Μεγάλες είναι οι προοπτικές του ελληνικού startup οικοσυστήματος, ειδικά στους τομείς του digital finance, της ψηφιακής υγείας και ευημερίας αλλά και της κυβερνοασφάλειας, όπως αναφέρει ο Federico Menna, επικεφαλής του ευρωπαϊκού hub καινοτομίας EIT Digital για Ιταλία, Ελλάδα, Κύπρο και Μάλτα, σε συνέντευξή του στο insider.gr.
Χαρακτηρίζοντας την ελληνική επιχειρηματική σκηνή ιδιαίτερα ενεργή το τελευταίο διάστημα, ο επικεφαλής του EIT, αναλύει όλα τα εργαλεία που έχει διαθέσιμα ο ευρωπαϊκός οργανισμός για την ενίσχυση της νεοφυούς επιχειρηματικότητας καθώς και την ανταπόκριση που καταγράφηκε στο πρόγραμμα «EIT Digital 2022» που ανακοινώθηκε πρόσφατα.
Επίσης, επισημαίνοντας ότι στην Ευρώπη εντοπίζεται κενό στο «scale up» των επιχειρήσεων σε σχέση για παράδειγμα με τις ΗΠΑ, o κ. Menna τονίζει ότι η ευρωπαϊκή startup σκηνή έχει μπει σε τροχιά ανάπτυξης κι αυτό θα είναι ορατό το επόμενο διάστημα. Άλλωστε η Ευρώπη, όπως σημειώνει, ξεχωρίζει για την ηθική προσέγγιση της τεχνολογίας κάτι που σίγουρα θα αναγνωριστεί δυνητικά.
Τέλος αναφέρεται και στους ευσεβείς πόθους για έναν ελληνικό μονόκερο, εξηγώντας ότι δεν αποτελεί προαπαιτούμενο για την ανάπτυξή του ελληνικού οικοσυστήματος, ιδιαίτερα σε αυτό το στάδιο.
Πείτε μας λίγα λόγια για τους τρόπους με τους οποίους το EIT Digital υποστηρίζει το startup οικοσύστημα της Ευρώπης?
Το ΕΙΤ Digital ως πρωτοβουλία, υποστηρίζει τον ψηφιακό μετασχηματισμό της Ευρώπης και μάλιστα όχι αποκλειστικά οικονομικά αλλά και κοινωνικά, έχει δηλαδή ως στόχο να δημιουργήσει ένα περιβάλλον βιώσιμο αλλά και με ίσες ευκαιρίες, ένα μέλλον ψηφιακό που συνδυάζεται όμως με τις ευρωπαϊκές αξίες της Ένωσης.
Ένα από τα βασικά εργαλεία μας για την υποστήριξη της δημιουργίας startup είναι το οικοσύστημά του EIT, το οποίο απαρτίζεται από περισσότερους από 350 οργανισμούς – μεγάλες εταιρείες, μικρομεσαίες επιχειρήσεις, κορυφαία τεχνολογικά ιδρύματα και ερευνητικά κέντρα της Ευρώπης. Παράλληλα με το οικοσύστημά μας έχουμε τον πυλώνα της εκπαίδευσης, γιατί όπως λέμε στο EIT Digital δεν υπάρχει καινοτομία χωρίς εκπαίδευση. Όλα τα εκπαιδευτικά μας προγράμματα στηρίζονται στην καινοτομία ώστε όλοι οι δυνητικοί επιχειρηματίες να αποκτήσουν τον καινοτόμο τρόπο σκέψης αλλά και τις ικανότητες που απαιτούνται για το μέλλον.
Ένας ακόμα βασικός πυλώνας είναι και το Ιnnovation Factory, ένα ετήσιο πρόγραμμα που υποστηρίξει ομάδες των 3 έως 5 ατόμων που θέλουν να αναπτύξουν καινοτόμες λύσεις που έχουν εφαρμογή στην πραγματική αγορά. Μάλιστα οι ομάδες υποστηρίζονται από ένα ειδικό venture που έχει δημιουργηθεί για το σκοπό αυτό ώστε να μπορούν να εμπορευματοποιήσουν τις λύσεις τους. Κάθε χρόνο δημιουργούμε περίπου 35 τέτοια νέα σχήματα, αριθμός που αυξάνεται προοδευτικά.
