Ένας τεράστιος κατάλογος με φορείς, Συνδικάτα, Σωματεία, Εργατικά Κέντρα και Ομοσπονδίες, δηλώνει «παρών» στις πανελλαδικές απεργίες της 28ης Φεβρουαρίου, ημέρα που συμπληρώνεται ένας χρόνος από τη σιδηροδρομική τραγωδία των Τεμπών όπου έχασαν τη ζωή τους 57 άνθρωποι στη σύγκρουση 2 αμαξοστοιχιών, σκορπώντας ανείπωτη θλίψη σε ολόκληρη την χώρα.
Ένεκα της μαύρης επετείου, και με αφορμή τις μαζικές κινητοποιήσεις το insider.gr, συγκέντρωσε μερικές από τις μεγαλύτερες και πιο ισχυρές απεργίες στα χρονικά, που άλλαξαν ριζικά την ζωή και την καθημερινότητα της ανθρωπότητας, διαμορφώνοντας σύγχρονες τομές στον ρου της ιστορίας και τη συλλογική μνήμη: από τους αγώνες για την καθιέρωση της οκτάωρης εργασίας, μέχρι τη «Σιδηρά Κυρία» του Ηνωμένου Βασιλείου, Μάργκαρετ Θάτσερ.
Το μακρινό 1156 π.Χ., υπήρξε μια πρώτη μορφή οργανωμένης διαδήλωσης με τους «φτωχοδιαβόλους» να αγωνίζονται για υψηλότερους μισθούς και καλύτερες συνθήκες εργασίας. Με την πάροδο του χρόνου, το εργασιακό περιβάλλον διεθνώς βελτιώνεται και οι μισθολογικές απολαβές έχουν αυξηθεί, αλλά η δύναμη της απεργίας ως μέσο διαμαρτυρίας και διεκδίκησης, παραμένει εξίσου αποτελεσματική.
Η αρχή των πάντων στην Αίγυπτο
Η πρώτη καταγεγραμμένη εργατική απεργία εκδηλώθηκε στην αρχαία Αίγυπτο το 1159 π.Χ., όταν οι χτίστες απείχαν από την δουλειά τους και διαδήλωσαν για την καθυστέρηση στην πληρωμή τους από τον φαραώ Ραμσή Γ'. Οι εργαζόμενοι στους τάφους και οι τεχνίτες άρχισαν να διαμαρτύρονται για την μη έγκαιρη καταβολή των δεδουλευμένων τους, καθώς προετοίμαζαν ένα φεστιβάλ προς τιμήν του Φαραώ. Οι κυβερνητικοί αξιωματούχοι αγνόησαν σε μεγάλο βαθμό τους εργαζόμενους. Οι μεροκαματιάρηδες κάλεσαν σε οργανωμένη απεργία, και βγήκαν στους δρόμους της πόλης με κεντρικό σύνθημα το: «πεινάμε». Απέκλεισαν την πρόσβαση στην Κοιλάδα των Βασιλέων, απαγορεύοντας σε ιερείς και συγγενείς των νεκρών να εισέλθουν με προσφορές φαγητού και ποτού, πράξη που θεωρήθηκε σοβαρή προσβολή της μνήμης όσων είχαν περάσει στη μετά θάνατον ζωή. Ο Φαραώ και οι εργάτες τελικά συμβιβάστηκαν ενώ οι απεργίες οδήγησαν σε μεγαλύτερη συνειδητοποίηση της διαφθοράς μέσα στην αιγυπτιακή άρχουσα τάξη.
