αυτό διότι οι πολλαπλές κρίσεις εμπεριέχουν και συνέπειες που μπορεί να είναι μη αναστρέψιμες.
Η Ελλάδα έχει σχεδόν τον μεγαλύτερο λόγο χρέους προς ΑΕΠ και γι αυτό έχει κάθε λόγο να συμμετέχει ενεργά στο νέο Σύμφωνο Σταθερότητας. Διότι εάν προκύψουν κανόνες οι οποίοι δεν επιτρέπουν ευελιξίες που θα έκαναν δυνατή την προσαρμογή απέναντι στις κρίσεις, θα βρεθούμε σε πολύ δύσκολη θέση.
Ο κ. Παππάς προτείνει για την Ελλάδα ένα πιο ήπιο δημοσιονομικό μονοπάτι στην παρούσα συγκυρία, τονίζει ωστόσο την ανάγκη να μπει πιο ενεργά η χώρα μας στη συζήτηση για το νέο Σύμφωνο Σταθερότητας. Υπενθύμισε το πλαφόν στα πλεονάσματα που βάζουν οι προτάσεις του Δημοσιονομικού Συμβουλίου ή του ESM. «Το να απουσιάζει ρητά η Ελλάδα από αυτή τη συζήτηση, είναι τεράστιο λάθος», είπε ο κ. Παππάς.
Τον συντονισμό της συζήτησης ανέλαβε ο Γιάννης Παπαγεωργίου, εκδότης του Athens Digest.
