Η πτώση της Καμπούλ και η επιστροφή των Ταλιμπάν στην εξουσία, ήταν αναμφίβολα μια από τις πιο σοκαριστικές στιγμές της χρονιάς που πέρασε.
Όπως αναφέρει το Middle East Eye, οι εικόνες με τους Ταλιμπάν να ποζάρουν θριαμβευτικά στο προεδρικό μέγαρο, θα σηματοδοτούν για πάντα την ημέρα όπου μια δύναμη ανταρτών εκθρόνισε μια δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση, η οποία είχε την υποστήριξη των ισχυρότερων στρατών του πλανήτη.
Τα αίτια για τον λόγο με τον οποίο οι Ταλιμπάν κατέλαβαν “δια περιπάτου” την εξουσία, συνεχίζουν να βρίσκονται στο επίκεντρο ενός σκληρού ντιμπέιτ. Γιατί ο στρατός του Αφγανιστάν ύστερα από 20 χρόνια δυτικής εκπαίδευσης, εξοπλισμού με σύγχρονα όπλα, με αεροσκάφη, κατέρρευσε σε λιγότερο από δύο μήνες; Και κυρίως γιατί η διεθνής κοινότητα έμεινε σε ρόλο παρατηρητή;
Και βέβαια υπήρξε και η τελευταία “προσβολή” από τον πρόεδρο Μπάιντεν. Σχεδόν χλευαστικά, την 1η Σεπτεμβρίου σχεδόν έριξε το φταίξιμο στους Αφγανούς, προσβάλλοντας τη μνήμη των πεσόντων Αφγανών στρατιωτών, ενώ απάλλαξε τη διοίκησή του από κάθε ευθύνη για το χάος της άτακτης εκκένωσης.
Ζοφερή νέα πραγματικότητα
Καθώς η νέα χρονιά άρχισε, μια ζοφερή νέα πραγματικότητα εμφανίζεται στο Αφγανιστάν. Μαζική πείνα, οικονομική κατάρρευση και εκτελέσεις αντιφρονούντων χωρίς καν δίκη, “χαιρετούν” το νέο έτος. Ο μύθος των σύγχρονων και πιο προοδευτικών “Ταλιμπάν 2.0”, που διακινείται από τη μηχανή δημοσίων σχέσεων των Ταλιμπάν και ενισχύεται από τα πιο σεβαστά ΜΜΕ του κόσμου, συνεχίζει να δυσφημίζεται από αναφορές για κατασταλτικές πολιτικές έναντι των γυναικών, δολοφονίες αντιποίνων και κατάφωρες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Παρά τις επανειλημμένες διαβεβαιώσεις από εκπροσώπους τους, όπως ο Zabiullah Mujahid και ο Suhail Shaheen με έδρα τη Ντόχα τις εβδομάδες μετά την ανάληψη της εξουσίας, η νεοσύστατη διοίκηση των Ταλιμπάν κάθε άλλο παρά ευρείας βάσης και χωρίς αποκλεισμούς είναι. Η διεθνής κοινότητα, που εξακολουθεί να ταράζεται από τις σκηνές της άναρχης μαζικής εκκένωσης του αεροδρομίου της Καμπούλ, μπορεί ναι μεν να παλεύει με μια έκρηξη των προσφυγικών ροών, αλλά παρακολουθεί ανέμελα από μακριά, εκφράζοντας απλώς «ανησυχίες», διακηρύσσοντας «συνθήκες», δηλώνοντας επίσης ότι «οι Ταλιμπάν θα μετρηθούν με πράξεις, όχι με λόγια".
Οι Αφγανοί από την πλευρά τους είναι παγιδευμένοι μεταξύ σφύρας και άκμονος. Τα διεθνή κεφάλαια βοήθειας που θα βοηθούσαν στην ανακούφιση της σοβαρής ανθρωπιστικής κρίσης, αλλά θα νομιμοποιούσαν την κυριαρχία των Ταλιμπάν, έχουν παγώσει. Ορισμένοι Αφγανοί ζητούν την αποδέσμευση των κεφαλαίων για ανθρωπιστικούς λόγους. Αντίθετα, δυτικοί κύκλοι επιμένουν αυτά τα κεφάλαια να χρησιμοποιηθούν ως μοχλός πίεσης, έτσι ώστε οι Ταλιμπάν να υποχωρήσουν σε ορισμένες από τις κατασταλτικές πολιτικές τους. Το βέβαιο είναι ότι οι ανθρωπιστικές ανησυχίες δεν βρίσκονται στην κορυφή των προτεραιοτήτων των Ταλιμπάν.
Πέρα από τις σοβαρές ανησυχίες για τις πολιτικές που ασκούνται και τις ικανότητες διακυβέρνησης από πλευράς των Ταλιμπάν, στη διεθνή κοινότητα εξακολουθεί να υπάρχει ο φόβος ότι το Αφγανιστάν μπορεί να χρησιμοποιηθεί ξανά ως ασφαλές καταφύγιο για τη διεθνή τρομοκρατία.