Οι πληβείοι εξεγέρθηκαν στην Ρώμη
Από το 400 έως το 200 π.Χ., «παρέλυσε» ολόκληρη η ρωμαϊκή οικονομία για μέρες κατά τη διάρκεια της αποχώρησης των Πληβείων. Οι Πληβείοι απαρτίζοντας από οικοδόμους, αρτοποιούς και ανειδίκευτους εργάτες που ήταν ένα βήμα πάνω από τους σκλάβους στην κοινωνική ιεραρχία. Απεργούσαν μαζικά κατά τη διάρκεια των «αποχωρήσεων», απαιτώντας δικαιότερη μεταχείριση κατά τη διάρκεια της Δημοκρατίας. Επί της πρώτης αποχώρησης το 494 π.Χ., οι Πληβείοι διαδήλωσαν ενάντια σε ένα νέο νόμο που θα αύξανε τους φόρους και κατ' επέκτασιν τα χρέη τους. Η απεργία είχε ως αποτέλεσμα όχι μόνο την κατάργηση του αμφιλεγόμενου νόμου, αλλά και την εγκαθίδρυση της κυβερνητικής εκπροσώπησης των πληβείων. Η τελική αποχώρηση το 287 π.Χ. έφερε τον σχηματισμό του θεσμού των tribune plebis, οι οποίοι ήταν δήμαρχοι της Ρώμης και προέρχονταν απ’ την κοινωνική ομάδα των πληβείων, δηλαδή για πρώτη φορά η τάξη τους μπορούσε πλέον να ψηφίσει τους δικούς της νόμους και να εκλέξει αντιπροσώπους εκ της σαρκός της.
Η σπίθα το 1766
Ταυτοχρόνως, η πρώτη εργατική απεργία επί αμερικανικού εδάφους έγινε στο Ρεάλ ντελ Μόντε του Μεξικού το 1766, όπου ανθρακωρύχοι που εργάζονταν για Ισπανούς αποικιοκράτες διαμαρτυρήθηκαν για τις περικοπές των μισθών τους και τις δυσμενείς συνθήκες εργασίας. Η απεργία ξεκίνησε στις 30 Ιουλίου αφού η διοίκηση του ορυχείου δεν ανταποκρίθηκε σε μια λίστα με αιτήματα εργαζομένων, ενώ η κινητοποίηση διήρκεσε περίπου ένα μήνα και έληξε όταν η εργοδοσία συμφώνησε να αυξήσει τους μισθούς και να ικανοποιήσει μια σειρά από άλλες εργατικές διεκδικήσεις.
Μια μεγάλη εργατική νίκη στις ΗΠΑ
Παράλληλα, η πρώτη απεργία στις «επίσημες» ΗΠΑ (στις 4 Ιουλίου 1776, εκπρόσωποι των 13 αποικιών συμφώνησαν να υπογράψουν την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας), περιλάμβανε 20.000 ξυλουργούς, ανθρακωρύχους και οικοδόμους και έλαβε χώρα στη Φιλαδέλφεια το 1835. Οι απεργοί διεκδικούσαν λιγότερες εργατοώρες και το αποτέλεσμα ήταν μια σαρωτική νίκη για όλους τους μισθωτούς. Το απεργιακό κάλεσμα απηύθυναν οι ανθρακωρύχοι που ζητούσαν 10ωρη εργασία, ενώ το κίνημά τους σύντομα πλαισιώθηκε από ξυλουργούς, ζωγράφους, αρτοποιούς και άλλες ειδικότητες εργαζομένων. Τρεις εβδομάδες μετά τη γενική απεργία, η αμερικανική πόλη επέβαλε δια νόμου πως η εργάσιμη ημέρα θα περιλαμβάνει 10 ώρες, ενώ υπήρξαν και αυξήσεις μισθών σε ορισμένους κλάδους.
