Το κύριο ερώτημα με το οποίο βρίσκεται αντιμέτωπη η Ευρώπη είναι το εάν θα μείνει χωρίς φυσικό αέριο αυτό το χειμώνα, όπως σημειώνει Gaurav Ganguly επικεφαλής οικονομολόγος για την Ευρώπη και επικεφαλής της ομάδας για την κλιματική αλλαγή της Moody's Analytics.
Κατά τη διάρκεια ενός μέσου έτους, η ΕΕ καταναλώνει περίπου 400 δισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου και πριν από το 2021, περίπου το 40% αυτού το προμηθεύονταν από τη Ρωσία. Επιπλέον, οι αγορές φυσικού αερίου κατανέμονται πιο ομοιόμορφα κατά τη διάρκεια του έτους και το πλεονάζον αέριο τοποθετείται σε υπόγειες αποθήκες διάσπαρτα σε όλη την Ευρώπη. Αυτά τα αποθέματα, εάν καλυφθούν στο έπακρο, μπορούν να συγκρατήσουν περίπου το 25% της ετήσιας ευρωπαϊκής κατανάλωσης και να παρέχουν ένα σημαντικό απόθεμα κατά τους χειμερινούς μήνες αιχμής, σύμφωνα με τον οικονομολόγο.
Η πρόκληση λοιπόν για την ΕΕ έγκειται στην εξισορρόπηση της ζήτησης και της προσφοράς προκειμένου να περάσει τους επόμενους δώδεκα μήνες χωρίς να ξεμείνει από φυσικό αέριο. Από την πλευρά της ζήτησης, τα μέτρα εξοικονόμησης ενέργειας σε συνδυασμό με μια φυσική προσαρμογή ενόψει των υψηλότερων τιμών θα συμβάλουν στον μετριασμό της ανάγκης για φυσικό αέριο. Επιπλέον, η εξασφάλιση της συνέχειας του εφοδιασμού κατά τη διάρκεια του χειμώνα και της άνοιξης του 2023 θα είναι ζωτικής σημασίας για να διασφαλιστεί ότι η Ευρώπη δεν θα ξεμείνει από φυσικό αέριο.
Σύμφωνα με τη Moody's Analytics, τα θετικά νέα για την ΕΕ απορρέουν από τη σημαντική πρόοδο που έχει καταγράψει μέχρι σήμερα όσον αφορά την πλήρωση των αποθηκευτικών της εγκαταστάσεων. Τα επίπεδα αποθήκευσης από τις αρχές του 2022 έχουν ενισχυθεί και τα αποθέματα διαμορφώνονται στο 73% της χωρητικότητας σύμφωνα με τα δεδομένα στο τέλος της πρώτης εβδομάδας του Αυγούστου. Αυτό υποδηλώνει την τεράστια πρόοδο που έχει κάνει η ΕΕ όσον αφορά την εξασφάλιση του ενεργειακού της εφοδιασμού κατά τη διάρκεια του 2022 και τον σημαντικό ρόλο που διαδραμάτισαν οι εισαγωγές LNG ως εξισορροπητικός παράγοντας ενόψει των έντονα μειωμένων ρωσικών εισαγωγών.
Ωστόσο, οι εντάσεις έχουν αυξηθεί κατά τις τελευταίες εβδομάδες μέσω της προγραμματισμένης δεκαήμερης συντήρησης του Nord Stream 1 τον Ιούλιο, και της επανεκκίνησης του — αλλά μόλις στο 20% της χωρητικότητάς του. Ως απάντηση, η Γερμανία εκίνησε τη «Φάση 2» του εθνικού της προγράμματος έκτακτης ανάγκης για το φυσικό αέριο τριών επιπέδων ενώ και άλλες ευρωπαϊκές χώρες άρχισαν να ανακοινώνουν έκτακτα μέτρα εξοικονόμησης. Ο συναγερμός επεκτάθηκε στις γερμανικές βιομηχανίες, καθώς οι εταιρείες σκέφτονται να επιβάλλον δελτία περιορισμού τους επόμενους μήνες, ιδιαίτερα στον τομέα των χημικών, ο οποίος απαιτεί τη χρήση του φυσικού αερίου ως πρώτη ύλη.