Μια “φαουστιανή” συμφωνία
Μια επιλογή θα ήταν η ως έναν βαθμό, παροχή αντιτρομοκρατικής βοήθειας από τη διεθνή κοινότητα. Όμως οι Ταλιμπάν δεν είναι κοντά σε κανενός είδους συνεννόηση με τη διεθνή κοινότητα. Και για τις δύο πλευρές, η αντιτρομοκρατική βοήθεια θα ήταν μια “φαουστιανή” συμφωνία- ένα είδος deal με τον "Δυτικό διάολο". Οι Ταλιμπάν θα έπρεπε να αναγκαστούν να δεχτούν την επιστροφή ξένων δυνάμεων στο Αφγανιστάν, μια επιλογή που αποτελεί “ανάθεμα” για όσους πέρασαν 20 χρόνια πολεμώντας. Αντίστοιχα, η διεθνής κοινότητα απαγορεύεται να παρέχει υποστήριξη σε μια τρομοκρατική οργάνωση- όπως έχουν έχει ανακηρυχθεί οι Ταλιμπαν από τον ΟΗΕ.
Αν και μπορεί να είναι προς το συμφέρον των Ταλιμπάν να καταπολεμήσουν την απειλή που αποτελεί και για αυτούς το Ισλαμικό Κράτος που δραστηριοποιείται στο Αφγανιστάν (ISKP), δεν θα μπορούσαν να αντέξουν (σε επίπεδο κοινής γνώμης) μια ανοιχτή συνεργασία με τη διεθνή κοινότητα. Κάτι τέτοιο θα έδινε ώθηση στο αφήγημα του ISKP, που κατακεραυνώνει τους Ταλιμπάν ως “μετριοπαθείς”. Όπως ανέφερε σε πρόσφατη συνέντευξή του ο πρώην ειδικός απεσταλμένος των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν Zalmay Khalilzad, οι Ταλιμπάν «φοβούνται ότι εάν κάνουν αυτή τη δήλωση (για συνεργασία με τις ΗΠΑ) θα βοηθούσαν το Daesh [Ισλαμικό Κράτος] να υποστηρίξει ότι οι Ταλιμπάν έχουν ξεπουληθεί στις ΗΠΑ."
Ωστόσο, είναι ένας υπαρκτός κίνδυνος για να τον αγνοήσουν οι ΗΠΑ. Στα τέλη Οκτωβρίου, ο Colin Kahl, υφυπουργός Άμυνας για θέματα Άμυνας, κατέθεσε στην επιτροπή Ενόπλων Δυνάμεων της Γερουσίας και ανέφερε ότι το ISKP θα μπορούσε να αναπτύξει την ικανότητα να σχεδιάζει και να διεξάγει διεθνείς επιχειρήσεις εντός έξι μηνών, εάν δεν ελεγχθεί. Ο ισχυρισμός του αναδεικνύει μια ξεκάθαρη απειλή, που καμία αμερικανική κυβέρνηση δεν μπορεί να αγνοήσει. Όμως χωρίς εξωτερική υποστήριξη, οι Ταλιμπάν δεν θα μπορούν να είναι αποτελεσματικοί στην καταπολέμηση του ISKP.
Χωρίς τη συναίνεση των Ταλιμπάν ή τη βαθιά κατανόηση της πολυπλοκότητας του μεταβαλλόμενου τοπίου, πόσο ικανές θα αποδειχθούν οι ΗΠΑ να αποτρέψουν τις επιθέσεις της Αλ Κάιντα και του ISKP; Είναι πιθανό ότι η στρατηγική των ΗΠΑ «Πέρα από τον Ορίζοντα» μετά το 2021 θα αποδειχθεί τόσο αναποτελεσματική όσο πριν από το 2001.
Για τους Ταλιμπάν, η απάντηση είναι ξεκάθαρη: «Δεν χρειαζόμαστε βοήθεια από καμία πλευρά για να διασφαλίσουμε ότι το έδαφος του Αφγανιστάν δεν χρησιμοποιείται εναντίον άλλων χωρών. Είμαστε σε θέση να το κάνουμε μόνοι μας», δήλωσε ο Suhail Shaheen, στη Ντόχα.
Όμως το 2022 φέρνει τεράστιες προκλήσεις για τους Ταλιμπάν. Η νεοσύστατη κυβέρνηση παλεύει με άνευ προηγουμένου ανθρωπιστικές και οικονομικές κρίσεις, τη διεθνή καταδίκη, τη λαϊκή αντίδραση, καθώς και μια τρομοκρατική απειλή. Η εξωτερική πολιτική των Ταλιμπάν είναι αυθάδης και αδιάφορη για την παγκόσμια κοινότητα, η οικονομία της είναι ερείπια και η διεθνής βοήθεια έχει σταματήσει να χορηγείται.
Τέτοιες προκλήσεις θα μπορούσαν να εξουθενώσουν μια λαϊκά εκλεγμένη και διεθνώς αναγνωρισμένη κυβέρνηση. Στην περίπτωση των Ταλιμπαν, η κατάληψη της εξουσίας με το όπλο έχει κάνει αυτά τα προβλήματα πολύ πιο δυσεπίλυτα. Οι Ταλιμπάν δεν έχουν ούτε τους πόρους, αλλά ούτε και την προθυμία να αντιμετωπίσουν αυτά τα ζητήματα άμεσα, και η αδιαφορία της διεθνούς κοινότητας μετά την αποχώρηση της μπορεί να παγιώσει τα δεινά του αφγανικού λαού για τις επόμενες δεκαετίες.
Επιμέλεια Τέρρυ Μαυρίδης