Το 8ωρο στην Αυστραλία και η «μετάδοση» στις ΗΠΑ
Η ιδέα της 8ωρης εργασίας αντλεί τις ρίζες της από τον Σκωτσέζο σοσιαλιστή Ρόμπερτ Όουεν το 1817, που οραματιζόταν πως η ημέρα θα αποτελείται από 8 ίσες ώρες δουλειάς, αναψυχής και ξεκούρασης. Το εργατικό συνδικάτο της Αυστραλίας «Operative Masons' Society», αποφάσισε να απαιτήσει το 8ωρο και κάθισε στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων με τις οικοδομικές επιχειρήσεις. Μετά το «όχι» που εισέπραξαν, οι χτίστες άφησαν τα εργαλεία τους και εγκατέλειψαν τη δουλειά τους στο Πανεπιστήμιο της Μελβούρνης τον Απρίλιο του 1856. Μήνες αργότερα, οι εργαζόμενοι και η κυβέρνηση συμφώνησαν στην εφαρμογή 8ωρης εργασίας χωρίς μειώσεις στους μισθούς. Το 8ωρο «μετακόμισε» στις ΗΠΑ, πρώτα στην πολιτεία του Ιλινόι, όπου ο σχετικός νόμος «πέρασε» το 1867. Ωστόσο, πολλοί εργοδότες αρνήθηκαν να εφαρμόσουν τη νέα νομοθεσία, πυροδοτώντας το ξέσπασμα γενικευμένου απεργιακού κύματος, που έμεινε στην ιστορία ως «Πρώτη Μαΐου» (πρόδρομος της Εργατικής Πρωτομαγιάς). Πάντως, παρά τις ογκώδεις διαδηλώσεις, η 40ωρη εβδομαδιαία εργασία δεν θα επισημοποιήθηκε σε εθνικό επίπεδο μέχρι τις 24 Οκτωβρίου 1940.
Η Εργατική Πρωτομαγιά του 1894, οι 30 νεκροί και μια θρυλική δήλωση
Η απεργία στην Πούλμαν το 1894 αντιπροσώπευσε το αποκορύφωμα των «ρωγμών» μεταξύ των εργαζομένων και των επιχειρηματιών στις ΗΠΑ του 19ου αιώνα. Η κινητοποίηση σημειώθηκε αφού οι εργαζόμενοι της The Pullman Company, μιας εταιρίας πολυτελών βαγονιών, διεκδικούσαν καλύτερες συνθήκες διαβίωσης και υψηλότερους μισθούς. Προηγήθηκε η μείωση των μισθών κατά 28% και η απόλυση τριών συνδικαλιστών. Η δράση διέθετε την κάλυψη της Αμερικανικής Ομοσπονδίας Σιδηροδρομικών (ARU), της οποίας ηγείτο ο Γιουτζίν Ντεμπς. Στο πλευρό των απεργών τάχθηκαν χιλιάδες σιδηροδρομικοί, που μποϊκόταραν όσους συρμούς χρησιμοποιούσαν βαγόνια της «Πούλμαν». Οι σιδηροδρομικές συγκοινωνίες σε μεγάλο μέρος των Ηνωμένων Πολιτειών παρέλυσαν. Στα μέσα Ιουνίου η ARU πρότεινε στην «Πούλμαν» να λυθεί η διαφορά της με τους απεργούς, μέσω διαιτησίας. Η εταιρεία, που, εν τω μεταξύ, είχε κηρύξει ανταπεργία (lock out), αρνήθηκε. Ο πρώην πρόεδρος Γκρόβερ Κλίβελαντ κάλεσε τον Στρατό να παρέμβει. Απεργοί και στρατιώτες επιδόθηκαν σε βίαιες συγκρούσει στο Σικάγο, με αποτέλεσμα 30 νεκρούς εργάτες. Ο Ντεμπς (1855-1926) καταδικάσθηκε σε εξάμηνη φυλάκιση για τα επεισόδια του Ιουλίου και η συνδικαλιστική οργάνωση διαλύθηκε. Μάλιστα, ο Ντεμπς κατά τη διάρκεια της φυλάκισής του διάβασε Μαρξ και στη συνέχεια διαδραμάτισε σπουδαίο ρόλο στο προοδευτικό κίνημα των ΗΠΑ. Συμμετείχε στην ίδρυση του Σοσιαλιστικού Κόμματος και ήταν Υποψήφιος για την αμερικανική προεδρία αρκετές φορές. Το 1918, καταδικάστηκε σε φυλάκιση λόγω της εκστρατείας του κατά του Α’ παγκοσμίου πολέμου στον οποίο επεδίωκε να εμπλέξει τον απρόθυμους αμερικανούς ο πρόεδρος Ουίλσον και ο περίφημος διαφημιστής του, ο Λήπμαν. Ήταν τότε που ο Ντεμπς έκανε την περίφημη δήλωσή του ενώπιον του δικαστηρίου που τον καταδίκασε: «Εδώ και πολλά χρόνια -δήλωσε- αναγνώρισα τη συγγένειά μου με όλα τα ζωντανά πλάσματα, και αποφάσισα ότι δεν ήμουν καθόλου καλύτερος από τον χειρότερο στη γη. Είπα τότε, και λέω τώρα, ότι όσο υπάρχει μια κατώτερη τάξη, ανήκω σε αυτήν, όσο υπάρχει ένα εγκληματικό στοιχείο, είμαι μέσα του κι όσο υπάρχει μια ψυχή στη φυλακή, δεν είμαι ελεύθερος». Το Κλίβελαντ αποφάσισε αργότερα να κηρύξει την Εργατική Πρωτομαγιά ως αργία για τους εργαζόμενους μετά τον αιματηρό και πολύνεκρο χειρισμό της απεργιακής διαδήλωσης.