Τα τρία σενάρια της Moody's Analytics για το φυσικό αέριο και την κατάσταση στην Ευρώπη
Πόσο πραγματικές είναι αυτές οι ανησυχίες και πόσο εύθραυστη είναι η κατάσταση γύρω από το φυσικό αέριο και την ενεργειακή θέση της Ευρώπης; Η Moody's Analytics χρησιμοποιεί τρία σενάρια για να αποτυπώσει το πρόβλημα και να δώσει κάποιες απαντήσεις. Αυτά τα σενάρια εκτιμούν τη ζήτηση και την προσφορά για τους επόμενους δώδεκα μήνες, χρησιμοποιώντας το φυσικό αέριο που βρίσκεται στις αποθήκες στα τέλη Ιουλίου ως εξισορροπητικό παράγοντα για να καταδείξουν την αστάθεια και την αβεβαιότητα της τρέχουσας κατάστασης. Ο αμερικανικός οίκος βασίζεται σε ιστορικά δεδομένα για τη ζήτηση και την προσφορά φυσικού αερίου στην ΕΕ, προσαρμόζοντάς τα ώστε να ληφθούν υπόψη οι διαφορετικές εκτιμήσεις για τις ρωσικές προμήθειες. (Ο Ganguly υποθέτει σε όλα τα σενάρια που λαμβάνει ότι η προσφορά από τη Ρωσία μειώνεται, ενώ οι εισαγωγές υγροποιημένου φυσικού αερίου είτε έχουν έναν αντισταθμιστικό ρόλο είτε παραμένουν σταθερές. Η προμήθεια από άλλες πηγές θεωρείται ότι ακολουθεί τα ιστορικά πρότυπα. Επίσης υποθέτει ότι η ζήτηση ακολουθεί τους ιστορικούς μέσους όρους και δεν προβαίνει σε σενάρια σχετικά με την αλλαγή καυσίμου ή τα μέτρα εξοικονόμησης ενέργειας).
Έτσι, στο σενάριο μιας πλήρους ροής, η ΕΕ καταφέρνει να εξασφαλίσει μια προσφορά ίση με τους ιστορικούς μέσους όρους της κάθε μήνα για τους επόμενους δώδεκα, με την εκτίμηση ότι οποιαδήποτε περαιτέρω μείωση της ρωσικής προσφοράς μπορεί να αντισταθμιστεί από αυξημένες εισαγωγές LNG.
Στο σενάριο μιας χαμηλής ροής, η Ρωσία θεωρείται ότι θα παρέχει έναν εβδομαδιαίο όγκο για το υπόλοιπο του 2022, παρόμοιο με τον όγκο που παρείχε την εβδομάδα έως τις 17 Ιουλίου του 2022, όταν ο Nord Stream 1 έκλεισε για συντήρηση. Εκείνη την εβδομάδα, η προσφορά δια χειρός Ρωσίας ήταν στο 20% της αντίστοιχης εβδομάδας του 2021. Η προέκταση αυτού του εβδομαδιαίου όγκου έχει ως αποτέλεσμα μια μέση προσφορά περίπου 2,5 δισ. κυβικών μέτρων ανά μήνα, την οποία υιοθετεί η Moody's Analytics ως την υπόθεση της ρωσικής προσφοράς σε αυτό το σενάριο. Η προσφορά LNG για τους επόμενους δώδεκα μήνες υπολογίζεται ως η μέση μηνιαία προσφορά για το πρώτο εξάμηνο του 2022 και διατηρείται σταθερή στα 13,5 δισ. κυβικά μέτρα ανά μήνα. Η συνδυασμένη προμήθεια από τη Ρωσία και το LNG θα είναι στα 16 δισ. κυβικά μέτρα το μήνα.
Το χείριστο σενάριο είναι αυτό της μηδενικής ροής ρωσικού φυσικού αερίου για τους επόμενους δώδεκα μήνες, με τις ροές LNG να παραμένουν στα 13,5 δισ. κυβικά μέτρα το μήνα.
Τα αποθέματα φυσικού αερίου αποτελούν το «κλειδί»
Ο βασικός παράγοντας εξισορρόπησης είναι το αέριο που βρίσκεται στις αποθήκες, το οποίο ανήλθε στο 70% της χωρητικότητας στα τέλη Ιουλίου, ή περίπου στα 65 δισ. κυβικά μέτρα. Σύμφωνα με το σενάριο της πλήρους ροής, με την κατανάλωση και την προμήθεια στους ιστορικούς μέσους όρους τους επόμενους δώδεκα μήνες, τα αποθέματα φυσικού αερίου θα αυξηθούν σε επίπεδα υψηλότερα από το 90% της δυναμικότητας έως τα τέλη Οκτωβρίου, κάτι που είναι σύμφωνο με τον στόχο της ΕΕ στο πλαίσιο του RePower.
