Η αλλαγή σελίδας στην ελληνική Οικονομία μετά την κρίση του Covid -19 και με πολύτιμο αρωγό το Ταμείο Ανάκαμψης, θα απαιτήσει από τις τράπεζες τον πρωταγωνιστικό ρόλο.
Έχοντας διανύσει μια ταραχώδη πορεία άνω των δέκα ετών, η «επιστροφή στην Ιθάκη» - που δεν είναι άλλη από την επιστροφή τους στον ρόλο του διαμεσολαβητή της Οικονομίας -, έρχεται για τις τράπεζες πολλαπλά διευρυμένη. Οι τράπεζες θα κληθούν να συμβάλλουν όχι απλά στη χρηματοδότηση, αλλά στη διαμόρφωση εκ θεμελίων του επιχειρείν. Θα κληθούν επίσης να «χτίσουν» τη νέα τους σχέση με τους πελάτες τους και την κοινωνία.
Τώρα είναι η ώρα να μπουν οι νέες βάσεις, να σταματήσει το κυνήγι μαγισσών και Τράπεζες, κοινωνία, Πολιτεία, μαζί να ξεκινήσουν μια νέα πορεία με πολλά βήματα μπροστά, όπως λέει στο insider.gr ο κ. Σταύρος Ιωάννου, Πρόεδρος της Εκτελεστικής Επιτροπής της Ελληνικής Ένωσης Τραπεζών και Αναπληρωτής Διευθύνων Σύμβουλος της Eurobank.
Ύστερα από μια μακρά περίοδο, άνω των 10 ετών, κατά την οποία οι ελληνικές τράπεζες είχαν αποκοπεί από τον διαμεσολαβητικό τους ρόλο στην Οικονομία και διαχειρίζονταν αποκλειστικά τις συνέπειες της χρηματοπιστωτικής κρίσης και της κρίσης χρέους στην Ελλάδα, τα πράγματα αλλάζουν. Περνώντας μέσα και από την κρίση του Covid-19, το ελληνικό τραπεζικό σύστημα βγαίνει ουσιαστικά από το βαθύ τούνελ στο ξέφωτο. Με ποια εμπειρία, ποια διδάγματα από το παρελθόν, ποια στόχευση και ποιο νέο πρόσωπο βγαίνει πλέον το τραπεζικό σύστημα στην κοινωνία;
Πράγματι, ζήσαμε μια δεκαετία διαχείρισης προβλημάτων. Αναλωθήκαμε, τράπεζες και κοινωνία, στο πώς θα αντιμετωπίσουμε τα κόκκινα δάνεια, που για πολλά χρόνια ήταν σαν τον πίθο των Δαναΐδων για το τραπεζικό σύστημα. Οι τράπεζες ακροβατούσαν ανάμεσα στον πραγματικό τους ρόλο –να χρηματοδοτήσουν την οικονομία και να στηρίξουν την ανάπτυξη, να προστατεύσουν τους καταθέτες και τους μετόχους τους και συνάμα, να περιορίσουν τη λαίλαπα των μη εξυπηρετούμενων δανείων, να σταματήσουν αυτή την αφαίμαξη της οικονομίας και να ανταποκριθούν παράλληλα στους πολύ αυστηρούς έως ασφυκτικούς ελεγκτικούς μηχανισμούς. Για μεγάλο χρονικό διάστημα, στις τράπεζες δουλεύαμε για να τροφοδοτούμε με στοιχεία τους ελεγκτικούς μηχανισμούς. Γίναμε οι ίδιοι ελεγκτές του εαυτού μας μέσω των πελατών μας, περιορίζοντας το χρηματοδοτικό μας ρόλο.
Ένας «σταθμός» για το τραπεζικό σύστημα, αναμφίβολα δύσκολος, ήταν τα capital controls. Η κοινωνία αιφνιδιάστηκε και μαζί και οι τράπεζες που, παρά το πρωτόγνωρο της κατάστασης, ανταποκρίθηκαν και πρόκειται για άθλο. Υπό την έννοια της εμπειρίας, η δεκαετία της οικονομικής κρίσης ήταν πολύ πλούσια.