«Πάγωσαν» τα ταχυδρομεία για οκτώ 24ωρα
Μια άλλη αξιομνημόνευτη απεργία, ήταν εκείνοι των Αμερικανών ταχυδρόμων το 1970, που σταμάτησαν την παράδοση αλληλογραφίας «βραχυκυκλώνοντας» το σύστημα για 8 ημέρες. Πριν από την απεργία, οι μεταφορείς καλούνταν να ανταποκριθούν σε μια πολύωρη και εξουθενωτική σωματικά δουλειά, με ιδιαιτέρως απαιτητικές συνθήκες εργασίας και περιορισμένα διαλείμματα. Πολλοί εργαζόμενοι δεν έλαβαν ικανοποιητικές αυξήσεις μισθών, ακόμη και μετά από δεκαετίες στη δουλειά. Παρά τους νόμους που απαγορεύουν τις απεργίες, οι ταχυδρόμοι αψήφησαν το συνδικάτο τους και το 30% εξ αυτών προχώρησε σε πανεθνική απεργία για οκτώ ημέρες, τη μεγαλύτερη στην ιστορία των δημοσίων υπαλλήλων στις ΗΠΑ. Η κινητοποίηση οδήγησε στην διακοπή παράδοσης εκατομμυρίων γραμμάτων και δεμάτων, με αποκορύφωμα να κηρυχθεί εθνική κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Ο πρώην πρόεδρος Ρίτσαρντ Νίξον διέταξε ακόμη και την επέμβαση της Εθνικής Φρουράς για την παράδοση αλληλογραφίας. Η απεργία τελικά έληξε και το Κογκρέσο ενέκρινε αύξηση των μισθών κατά 6% για τους ταχυδρομικούς υπαλλήλους.
Ρίγκαν VS 13.000 ελεγκτές εναέριας κυκλοφορίας
Το καλοκαίρι του 1981, στην κορύφωση της ταξιδιωτικής κίνησης, 7.000 πτήσεις ακυρώθηκαν μετά από απεργία χιλιάδων ελεγκτών εναέριας κυκλοφορίας που πάλευαν για καλύτερους μισθούς. Η Αμερικανική Ομοσπονδία Ελεγκτών Εναέριας Κυκλοφορίας (PATCO) ζήτησε τη μείωση των εβδομάδων εργασίας και αύξηση μισθών κατά 10.000 δολάρια, ένα πακέτο που θα κόστιζε στην Ομοσπονδιακή Διοίκηση Αεροπορίας (FΑΑ) 770 εκατομμύρια δολάρια. Σε απάντηση, η FAA πρόσφερε 40 εκατομμύρια δολάρια. Περίπου 13.000 ελεγκτές εναέριας κυκλοφορίας προχώρησαν σε απεργία, με αποτέλεσμα ο πρώην πρόεδρος Ρόναλντ Ρίγκαν να προειδοποιήσει ότι θα τους απολύσει εάν δεν επιστρέψουν στη δουλειά τους σε 48 ώρες. Περίπου 11.000 συνέχισαν να απεργούν και ο Aμερικανός πρόεδρος έκανε πράξη την απειλή του. Ενώ οι μαζικές απολύσεις καθυστέρησαν αρχικά τις πτήσεις, οι επόπτες και οι ελεγκτές που δεν είχαν συνδικαλιστεί, κατάφεραν να επαναφέρουν το 80% των πτήσεων. Η απεργία θεωρήθηκε αποτυχημένη και ο Ρέιγκαν απαγόρευσε στους εν λόγω ελεγκτές εναέριας κυκλοφορίας να δουλέψουν ξανά.
