Στην αυγή του 2022 όλο και περισσότεροι μιλούν για τα NFT. Αλλά τι είναι τελικά τα NFT και γιατί διεκδικούν την προσοχή μας; Είναι άλλη μια «μόδα»; Είναι τέχνη; Επενδυτικό προϊόν; Ή μήπως «αέρας κοπανιστός», άλλη μια «φούσκα» που αναπόφευκτα θα σκάσει, όπως έχει συμβεί στις αγορές αναρίθμητες φορές στο παρελθόν;
Τι είναι τα NFT;
H γέννηση και εξέλιξη των NFT είναι άμεσα συνδεδεμένη με την αγορά των κρυπτονομισμάτων, καθώς είναι και αυτά ένα κρυπτογραφικό προϊόν βασισμένο στην τεχνολογία του blockchain. Ως τέτοιο, επωφελήθηκε τα μέγιστα από την μετεωρική άνοδο της αγοράς των ψηφιακών νομισμάτων των τελευταίων ετών, όπως και από τους γιγάντιους όγκους χρήματος που έπεσαν στις αγορές τα τελευταία δύο χρόνια ένεκα της πανδημίας.
Η διαφορά των δύο crypto-προϊόντων έγκειται στο ότι τα NFT ως Non-Fungible Tokens, είναι μη ανταλλάξιμα, δηλαδή το κάθε ένα από αυτά είναι μοναδικό. Με πρακτικούς όρους αυτό σημαίνει πως ενώ, σε μια δεδομένη στιγμή, ένα bitcoin ισοδυναμεί με οποιοδήποτε άλλο bitcoin στον κόσμο, ένα ether με οποιοδήποτε άλλο ether κ.ο.κ., τα NFT δεν έχουν αντίστοιχο τους πουθενά εκεί έξω, καθώς το κάθε ένα από αυτά συνιστά μια μοναδική «ταυτότητα» στο blockchain, με έναν και μόνο ιδιοκτήτη, και όσες «κόπιες» ενός NFT και αν κυκλοφορήσουν το αρχικό παραμένει αναντικατάστατο.
Αυτή η μοναδικότητα έχει αναμφισβήτητα συμβάλλει στην φρενίτιδα που τα περιβάλλει τα τελευταία χρόνια, και στα αμύθητα ποσά που καταβάλλονται για την αγοραπωλησία τους: Το πιο ακριβό NFT μέχρι στιγμής, είναι ένα έργο του ψηφιακού καλλιτέχνη Murat Pak με τίτλο The Merge, το οποίο πουλήθηκε στην πλατφόρμα Nifty Gateway για 91,8 εκατ. δολάρια. Το δεύτερο πιο ακριβό NFT, είναι το Everydays: The First 5000 Days ενός ψηφιακού designer υπό το ψευδώνυμο Beeple. Ο συγκεκριμένος αποκόμισε 69,3 εκατ. δολάρια, μετατρέποντας σε NFT απλά τα σκιτσάκια που «σκάρωνε» καθημερινά επί 5.000 ημέρες.
Την λίστα συμπληρώνουν άλλο ένα έργο του Beeple στην 3η θέση, ονόματι Human One με αξία αγοράς 28,9 εκατ. δολάρια, και στις 3 επόμενες θέσεις ακολουθούν έργα της σειράς CryptoPunk με τιμές 10,2, 7,67 και 7,57 εκατ. δολάρια αντίστοιχα.
Αν και η υιοθέτηση τους από την ίδια την κοινότητα DeFi παραμένει περιορισμένη, με μόλις 20.000 χρήστες ανά μήνα να εμπλέκονται στην αγορά τους, δεν είναι χωρίς σημασία η προσοχή που δείχνουν να κερδίζουν από «παραδοσιακούς» φορείς της τέχνης και του πολιτισμού: Το προαναφερθέν έργο Everydays: The First 5000 Days, πωλήθηκε από τον ξακουστό οίκο Christie’s πέρυσι, δίπλα σε έργα διάσημων σύγχρονων καλλιτεχνών, ενώ το Βρετανικό Μουσείο, πάλι την περασμένη χρονιά έβγαλε σε πώληση 200 NFT βασισμένα σε έργα του Ιάπωνα χαράκτη Katsushika Hokusai. Το μουσείο σχεδιάζει να επαναλάβει το εγχείρημα πουλώντας NFT έργων του ρομαντικού ζωγράφου J.M.W. Turner. Οι τιμές τους ξεκινούν από περίπου 912 δολάρια.