Όμως, τώρα πρέπει να κοιτάξουμε μπροστά αφήνοντας πίσω όλο αυτό το blame game για το τι έγινε. Όλοι. Τράπεζες, κοινωνία, Πολιτεία, να ξεκινήσουμε μια νέα πορεία με πολλά βήματα μπροστά. Τώρα είναι η εποχή για να βάλουμε νέες βάσεις. Να χτίσουμε ένα νέο δημιουργικό πλέγμα με όλες τις ευνοϊκές προϋποθέσεις που έχουμε: Ρευστότητα και αναπτυξιακά προγράμματα.
Στη νέα αυτή εκκίνηση, το τραπεζικό σύστημα – και όλη η Οικονομία - πρέπει να μπολιαστούν με τη φρεσκάδα μιας νέας νοοτροπίας που φέρνει η νέα γενιά. Είναι η γενιά που συνειδητά αναγνωρίζει πως είμαστε ενοικιαστές και όχι ιδιοκτήτες της χώρας. Βασιζόμαστε στους νέους, πρέπει να βασισθούμε στους επόμενους, και κάνοντας την αυτοκριτική μας, να τους δώσουμε χώρο κι εκείνοι να αρπάξουν την ευκαιρία. Αυτό δεν αφορά μόνο τα πρόσωπα. Αφορά συνολικά την πολιτική των τραπεζών που στηρίζει ήδη τη νεανική επιχειρηματικότητα, την καινοτομία, κλάδους της Οικονομίας με προοπτική στο μέλλον.
Είμαστε ακόμα στην αρχή. Ελπίζουμε ότι παλαιότεροι και νεότεροι θα κάνουμε μαζί το απαραίτητο άλμα στο μέλλον. Επιτρέψτε μου όμως να υπογραμμίσω ότι όσο απαραίτητη είναι και στο banking, η φρεσκάδα και η ορμή της νεότητας για το μέλλον, τόσο ολέθριο μπορεί να είναι αν αγνοήσουμε τα διδάγματα από το παρελθόν.
Πώς μπορούν οι τράπεζες να παίξουν έναν ακόμη ουσιαστικότερο ρόλο, συμβάλλοντας στα ίδια τα θεμέλια του επιχειρείν; Πώς μπορεί να συνδεθεί ο ρόλος τους με την αλυσίδα της γνώσης, φέρνοντας πρακτικά αποτελέσματα στην Οικονομία και στην ευημερία της κοινωνίας;
Κατά την άποψή μου τα θεμέλια του επιχειρείν –και όχι μόνο- ξεκινούν από την Παιδεία. Εκεί είναι η αφετηρία. Στη συνέχεια, πρέπει η θεωρία να μετουσιωθεί σε πράξη. Τώρα ποιος είναι ο ρόλος των τραπεζών; Κάθε δημιουργική διαδικασία είναι ταυτόχρονα και εκπαιδευτική και οι τράπεζες καλούνται να έχουν και εκπαιδευτικό ρόλο από την ίδια τη λειτουργία τους. Έχουν εκπαιδευτεί να αναγνωρίζουν και να αναζητούν κάθε τι νέο. Καλούνται να προσαρμόζονται, να υιοθετούν νεωτερισμούς και καινοτομίες, να εκπαιδεύονται. Χρέος τους είναι να μοιράζουν αυτή τη γνώση, να εισάγουν το καινούργιο στην κοινότητα και έτσι να εκπαιδεύουν.
Οι τράπεζες μπορούν να αποτελέσουν τον κρίκο διασύνδεσης της γνώσης, των Πανεπιστημίων με την επιχειρηματικότητα. Ξεκινώντας από τα του οίκου μας, διαπιστώνουμε συνεχώς πως χρειαζόμαστε νέες προσλαμβάνουσες καινούργιες δεξιότητες που είναι απαραίτητες πια για κάποιον θα θέλει να χτίσει μια τραπεζική καριέρα και το φυτώριο είναι τα Πανεπιστήμια. Εκεί μόνο μπορούμε να αντλήσουμε δυναμικό με εφόδια που θα δημιουργήσει νέα πρότυπα πέρα από τα παραδοσιακά, με τεχνολογικό πρόσημο, συνεργατικό και δημιουργικό πνεύμα.