Βρετανία 1984: Η μεγάλη απεργία ανθρακωρύχων
Στην ιστορία έμεινε και η κινητοποίηση περισσότερων από 100.000 ανθρακωρύχων στη Βρετανία που συμμετείχαν σε απεργία διάρκειας ενός έτους το 1984, αφού η κυβέρνηση, υπό την ηγεσία της Μάργκαρετ Θάτσερ, ανακοίνωσε περικοπές θέσεων εργασίας. Η «Σιδηρά Κυρία» της συντηρητικής δεξιάς τον Μάρτιο του 1984, μαζί με το Εθνικό Συμβούλιο Άνθρακα ανακοίνωσαν ότι 20 ορυχεία θα κλείσουν, «ψαλιδίζονταν» 20.000 θέσεις εργασίας. Μέρες μετά την ανακοίνωση, 165.000 ανθρακωρύχοι προχώρησαν σε απεργία στις 12/3. Τρία 24ωρα αργότερα, από τα 170 ορυχεία που ανήκουν στη δύναμη της NUM έχουν κλείσει τα 140. Οι πιο δυναμικές απεργιακές εστίες είναι στο Γιορκσάιρ και το Νοτιγχαμσάιρ. Οι απεργοί ζητούσαν την ανάκληση του προγράμματος διακοπής λειτουργίας των ανθρακωρυχείων. Διεκδικούσαν επιπλέον, πρόσθετη κρατική ενίσχυση, εκσυγχρονισμό της εθνικής βιομηχανίας άνθρακα και συνταξιοδότηση στα 55 χρόνια. Η στάση της κυβέρνησης ήταν άτεγκτη. Από τις πρώτες μέρες της απεργίας, οι εργάτες ήρθαν αντιμέτωποι με ισχυρές αστυνομικές δυνάμεις, ενώ η κυβέρνηση ετοιμάζονταν για τη βίαιη καταστολή. Οι συγκρούσεις υπήρξαν ιδιαίτερα βίαιες, ενώ στις 15 Ιουλίου σκοτώθηκε ένας απεργός, σε συνδυασμό με την εκδήλωση ενός κύματος δικαστικών διώξεων κατά των απεργών. Καθώς οι μέρες και οι βδομάδες περνούσαν, οι απεργοί αντιμετώπιζαν πρόβλημα επιβίωσης, ώσπου βρήκαν αλληλεγγύη και συμπαράσταση από άλλους κλάδους, όπως οι λιμενεργάτες και οι σιδηροδρομικοί. Η απεργία έληξε το Μάρτη του 1985 και ήταν μια από τις μεγαλύτερες που έγιναν στη μεταπολεμική Αγγλία. Μπορεί οι απεργοί να μην πέτυχαν τα αιτήματά τους, γνώρισαν όμως τον ανειρήνευτο χαρακτήρα αυτής της σύγκρουσης που συνεχίζεται ενάντια στον σύγχρονο... «θατσερισμό».
«Παρέλυσε» όλη η Ινδία
Το 2016, εκατομμύρια Ινδοί εργάτες αντιστάθηκαν στις εργασιακές μεταρρυθμίσεις της κυβέρνησης του Ναρέντρα Μόντι και ζήτησαν υψηλότερους μισθούς σε μια μονοήμερη απεργία. Εργαζόμενοι στον τραπεζικό κλάδο, στις τηλεπικοινωνίες και σε άλλους τομείς διαμαρτυρήθηκαν για τις οικονομικές πολιτικές του Ν. Δελχί. Η απεργία έφερε το κλείσιμο των κρατικών τραπεζών και των σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας ενώ τράβηξαν «χειρόφρενο» οι δημόσιες συγκοινωνίες και οι σιδηρόδρομοι. Σχολεία και Πανεπιστήμια έκλεισαν, οι υπηρεσίες στα νοσοκομεία παρέχονταν με δυσκολία καθώς τα συνδικάτα διεκδικούσαν υψηλότερους μισθούς και καθολική κοινωνική ασφάλιση. Η σύντομη απεργία είναι μια μορφή μαζικής δράσης που οι Ινδοί εργάτες έχουν χρησιμοποιήσει τακτικά από τη δεκαετία του 1990. Τον Ιανουάριο του 2019, 150 εκατομμύρια εργαζόμενοι προχώρησαν σε διήμερη απεργία για τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας.