Τα τελευταία 10 χρόνια το Innovation Factory έχει πραγματικά ανεβάσει ταχύτητα, έχουμε πλέον δημιουργήσει περισσότερα από 100 ventures, αριθμούμε 300 και πλέον επιχειρήσεις και ερευνητικά κέντρα με τα οποία συνεργαζόμαστε κι έχουμε λανσάρει πάνω από 400 προϊόντα.
Πρόσφατα ο EIT Digital, η Κοινότητα Γνώσης και Καινοτομίας του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Καινοτομίας και Τεχνολογίας (EIT), που χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση, ανακοίνωσε την έναρξη του προγράμματος «EIT Digital 2022» και στην Ελλάδα. Για τις δράσεις του EIT Digital 2022 δεχτήκατε αιτήσεις συμμετοχής από όλη την Ευρώπη και την Ελλάδα, έως τις 12 Μαΐου 2021. Η συμμετοχή ανταποκρίθηκε στις προσδοκίες σας;
Θα έλεγα πως ναι, και στην τελευταία πρωτοβουλία μας #eitdigital22 η συμμετοχή ανταποκρίθηκε στις προσδοκίες μας, υπήρξαν νέοι οργανισμοί που έδειξαν ενδιαφέρον να συμμετάσχουν στην πρόσκληση ενώ έντονο ενδιαφέρον υπήρξε κι από τους υπάρχοντες συνεργάτες μας. Παράλληλα μάλιστα υπήρξε ενδιαφέρον κι από επενδυτές αλλά κι από δυνητικούς πελάτες, δηλαδή πολλές εταιρείες ενδιαφέρθηκαν για το πρόγραμμα γιατί επιθυμούν να γίνουν πελάτες των επιχειρήσεων που θα δημιουργηθούν. Το τελευταίο είναι πολύ σημαντικό για εμάς γιατί στόχος δεν είναι να δημιουργήσουμε ομάδες που θα φτιάξουν κάτι απλά πετυχημένο αλλά ένα προϊόν που θα προσελκύσει πελάτες ώστε και οι επενδυτές να ενδιαφερθούν γι' αυτό. Άρα λοιπόν όλα τα συστατικά και να πετύχει η συγκεκριμένη πρωτοβουλία ήταν εκεί.
Ξέρετε δεν είναι αποκλειστικά θέμα ποσότητας, πέρυσι είχαμε για παράδειγμα περί τις 200 αιτήσεις, αλλά κυρίως θέμα ποιότητας των αιτήσεων και είναι σημαντικό ότι η ποιότητα ανεβαίνει τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερο, βλέπουμε δηλαδή ομάδες που δεν οραματίζονται απλά μια τεχνολογία αλλά μια τεχνολογία που ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις της εποχής και λύνει ένα υπαρκτό πρόβλημα.
Μπορείτε να μας δώσετε κάποια παραδείγματα νεοφυών επιχειρήσεων που βγήκαν από εσάς και είχαν αυτή την προαναφερθείσα ποιότητα, μιας τεχνολογικής λύσης που καλύπτει μια υπαρκτή ανάγκη;
Φυσικά. Το πιο πρόσφατο παράδειγμα του Ιnnovation Factory Program που τρέξαμε το 2020 είναι μια startup που δραστηριοποιείται στο χώρο της υγείας, ονόματι Hynnova. Η εν λόγω ομάδα λάνσαρε μια λύση που βοηθά στην αυτοματοποίηση των εμβολιαστικών προγραμμάτων, στη λήψη δηλαδή σωστών αποφάσεων αλλά και στην ορθή διαχείριση των σχετικών πόρων. Μέχρι στιγμής η Hynnova έχει γίνει πολύ δημοφιλής για προφανείς λόγους με αρκετές περιοχές της Ιταλίας να χρησιμοποιούν τη λύση της (σ.σ. στην Ιταλία ο εμβολιασμός δεν πραγματοποιείται κεντρικά, υπάρχουν κατευθυντήριες οδηγίες και κάθε περιοχή εφαρμόζει το δικό της εμβολιαστικό πρόγραμμα). Η εταιρεία ξεκίνησε τον Δεκέμβριο του 2020 και μέχρι σήμερα είχε ήδη τρία ενεργά συμβόλαια για την υποστήριξη της εμβολιαστικής καμπάνιας. Πιστεύουμε μάλιστα ότι η εν λόγω λύση θα είναι απαραίτητη και μετά το πέρας της πανδημίας, άλλωστε η ιδέα ξεκίνησε προ πανδημίας. Η εταιρεία θα πάει καλά γιατί έχουν ένα ξεκάθαρο πλάνο ανάπτυξης, μια αφοσιωμένη ομάδα και πλέον βρίσκονται σε αναζήτηση ιδιωτών επενδυτών για να επεκταθούν και σε άλλες περιοχές εντός κι εκτός Ευρώπης.