Το ίδιο ισχύει γενικά για την επιχειρηματικότητα. Είναι ανάγκη πια οι επιχειρήσεις να εμποτισθούν με νέα μυαλά. Να συνδεθούν με τα πανεπιστήμια, να βασιστούν στη γνώση, να ανοίξουν δρόμους στο μέλλον. Είναι εξαιρετικά αισιόδοξο ότι υπάρχουν πολλοί νέοι με ιδέες και αστείρευτη δύναμη για δουλειά. Εμείς στις τράπεζες το βλέπουμε μέσα στα οικοσυστήματα στήριξης start ups που έχουμε δημιουργήσει. Για παράδειγμα στη Eurobank, δημιουργήσαμε πριν από 9 χρόνια το egg (enter* grow* go*) όπου έχουμε φιλοξενήσει, ήδη, 1.000 εν δυνάμει νέους επιχειρηματίες που δημιούργησαν 245 start ups, με τη στήριξή μας αλλά και με mentoring από επιφανείς επιχειρηματίες. Κυρίως, όμως, μπόρεσαν να αναπτύξουν στην πράξη την κουλτούρα του team work. Ένα λαμπρό μυαλό πάντα θα φωτίζει. Όμως πολλά καλά μυαλά μαζί, αλληλοσυμπληρώνονται, αναπτύσσουν ιδέες, προχωράνε και μπορούν να μεγαλουργήσουν.
Πρέπει όλοι να διδαχθούμε από το νέο ήθος πραγμάτων που φέρνουν οι νέοι. Είναι πιο ευαισθητοποιημένοι απέναντι στα θέματα του περιβάλλοντος, ή στην επιχειρηματική ηθική, επίσης ένα σημείο που πρέπει να αναβαπτισθεί για να εμπνεύσει και πάλι εμπιστοσύνη. Ξέρουμε καλά τη ζημιά που προκάλεσαν κάποια επιχειρηματικά σκάνδαλα, π.χ. Folli - Follie, όμως ξέρουμε επίσης πως μαζί με τα ξερά καίγονται και τα χλωρά και είναι άδικο αυτό για πολλές επιχειρήσεις που είναι πρότυπο επιχειρηματικής λειτουργίας.
Στο δια ταύτα όλα θα κριθούν από την οραματική αντίληψη για τα πράγματα, από το χώρο που θα δώσουμε εμείς στους νεότερους, από την πίστη που θα τους δείξουμε. Όλοι γνωρίζουμε την Amazon, πόσοι ξέρουν ότι ξεκίνησε από μια ιδέα του Jeff Bezos στο γκαράζ του σπιτιού του ή ότι από μάγειρας στα Mc Donald’s έφτασε να γίνει ο πλουσιότερος άνθρωπος στον κόσμο;
Προς τα πού βαδίζουν οι τράπεζες; Πόσο θα αλλάξει αυτό που γνωρίζαμε ως τραπεζικό σύστημα όλα τα προηγούμενα χρόνια;
Η ψηφιοποίηση – εξέλιξη της τεχνολογίας που εντάθηκε με την κρίση του κορονοϊού - επιβάλλει στις τράπεζες μικρότερη φυσική παρουσία, άρα λιγότερα σημεία ως δίκτυο, απαιτεί όμως ταυτόχρονα εξειδίκευση, ενίσχυση θέσεων εργασίας που μπορούν να εξυπηρετήσουν με τη χρήση της τεχνολογίας. Δεν θέλω να κάνω απλουστεύσεις, όμως ας μη γελιόμαστε. Ο μύλος για να γυρίσει θέλει νερό. Οι τράπεζες για να λειτουργήσουν χρειάζονται ανθρώπους. Είναι προφανές ότι αν ο πελάτης μπορεί να κάνει μια συναλλαγή από τον υπολογιστή ή από το κινητό του, θα το προτιμήσει και το κάνει ήδη διότι ελέγχει έτσι και το χρόνο και τις εργασίες που θέλει να κάνει. Αυτό απαιτεί από τις τράπεζες ανάλογα συστήματα και ανθρώπους που έχουν τη γνώση να χειριστούν τα συστήματα και να εξυπηρετήσουν τον πελάτη. Και ασφαλώς κόστος, επενδύσεις, νέα εργαλεία. Αλλάζουν οι ανάγκες, αλλάζει το μοντέλο, αλλάζουν οι προτεραιότητες.