«Πληγή» 2 δισ. δολαρίων για την GM
Στις 16 Σεπτεμβρίου 2019, το εργατικό σωματείο United Auto Workers της General Motors προχώρησε σε απεργία για 40 ημέρες ζητώντας υψηλότερους μισθούς και καλύτερη υγειονομική περίθαλψη. Η απεργία, η οποία κόστισε περίπου 2 εκατομμύρια δολάρια στον γίγαντα των αυτοκινήτων, έληξε όταν οι εκπρόσωποι των συνδικάτων ήρθαν σε συμφωνία με την διοίκηση. H σύμβαση περιλάμβανε ένα μπόνους 11.000 δολαρίων για κάθε εργαζόμενο, μπόνους απόδοσης, δύο ετήσιες αυξήσεις, εφάπαξ πληρωμές και χαμηλά ασφάλιστρα για την υγεία των υπαλλήλων. Επίσης, οδήγησε την GM να κλείσει τρία εργοστάσια στις ΗΠΑ. Το UAW προχώρησε ξανά σε απεργία το 2023 μετά τη λήξη της υφιστάμενης σύμβασης με τη Ford, τη GM και τον Stellantis στις 14 Σεπτεμβρίου, διεκδικώντας καλύτερες μισθολογικές απολαβές και παροχές αφού οι τρεις μεγάλες αυτοκινητοβιομηχανίες αύξησαν τα χρήματα των CEO τους κατά 40% τα τελευταία τέσσερα χρόνια. Μεταξύ άλλων αιτημάτων, το UAW ζήτησε αυξήσεις 36% σε διάστημα τεσσάρων ετών, 32ωρη εβδομαδιαία εργασία χωρίς μείωση μισθών και επιστροφή των αυξήσεων ελέω του πληθωρισμού, της ακρίβειας και του αυξημένου κόστους ζωής.
148 ημέρες «off»
Στις 2 Μαΐου του 2023 η Ένωση Αμερικανών Σεναριογράφων—αντιπροσωπεύοντας 11.500 σεναριογράφους—προχώρησε σε απεργία λόγω μιας συνεχιζόμενης εργατικής διαμάχης με τη Συμμαχία Παραγωγών Κινηματογράφου και Τηλεόρασης που αφορούσε κυρίως ζητήματα που άπτονται της νέας εποχής με το online streaming και του γενικευμένου κλίματος φόβου από την ραγδαία ανάπτυξη και την σχεδόν αλόγιστη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης.
Η απεργία που εγκρίθηκε με 97,85% «ναι» είναι η μεγαλύτερη διακοπή Αμερικανικών τηλεοπτικών και κινηματογραφικών παραγωγών από την πανδημία COVID-19 το 2020, καθώς και η μεγαλύτερη απεργία της ένωσης από αυτήν του 2007–08 και κύρια αιτήματα ήταν οι καλύτερες συνθήκες για τους συγγραφείς. Από τις 14 Ιουλίου του 2023, συνέπεσε με μια απεργία του SAG-AFTRA ως μέρος μιας ευρύτερης εργατική διαμάχης του Χόλυγουντ. Ανάμεσα στις 20 και τις 24 Σεπτεμβρίου, προέκυψε μια σειρά διαπραγματεύσεων μεταξύ της Ένωσης και των CEOs, που τελικά κατέληξαν σε δώσουν τα χέρια. Μετά από μια ψηφοφορία, η ηγεσία της ένωσης ψήφισε να ολοκληρωθεί η απεργία στις 27 Σεπτεμβρίου του 2023, μετά από 148 ημέρες συνολικής «αποχής», καθώς έλαβε υποσχέσεις για καλύτερες πληρωμές και προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων από την ΑΙ.