Είναι τα NFT τέχνη;
Οι φανατικοί υπέρμαχοι των NFT διατείνονται πως αποτελούν την νέα μορφή τέχνης κι ως τέτοια δικαιολογούν τα υπέρογκα ποσά που καταβάλλονται για αρκετά από αυτά.
Ωστόσο, όσο και αν η συζήτηση για το τι αποτελεί τέχνη και τι όχι, διαρκεί ίσως όσο κι ο ανθρώπινος πολιτισμός και άπτεται του υποκειμενικού γούστου και όχι κάποιων αντικειμενικών κανόνων –όπως επίσης αν η τέχνη πρέπει να αποτελεί εμπόρευμα- είναι χρήσιμο να επισημανθεί το εξής: τα NFT είναι κατ’ ουσία ένα μέσο ψηφιακής «απεικόνισης» πολλών πραγμάτων, μεταξύ των οποίων και κάποιων έργα τέχνης. Ένα NFT μπορεί να απεικονίζει μια ζωγραφιά, ένα βίντεο, ένα εισιτήριο συναυλίας, ένα «όπλο» σε κάποιο video-game, εικονικά κτίρια στον virtual κόσμο της Decentraland, ένα ποίημα, ένα αυτόγραφο, ένα γραμματόσημο, κυριολεκτικά οτιδήποτε. Ο Jack Dorsey της Twitter, «έβγαλε στο σφυρί» ως NFT το πρώτο του tweet από το 2006 όπου απλά γράφει “just setting up my twttr”, αποκομίζοντας 2,9 εκατ. δολάρια. Αλλά ακόμα κι αν κάποιος πλήρωσε αυτό το ιλιγγιώδες ποσό για το NFT, το αρχικό tweet παραμένει «ιδιοκτησία» του Jack Dorsey – κάτι το οποίο ισχύει για όλα τα NFT και τα στοιχεία που απεικονίζουν.
just setting up my twttr
— jack⚡️ (@jack) March 21, 2006
Αλλά το tweet του Dorsey δεν είναι το μόνο «παράδοξο» NFT. Η Gucci ξεκινώντας από την κυκλοφορία σε NFT ενός ζευγαριού sneakers της, στις αρχές Ιανουαρίου ανακοίνωσε πως θα κυκλοφορήσει ολόκληρη κολεξιόν από είδη ένδυσης σε 250 NFT, με την τιμή να παραμένει ακόμη άγνωστη. Θα μπορεί ο κάτοχος τους να τα φορέσει; Όχι. Αλλά θα έχει την κυριότητα του NFT…
Ένα ακόμη πιο περίεργο NFT είναι το Charmin NFTP, ήτοι Non-Fungible Toilet Paper. Πρόκειται για ένα ψηφιακό χαρτί υγείας, αγνώστου χρησιμότητας. Τα έσοδα μάλιστα αναμένεται να διατεθούν για «καλό» σκοπό, αφού θα δοθούν στην μη κερδοσκοπική οργάνωση… Direct Relief.
Αλλά και τα γνωστά τσιπς Pringles κερδίζουν επάξια μια θέση ανάμεσα στα πιο περίεργα NFT, καθώς κυκλοφόρησαν την πρώτη ψηφιακή «γεύση» για πατατάκια, ονόματι Pringles CryptoCrisp, διά χειρός του καλλιτέχνη Vasya Kolotusha.
Introducing our newest Pringles flavor: CryptoCrisp, an exclusive #NFT flavor created by artist #VasyaKolotusha. Only 50 exist, all starting at the price of a Pringles can. Click the link to get your *digital hands* on one! https://t.co/JA6Bas4Ez0
— Pringles (@Pringles) March 17, 2021
Ο κατάλογος δεν τελειώνει, για την ακρίβεια είναι αμέτρητος, καθιστώντας την συζήτηση για το αν τα NFT είναι ή δεν είναι τέχνη, περιοριστική και, εν πολλοίς, άτοπη.
Σε αυτό ακριβώς το ερώτημα, απάντησε πρόσφατα η κοινότητα της Wikipedia, σε μία συζήτηση γύρω από το λήμμα με τα πιο ακριβά έργα τέχνης στον κόσμο από εν ζωή καλλιτέχνες, όπου οι 5 στους 6 χρήστες ψήφισαν πως τα NFT δεν αποτελούν τέχνη.
