Οι αγωγοί φυσικού αερίου Nord Stream 1 και 2 του Βλαντιμίρ Πούτιν είναι νεκροί και θαμμένοι ή «tot und begraben» όπως λέει η γερμανική παροιμία, αλλά η καταστροφή του Nord Stream δεν πρέπει να ξεχαστεί, αναφέρει το think tank του Atlantic Council. Με τη Ρωσία να εγκαταλείπει πλέον κάθε πρόσχημα και να δηλώνει ανοιχτά ότι δεν θα ανανεώσει τις παραδόσεις φυσικού αερίου στην ΕΕ έως ότου καταργηθούν οι κυρώσεις, είναι ζωτικής σημασίας να αντληθούν διδάγματα από την προηγούμενη άρνηση της Ευρώπης να αναγνωρίσει την «οπλοποίηση» των εξαγωγών ενέργειας από το Κρεμλίνο.
Η συμφωνία για την κατασκευή του Nord Stream 1 λήφθηκε στις 8 Σεπτεμβρίου 2005. Η Gazprom και οι δύο γερμανικοί ενεργειακοί κολοσσοί Wintershall και E.ON Ruhrgas υπέγραψαν τη συμφωνία, παρουσία του Ρώσου Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν και του Γερμανού Καγκελαρίου Γκέρχαρντ Σρέντερ. Η τελετή υπογραφής είχε μετατοπιστεί λόγω των επικείμενων γερμανικών κοινοβουλευτικών εκλογών στις 18 Σεπτεμβρίου, τις οποίες και έχασε ο Σρέντερ. Εβδομάδες αργότερα, ο Σρέντερ έγινε ο καλά αμειβόμενος πρόεδρος της επιτροπής μετόχων της Nord Stream, εγγεγραμμένη στο Τσουγκ της Ελβετίας. Ο Σρέντερ κατέχει ακόμη αυτή τη θέση.
Αυτή ήταν μια ακραία περίπτωση σύγκρουσης συμφερόντων, αν και τυπικά νόμιμη. Η Γερμανία και άλλες δυτικές χώρες θα πρέπει τώρα να κινηθούν για να απαγορεύσουν κάθε περαιτέρω επανάληψη τέτοιων πρακτικών. Οι πρώην κορυφαίοι πολιτικοί θα πρέπει να αντιμετωπίσουν περιορισμούς στην εργασία σε ξένες εταιρείες, με οποιαδήποτε ιδιότητα. Κανένας Δυτικός δεν πρέπει να επιτρέπεται να εργάζεται σε ρωσική κρατική εταιρεία.
Ο Nord Stream δεν εκπλήρωσε ποτέ καμία ανάγκη. Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν εισήγαγε ποτέ περισσότερα από 150 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα (bcm) φυσικού αερίου από τη Ρωσία σε ένα μόνο έτος, και άφθονη χωρητικότητα άλλων αγωγών ήταν από καιρό διαθέσιμη για να καλύψει τις υπάρχουσες ποσότητες. Για παράδειγμα, ο ουκρανικός αγωγός διαμετακόμισης μπορεί εύκολα να παραδώσει 120 bcm ετησίως και πιθανώς 160 bcm ετησίως, όπως ισχυρίζεται η Ουκρανία. Ο αγωγός Yamal μέσω της Λευκορωσίας και της Πολωνίας μεταφέρει σταθερά 33 bcm ετησίως.
Κανείς δεν είχε καμία ανάγκη για το Nord Stream 1 ή τον εξίσου μεγάλο αγωγό Nord Stream 2. Τα τελευταία χρόνια, η Gazprom πρόσθεσε επίσης τον Turkstream στο χαρτοφυλάκιο αγωγών της, με πρόσθετη ετήσια δυναμικότητα 31,5 bcm. Συνολικά, η Gazprom σχεδίαζε διπλασιασμό της χωρητικότητας των αγωγών της προς την Ευρώπη, ενώ την ίδια στιγμή οι εξαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου παρέμειναν σε μεγάλο βαθμό στάσιμες. Ο πραγματικός σκοπός των προσπαθειών επέκτασης των αγωγών της Ρωσίας, ήταν να εξαλείψει την Ουκρανία ως χώρα διέλευσης και να θέσει το έδαφος για μια πλήρους κλίμακας στρατιωτική εισβολή, η οποία παρεμποδίστηκε από την εξάρτηση του Κρεμλίνου στο δίκτυο αγωγών φυσικού αερίου της Ουκρανίας.
Ενώ ο Nord Stream 1 ήταν ήδη μια στρατηγική γκάφα από την ευρωπαϊκή σκοπιά, ο Nord Stream 2 έκανε το πρόβλημα πολύ χειρότερο και υπονοούσε ότι έως και τα τρία τέταρτα όλων των εξαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου στην Ευρώπη θα περνούσαν μέσω του συστήματος Nord Stream. Με αυτόν τον τρόπο, η γερμανική κυβέρνηση υπονόμευσε την ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης.