Ένα παλαιότερο παράδειγμα είναι η Konux, μια εταιρεία που δημιουργήθηκε το 2014 επίσης από το EIT Digital Program. Πρόκειται για μια γερμανική startup η οποία ανέπτυξε μια λύση τεχνητής νοημοσύνης για την διαχείριση των σιδηροδρόμων. Η εταιρεία έτρεξε πρόσφατα τον τρίτο γύρο χρηματοδότησης της και έχει μέχρι στιγμής σηκώσει πάνω από 100 εκατ. ευρώ. Και στην Konux υπήρξαν όλα τα απαραίτητα συστατικά για την επιτυχία, μια αφοσιωμένη ομάδα, ένας ξεκάθαρος στόχος, ένα σαφές επιχειρηματικό πλάνο.
Ένα ακόμα βασικό συστατικό βέβαια που χαρακτηρίζει την επιτυχία και υπήρξε και στα δύο προαναφερθέντα παραδείγματα είναι ότι προσέφεραν μια λύση θπερπροηγμένης τεχνολογίας (deep-tech).
Μιας και αναφερθήκατε σε δύο κλάδους, της ψηφιακής υγείας και τις κινητικότητας, που σύμφωνα με πολλούς παρουσιάζουν μεγάλες προοπτικές ανάπτυξης ποιοι θεωρείτε ότι είναι οι βασικοί τομείς που οι Ελληνικές και Ευρωπαικές startups θα πρέπει να εστιάσουν τα επόμενα χρόνια;
Αρχικά να πω ότι το EIT Digital επενδύει σε πέντε τομείς, που πιστεύουμε ότι είναι βασικοί για την Ευρώπη και στους οποίους εκτιμούμε ότι η Ευρώπη έχει πολλά να προσφέρει δεδομένου του επιπέδου έρευνας, των αναγκών και των αξιών της. Αυτοί οι πέντε τομείς, αν αναπτυχθούν μέσα από συγκεκριμένες επιχειρηματικές λύσεις και καινοτομίες, θα μας δώσουν στο τέλος της ημέρας στρατηγικό πλεονέκτημα. Για παράδειγμα δεν επιδιώκουμε να εμβαθύνουμε ή να καινοτομήσουμε στην περιοχή των social media όπου Αμερική και Ασία ήδη κυριαρχούν.
Ο πρώτος είναι αυτός που ονομάζουμε digital tech και περιλαμβάνει τεχνολογίες όπως η τεχνητή νοημοσύνη, η κυβερνοασφάλεια, η ανάπτυξη της δικτύωσης με δύο έννοιες τόσο από πλευράς δικτύου όπως το 5G όσο κι από πλευράς IoT( Διαδύκτυο των πραγμάτων). Στον τομέα του Digital Finance υπάρχουν πολλά παραδείγματα που αποδεικνύουν την κυρίαρχη θέση της Ευρώπης. Όσον αφορά το AI είμαστε το μόνο μέρος του κόσμου που στοχεύουμε στην ηθική τεχνητή νοημοσύνη, δεν την αντιμετωπίζουμε απλά ως τεχνολογία, αλλά ως μια τεχνολογία στην οποία εφάπτονται συγκεκριμένες αξίες. Κάτι αντίστοιχο ισχύει και με την κυβερνοασφάλεια, ένας τομέας στον οποίο είμαστε ισχυροί και έχουμε πιο αυστηρά κριτήρια σε σχέση με άλλα κράτη χάρη στις αρχές μας. Όσο για τις προοπτικές στην περίπτωση της δικτύωσης να θυμίσουμε ότι έχουμε στην Ευρώπη δύο από τους καλύτερους προμηθευτές παγκοσμίως (Ericsson και Nokia), παρά τον έντονο ανταγωνισμό από την Κίνα.