Ο Duncan Foster, ιδρυτής της πλατφόρμας πωλήσεων NFT, Nifty Gateway, σε μια σειρά από tweets, περιέγραψε πόσο σημαντική είναι η «θέση» της Wikipedia για το μέλλον της crypto-τέχνης. «Εάν τα NFT ταξινομούνται ως "μη τέχνη" σε αυτήν τη σελίδα (σ.σ.: στο συγκεκριμένο λήμμα), τότε θα ταξινομηθούν ως "μη τέχνη" και στην υπόλοιπη Wikipedia», έγραψε. «Η Wikipedia είναι η παγκόσμια πηγή αλήθειας για πολλούς σε όλο τον κόσμο. Το διακύβευμα δεν θα μπορούσε να είναι μεγαλύτερο!»
Από που προέρχεται η αξία των NFT;
Αλλά αν τα NFT δεν αποτελούν τέχνη, τότε περί τίνος πρόκειται, και κάποιοι δαπανούν εκατομμύρια για να τα αποκτήσουν; Από που αντλούν την αξία τους;
Σε γενικές γραμμές, η ανταλλακτική αξία ενός NFT εξαρτάται από τον τύπο του περιουσιακού στοιχείου που αναπαριστά στο blockchain. Στις περιπτώσεις που το εν λόγω περιουσιακό στοιχείο είναι ένα υπαρκτό asset, όπως ένα ακίνητο, η πραγματική του αξία αντικατοπτρίζεται μέσω του NFT στο blockchain – χωρίς ωστόσο να σημαίνει πως ο κάτοχος του NFT είναι και κάτοχος του ακινήτου, απλά του δίνεται ένα ψηφιακό «πιστοποιητικό γνησιότητας». Αλλά, αν υποτεθεί ότι το asset είναι απλά ένα ψηφιακό κομμάτι περιεχομένου που στην πραγματική οικονομία δεν έχει κάποια αξία, τότε η αξία του NFT είναι καθαρά κερδοσκοπική και καθορίζεται αποκλειστικά από την προσφορά και την ζήτηση. To tweet του Dorsey που ως NFT έφτασε να πωληθεί σχεδόν 3 εκατ. δολάρια, είχε ως αρχική τιμή το 1 δολάριο, και τα μανιώδη bids το «εκτόξευσαν» μέσα σε λίγα 24ωρα...
Το κίνητρο που κάνει τα NFT να «αλλάζουν» χέρια είναι κατά βάση η προσδοκία μιας υψηλής μελλοντικής αξίας. Όσο βρίσκονται στο επίκεντρο της προσοχής και η ζήτηση παραμένει υψηλότερα από την προσφορά, ένας κάτοχος NFT δικαιολογείται να προσδοκά βραχυπρόθεσμα μελλοντικά κέρδη.
Ωστόσο, σε ένα προϊόν το οποίο δεν έχει εγγενή αξία –καθώς ακόμα και η καλλιτεχνική του «αξία» είναι αμφισβητήσιμη- είναι πολλοί που κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου πως η ζυγαριά είναι πολύ εύκολο να γείρει προς την αντίθετη κατεύθυνση με την ίδια ταχύτητα που εκτίναξε την ζήτηση τους στα ύψη, ιδιαίτερα όσο νέοι προγραμματιστές επιδιώκουν να εκμεταλλευτούν το hype παράγοντας υπερπροσφορά NFT.
Έχοντας μια συνολική αξία αγοράς που πλέον ξεπερνά τα 40 δισ. δολάρια, δεν είναι λίγοι εκείνοι οι οποίοι θα επηρεαστούν από ένα ενδεχόμενο σκάσιμο της «φούσκας» των NFT. Και όλα δείχνουν να καταλήγουν στο ερώτημα που ιδιαίτερα από τις αρχές της δεκαετίας του 1970 απασχολεί τον πλανήτη με αλλεπάλληλες κρίσεις: Μπορεί να δημιουργηθεί αξία με πλασματικούς όρους, από το «μηδέν», χωρίς πραγματικό αντίκρισμα; Μακροπρόθεσμα τι επιπτώσεις μπορεί να επιφέρει αυτή η κερδοσκοπική πρακτική; Μια επιστροφή στο 2008 ίσως προσφέρει κάποιες απαντήσεις, αλλά και μια άλλη ματιά στην «μανία» των NFT.
Photo: @AssociatedPress