Σύμφωνα με το σενάριο της χαμηλής ροής, δεδομένης της αρχικής θέσης για το φυσικό αέριο στις αποθήκες, τα αποθέματα αυτού αυξάνονται στο 85% της παραγωγικής ικανότητας - ελαφρώς χαμηλότερα από τη θέση της ΕΕ. Η ανάληψη από τα αποθέματα κατά τη διάρκεια του χειμώνα είναι ορατή, και η ΕΕ θα καταφέρει σχεδόν να περάσει τους χειμερινούς μήνες σύμφωνα με τις παραδοχές ροής που έγιναν σε αυτό το σενάριο. Τα αποθέματα φυσικού αερίου θα μειωθούν στο 11% της χωρητικότητας μέχρι τα τέλη Απριλίου προτού αρχίσουν να ανακάμπτουν.
Τέλος, στο σενάριο μηδενικής ροής, το φυσικό αέριο ενισχύεται σε ένα μέγιστο επίπεδο, περίπου στο 72% της χωρητικότητας στην αρχή του χειμώνα, αφήνοντας έναν ανεπαρκή όγκο για την αντιμετώπιση της επακόλουθης μείωσης της στάθμης. Το φυσικό αέριο τελειώνει τον Μάρτιο του 2023. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι στις 9 Αυγούστου, τα αποθέματα ανέρχονταν στο 73% της χωρητικότητας.
Φυσικά, όπως σημειώνει ο Ganguly, αυτά τα σενάρια δεν λαμβάνουν υπόψη καμία αλλαγή συμπεριφοράς ή επιβεβλημένα μέτρα εξοικονόμησης ενέργειας. Όπως δείχνει το σενάριο μηδενικής ροής, η ΕΕ βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα έλλειμμα φυσικού αερίου της τάξεως των 9 δισ. κυβικών μέτρων τον Μάρτιο του 2023, που αυξάνεται σε 25 δισ. κυβικά μέτρα τον Μάιο και παραμένει ελλειμματικό στα τέλη Ιουλίου του 2023. Το μέγεθος αυτού του ελλείμματος είναι αρκετά μεγάλο ώστε να υποδηλώνει ότι απαιτούνται επειγόντως μέτρα εξοικονόμησης ενέργειας κατά τους επόμενους μήνες. Το σχέδιο RePower προβλέπει εξοικονόμηση 10 δισ. κυβικών μέτρων στην κατανάλωση το χειμώνα λόγω χαμηλότερων ρυθμίσεων στους θερμοστάτες, ενώ περαιτέρω μέτρα έχουν ανακοινωθεί από τις ευρωπαϊκές χώρες τις τελευταίες εβδομάδες. Όλα αυτά πρέπει να εφαρμόζονται αυστηρά για να αποφευχθεί μια κρίση στο φυσικό αέριο.
Παράλληλα, οι περισσότερες εισαγωγές LNG θα συμβάλουν επίσης στη διευκόλυνση της κατάστασης. Η πυρκαγιά στον τερματικό σταθμό Freeport στις ΗΠΑ τον Ιούλιο δημιούργησε κάποια εμπόδια στον εφοδιασμό, που αναμένεται να υποχωρήσουν καθώς οι αποστολές φορτίων θα συνεχιστούν κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Τέλος, τα σενάρια βασίζονται σε μέσα μηνιαία πρότυπα κατανάλωσης, ενώ ένα stress σενάριο θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη τον αντίκτυπο ενός κρύου χειμώνα. Σε μια τέτοια περίπτωση, είναι πιθανό η Ευρώπη να ξεμείνει από φυσικό αέριο ακόμη και στο σενάριο χαμηλής ροής.
Τα σενάρια αυτά υποδεικνύουν πως η κατάσταση μπορεί να παρομοιαστεί με ένα «τεντωμένο σχοινί». Δεδομένης αυτής της κατάστασης, οι ευρωπαϊκές τιμές φυσικού αερίου πιθανότατα θα παραμείνουν σε υψηλότερα επίπεδα για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, σύμφωνα με τη Moody's Analytics.