Πριν μερικά χρόνια, επί της εποχής του αείμνηστου Θεόδωρου Καρατζά, το μοντέλο ανάπτυξης του τραπεζικού συστήματος βασίσθηκε στο: «Το άριστο μέγεθος μεγεθύνεται». Οι τράπεζες μεγάλωναν, έκαναν εξαγορές, επένδυαν στο μέγεθος. Σήμερα το μοντέλο λειτουργεί αντίστροφα. Η προσπάθεια είναι, τα μεγάλα σχήματα για να παραμείνουν ανταγωνιστικά, να αντιμετωπίσουν το τσουνάμι που έρχεται, να γίνουν πιο ευέλικτα, να μετασχηματισθούν με επιτυχία, να επενδύσουν στο καινούργιο που φέρνει η τεχνολογική έκρηξη. Οι τράπεζες δεν θέλουν να χάσουν τον ρόλο τους. Δεν θα γίνουν fintech. Δεν είναι και εύκολο άλλωστε δεδομένου ότι είναι από τους πιο regulated οργανισμούς και αυτό είναι από μόνο του ένα μεγάλο ανάχωμα ή και τροχοπέδη.
Από την άλλη όμως, οι τράπεζες έχουν και ένα μεγάλο ατού, τον δεσμό με τους πελάτες τους, που πρέπει να αξιοποιήσουν στη διαδικασία της ανάπτυξης. Η μεγάλη, παράλληλη πρόκληση για τις τράπεζες είναι να εξυγιάνουν τους πελάτες, εκείνους που μπορούν να επιβιώσουν, να τους στηρίξουν με εφόδια και να τους επανεντάξουν στην υγιή επιχειρηματικότητα. Επειδή αναφέρθηκα στον Jeff Bezos, χρησιμοποιούσε ένα μότο που ανταποκρίνεται απόλυτα, θεωρώ, σε αυτό που πρέπει να έχουν ως οδηγό και οι τράπεζες: «Πρώτα κοιτάμε τους πελάτες και μετά τον ανταγωνισμό. Εμείς πρέπει να βρίσκουμε τι θέλουν ή τι θα θελήσουν οι πελάτες και να τους το δίνουμε».
Η νέα ημέρα για το τραπεζικό σύστημα είναι συνυφασμένη με το Ταμείο Ανάκαμψης & Ανθεκτικότητας, του οποίου βασικός πυλώνας είναι η πράσινη ανάπτυξη. Πώς θα υποστηρίξουν οι τράπεζες τη βιώσιμη ανάπτυξη;
Οι τράπεζες και εδώ και διεθνώς έχουν άλλη μία μεγάλη πρόκληση. To ESG, η πρόκληση της περιβαλλοντικής, κοινωνικής και εταιρικής ευθύνης, όχι μόνο στο στενό πλαίσιο της τραπεζικής λειτουργίας αλλά και στην υιοθέτηση των αναγκαίων κριτηρίων στις χρηματοδοτήσεις, μπορεί να επηρεάσει την ικανότητα μιας εταιρείας να παράγει αξία μακροπρόθεσμα, ωθώντας και τις επιχειρήσεις - πελάτες των τραπεζών στη λογική του ESG. Πρόκειται για ένα μακρύ και αέναο ταξίδι και φυσικά είναι μέσα στις βασικές προτεραιότητες και τις τεράστιες ευθύνες που έχουμε όλοι μας απέναντι στις επόμενες γενιές. Γι’ αυτό επιβάλλεται ένα πλέγμα κοινών κανόνων συνδυασμένων με βασικούς δείκτες απόδοσης (KPIs).