Ένας ακόμα τομέας που υπάρχουν προοπτικές είναι και αυτός της ψηφιακής υγείας και ευημερίας, κυρίως όσον αφορά την διατήρηση μιας καλής ψυχοσωματικής κατάστασης (wellbeing), δηλαδή το κομμάτι της υγείας που φροντίζεται εκτός νοσοκομείων. Θεωρούμε ότι υπάρχουν μεγάλες προοπτικές και ενδιαφέρον για να αναπτυχθούν ψηφιακές λύσεις που θα βοηθούν τους ανθρώπους να μην εισάγονται στα νοσοκομεία αλλά να φροντίζονται και να λαμβάνουν τις κατάλληλες θεραπείες στο σπίτι, που θα καινοτομούν στην αντιμετώπιση χρόνιων παθήσεων ή που θα προσφέρουν ψηφιακές λύσεις για την πρώιμη ανίχνευση περιστατικών. Οι λύσεις σε αυτό τον τομέα είναι ίσως ο μόνος τρόπος για να αποκτήσουμε ένα βιώσιμο σύστημα υγείας για τα επόμενα χρόνια, δεδομένου ότι η κοινωνίας μας γηράσκει όλο και περισσότερο. Αυτό απέδειξε άλλωστε και η πανδημία η οποία άσκησε πολλαπλές πιέσεις στα υγειονομικά συστήματα πολλών κρατών μελών κι έδειξε προς τα που πρέπει να κινηθούμε στο μέλλον.
Τις καλές προοπτικές της πρέπει να διατηρήσει η Ευρώπη και στον κλάδο της βιομηχανίας, δεδομένου ότι υπήρξε δυνατή στο παρελθόν και μπορεί να παραμείνει και τα επόμενα χρόνια. Στην περίπτωση της βιομηχανίας δεν μιλάμε απλά για την τέταρτη βιομηχανική επανάσταση, το προβάδισμα της οποίας έχουν συγκεκριμένες χώρες όπως η Γερμανία, αλλά και για σχετικούς με αυτή κλάδους όπως τα logistics ή το retail, την σημασία των οποίων υπογράμμισε και πάλι η υγειονομική κρίση.
Ο τέταρτος κλάδος είναι αυτός των έξυπνων τεχνολογικά πόλεων, (digital cities) όπου περιλαμβάνει την πράσινη κινητικότητα και τις υπηρεσίες που σχετίζονται με την βελτίωση των μετακινήσεων στις πόλεις, τις ψηφιακές τεχνολογίες που διευκολύνουν την διαβίωσή μας αλλά και τις λύσεις που βοηθούν τους χαράσσοντες πολιτική να παίρνουν τις σωστές αποφάσεις όπως για παράδειγμα η συγκέντρωση και ανάλυση big data.
Τελευταίος τομέας είναι και ο τομέας του digital finance, δηλαδή οι ψηφιακές λύσεις στον χρηματοοικονομικό τομέα. Εδώ, πέρα από την άνοδο που γνωρίζουν blochchain και κρυπτονομίσματα βλέπουμε προοπτικές και στον τραπεζικό τομέα, ο οποίος αν και λίγο αργά σε σχέση με άλλους κλάδους, συνειδητοποιεί ότι χρειάζεται να μετασχηματιστεί και να χρησιμοποιήσει περισσότερο τα ψηφιακά εργαλεία, όχι μόνο στην λιανική τραπεζική, αλλά και στις λύσεις που αφορούν εταιρείες και ασφαλιστικά προϊόντα, τα οποία χρειάζονται μια προσωποποιημένη πλέον αντιμετώπιση.
Δεδομένης της εμπειρίας σας, ποιες εκτιμάτε ότι είναι οι προοπτικές του ελληνικού startup οικοσυστήματος, συγκρινόμενο και με αυτό άλλων Ευρωπαϊκών χωρών παρόμοιου μεγέθους;
Αν κοιτάξουμε τις προοπτικές της Ελλάδας ξεχωριστά θα έλεγα ότι οι τομείς με λαμπρό μέλλον είναι αυτός του digital finance, αυτός του wellbeing και του digital health και αυτός του digital tech κυρίως όσον αφορά την κυβερνοασφάλεια.
Ειδικά στον κλάδο του digital finance διαπιστώνουμε έντονη κινητικότητα από τις ελληνικές startups, οι οποίες έχουν λάβει ώθηση κι από προγράμματα όπως αυτό της Crowdpolicy σε συνεργασία με την Visa. Θα μπορούσα να πω μάλιστα ότι οι ελληνικές startups έχουν προβάδισμα στον συγκεκριμένο κλάδο και επιδόσεις αντίστοιχες αν όχι καλύτερες με αυτές των χωρών της ανατολικής Ευρώπης όπως για παράδειγμα η Εσθονία.