Την τελευταία δεκαετία περίπου, οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες κατασκεύασαν τερματικούς σταθμούς LNG για να αποκτήσουν εναλλακτικές προμήθειες και να βελτιώσουν την εθνική τους ενεργειακή ασφάλεια, αλλά η Γερμανία δεν το έκανε. Αντίθετα, το Βερολίνο εμβάθυνε την εξάρτησή του από το ρωσικό αέριο και αύξησε τη μόχλευση του Πούτιν στην ΕΕ συνολικά.
Αμφιλεγόμενη
Η υποστήριξη της Γερμανίας για το Nord Stream 2 ήταν πάντα αμφιλεγόμενη. Στις 28 Οκτωβρίου 2015, ο αντικαγκελάριος της Γερμανίας και υπουργός Οικονομικών Υποθέσεων και Ενέργειας, Ζίγκμαρ Γκάμπριελ, συναντήθηκε με τον Πούτιν στο Κρεμλίνο και επαίνεσε τον Nord Stream 2 ως κίνηση προς τα συμφέροντα της Γερμανίας, ενώ χαρακτήρισε τον αγωγό ως «ένα πολύ ενδιαφέρον έργο που ξεπερνά τα γερμανικά σύνορα». Ο Γκάμπριελ, ο οποίος ανήκει στο Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα μαζί με τον Σρέντερ και είναι στενά συνδεδεμένος με τον πρώην Γερμανό καγκελάριο, συνέχισε σε πολλές ακόμη συναντήσεις με τον Πούτιν για την προώθηση του Nord Stream 2.
Αυτή η γερμανική πολιτική ενίσχυσης των διμερών ενεργειακών δεσμών με τη Ρωσία, ήταν αντίθετη με τη μακροχρόνια θέση του Βερολίνου ως υπερασπιστή των συμφερόντων της ΕΕ. Παραδοσιακά, η Γερμανία ήταν βασικός υποστηρικτής της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης και υπερασπιστής των κρατών μελών της ΕΕ του πρώην Ανατολικού Μπλοκ στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη. Ο Γκάμπριελ ουσιαστικά αγνόησε τα συμφέροντα άλλων μελών της ΕΕ, προκειμένου να σφυρηλατήσει μια στενή ρωσο-γερμανική συμμαχία που η Μόσχα θεωρούσε ως εργαλείο για να τη χρησιμοποιήσει κατά της Ευρώπης. Το έκανε αφού ο Πούτιν προσάρτησε την Κριμαία και πυροδότησε τον πόλεμο στην ανατολική Ουκρανία. Πράγματι, η συμφωνία Nord Stream 2 υπογράφηκε ενώ η Γερμανία συμμετείχε στη διαδικασία διαμεσολάβησης του Μινσκ μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας.
Ο Nord Stream 2 παραβίασε τις αρχές της Τρίτης Ενεργειακής δέσμης της ΕΕ του 2009. Δεν προέβαινε σε κανένα διαχωρισμό των διαφόρων δραστηριοτήτων της Gazprom. Αντί να ανησυχεί για αυτές τις ελλείψεις στη συμφωνία, η γερμανική κυβέρνηση και οι εμπλεκόμενες εταιρείες συνέχισαν έντονες προσπάθειες λόμπι στις Βρυξέλλες. Ως αποτέλεσμα, η Γερμανία καταπάτησε τις ενεργειακές και αντιμονοπωλιακές πολιτικές της ΕΕ, παρά την αντίσταση από τα περισσότερα μέλη της ΕΕ. Σήμερα, ολόκληρη η ΕΕ υποφέρει από τη φιλορωσική ενεργειακή πολιτική της Γερμανίας.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει σαφώς να διαμορφώσει μια εντελώς νέα στρατηγική ενεργειακής ασφάλειας. Είναι πλέον προφανές ότι το ρωσικό κράτος και οι ρωσικές κρατικές εταιρείες δεν πρέπει πλέον να έχουν την ιδιοκτησία ενεργειακών υποδομών ή ενεργειακών εταιρειών εντός της ΕΕ. Αντίθετα, οι Βρυξέλλες πρέπει να αναγκάσουν την Gazprom να πουλήσει όλους τους αγωγούς της στην ΕΕ, όπως έχουν ήδη κάνει τα οξυδερκή κράτη της Βαλτικής. Ομοίως, η Gazprom πρέπει να πουλήσει τις εγκαταστάσεις αποθήκευσης αερίου της στην ΕΕ ή αυτές να κρατικοποιηθούν. Ομοίως, η Rosneft θα πρέπει να αναγκαστεί να πουλήσει τα διυλιστήρια πετρελαίου της στην ΕΕ. Η ΕΕ θα πρέπει να απαγορεύσει στην Gazprom και τη Rosneft να συναλλάσσονται με ευρωπαϊκές τράπεζες για να ξεφύγουν από το ξέπλυμα χρήματος. Η ευρωπαϊκή ενεργειακή ένωση πρέπει επίσης να ενισχυθεί με περισσότερη αποθήκευση φυσικού αερίου και εναλλακτικές πηγές ενέργειας. Μετά από χρόνια ενεργειακών υβριδικών εχθροπραξιών κατά της Ευρώπης, ο Πούτιν έχει πλέον κηρύξει ανοιχτά τον πόλεμο. Πρέπει να νικηθεί.
Επιμέλεια Τέρρυ Μαυρίδης