Η σημαντική επίπτωση του κορονοϊού στην παγκόσµια οικονοµία και στα συστήµατα υγείας φαίνεται ότι έχει παίξει πρωταγωνιστικό ρόλο. Η άµεση επιχειρηµατική ανταπόκριση στην κρίση του κορονοϊού, παγκοσµίως, τόνισε σηµαντικά την ανάγκη για τις επιχειρήσεις να αποδείξουν έµπρακτα υπεύθυνες πρακτικές και δράσεις προς την κοινωνία και τους εργαζοµένους.
Οι τράπεζες κατά τη διάρκεια της υγειονομικής κρίσης συνέδραμαν στην πανεθνική προσπάθεια στήριξης του Εθνικού Συστήματος Υγείας. Παράλληλα, στο πλαίσιο των προγραμμάτων Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης που υλοποιούν, στήριξαν ευάλωτες κοινωνικές ομάδες ενώ συνέχισαν και διεύρυναν σημαντικές δράσεις για την παιδεία, το περιβάλλον και τον πολιτισμό. Το συνολικό ποσό που διέθεσαν οι τέσσερις συστημικές τράπεζες για τις δράσεις αυτές ανήλθε στα 13,5 εκατ. ευρώ. Όμως συμμετείχαν και μέσα από την προσαρμογή της λειτουργίας τους με την ανάπτυξη εναλλακτικών δικτύων εξυπηρέτησης δικτύων (web και mobile banking, τηλεφωνική τραπεζική εξυπηρέτηση, δίκτυο ATM), ώστε να περιορίσουν το συνωστισμό στο πλαίσιο προστασίας της δημόσιας υγείας, των εργαζομένων και των πελατών τους.
Η συνδρομή των τραπεζών στην εθνική προσπάθεια αφορά και στην ανάληψη του κόστους νευραλγικών τομέων του Δημοσίου. Συγκεκριμένα, διατέθηκαν, εκτός από τα 13,5 εκ. που ανέφερα προηγουμένως και 8,5 εκατ. ευρώ για έργα που αφορούν σε υλικοτεχνικές υποδομές για την εφαρμογή του αναπτυξιακού νόμου, την πλατφόρμα διαχείρισης του ιδιωτικού και δημόσιου χρέους, τον εκσυγχρονισμό της συλλογής πληροφοριών στο πλαίσιο διεθνών δεσμεύσεων της χώρας, την ενίσχυση της Ελληνικής Αστυνομίας αλλά και για την εκπόνηση σημαντικών μελετών για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας.
Και για να μην ξεχνάμε και το ρόλο και τη συνδρομή των ελληνικών τραπεζών κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Με τη διάθεση κεφαλαίων που ξεπερνούν τα 20 δισ. ευρώ, τη λήψη μέτρων στήριξης των νοικοκυριών ύψους 45 δισ. ευρώ και τη χρηματοδοτική υποστήριξη έργων ανάπτυξης και κρατικών υποδομών, οι ελληνικές τράπεζες συνέβαλαν αποφασιστικά το 2020 και συνεχίζουν να συμβάλλουν στη θωράκιση της ελληνικής οικονομίας.
Τι τίτλο θα βάζατε στο νέο κεφάλαιο του τραπεζικού συστήματος;
Οι τράπεζες αποτελούν ένα κομμάτι του οικοσυστήματος, το οποίο, αν δεν λειτουργήσει στο σύνολό του σαν μια ορχήστρα, δεν φέρνει το επιθυμητό αποτέλεσμα. Οπότε, ο τίτλος που θα έβαζα είναι: «στο ορχηστρικό banking δεν υπάρχει μόνο ένα βιολί!».