Ο άλλος τομέας που η Ελλάδα έχει τις ίδιες ή και καλύτερες προοπτικές από την υπόλοιπη Ευρώπη είναι αυτός του digital tech όταν μιλάμε για κυβερνοασφάλεια. Άλλωστε η κυβερνοασφάλεια είναι προαπαιτούμενο και για την ανάπτυξη του digital finance.
Οι παραπάνω τρεις τομείς προκύπτουν κι από το EIT Digital Venture Program, ένα πρόγραμμα που τρέχουμε κάθε χρόνο με την βοήθεια του Foundation και στο οποίο οι ομάδες που συμμετέχουν προτείνουν λύσεις κυρίως στους τρεις αυτούς τομείς. Σημαντικό είναι επίσης ότι καταγράφεται ενδιαφέρον και από επιχειρηματικά κεφάλαια για την νεοφυή επιχειρηματικότητα της χώρας.
Εγχώριο θέμα συζήτησης αποτελεί τα τελευταία χρόνια και το πότε θα δούμε έναν ελληνικό μονόκερο (σ.σ ως μονόκερος/unicorn χαρακτηρίζεται μια startup η οποία καταφέρνει να ξεπεράσει σε αξία το 1 δισεκατομμύριο δολάρια). Θεωρείτε ότι κάτι τέτοιο είναι απαραίτητο για την επιτάχυνση του ελληνικού οικοσυστήματος?
Να σας πως την αλήθεια δεν νομίζω ότι ένας μονόκερος είναι απαραίτητος για να δούμε ένα οικοσύστημα να μεγαλώνει ή να αναπτύσσεται. Σίγουρα βοηθάει κι από άποψη διαφήμισης της χώρας αλλά θα ήμουν πιο αισιόδοξος αν έβλεπα περισσότερες εταιρείες κένταυρους (σ.σ. κένταυρος αποτελείται μια εταιρεία που καταφέρνει να ξεπεράσει τα 100 εκατ. σε αξία) από έναν μονόκερο. Χρειαζόμαστε περισσότερους μονόκερους στην Ευρώπη ναι, αλλά αυτό που πραγματικά μετράει είναι να διασφαλίσουμε ένα καλό μέσο ρυθμό ανάπτυξης όλου του οικοσυστήματος, οπότε υπό αυτή την έννοια είναι σημαντικό να έχεις περισσότερους κένταυρους από έναν μονόκερο. Αν το πετύχεις αυτό, θα έρθει και ο μονόκερος.
Παρά τις προκλήσεις της πανδημίας, το 2020 αποδείχτηκε μια καλή χρονιά για τις ευρωπαϊκές startups από επενδυτική άποψη. Σύμφωνα με την έκθεση της Atomico «The State of European Tech 2020» η συνολική χρηματοδότηση του Ευρωπαϊκού τεχνολογικού οικοσυστήματος έπιασε νέο ρεκόρ φτάνοντας τα 33,81 δισ. ενώ η Ευρώπη κατέγραψε και περισσότερες IPOs από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Παρόλα αυτά, σύμφωνα με το World Economic forum, όταν μιλάμε για το περίφημο scale up οι Ευρωπαϊκές startups είναι πίσω σε σχέση με τις Αμερικανικές; Γιατί συμβαίνει αυτό και τι πρέπει να γίνει για να κλείσει το κενό;
Πράγματι έχετε δίκιο όσον αφορά το κενό που παρατηρείται στο να καταφέρει μια startup να αναπτυχθεί και να αποκτήσει μια σταθερότητα στην αγορά να κάνει δηλαδή scale up, δεν είμαστε ακόμα στο σωστό σημείο. Γι' αυτό και το scale up αποτελεί στόχο και του ΕΙΤ Digital, στόχος που θα κερδηθεί χάρη στην ανάπτυξη ενός πανευρωπαϊκού οικοσυστήματος που αλληλεπιδρά περισσότερο με τα ευρωπαϊκά όργανα.
Για να συμβεί αυτό θα πρέπει ωστόσο και οι χαράσσοντες πολιτική να συνεργαστούν περισσότερο με τις επιχειρήσεις για να σχηματίσουν το κατάλληλο περιβάλλον στο οποίο αυτές μπορούν να αναπτυχθούν και να μεγαλώσουν.
Πιστεύω ότι ο κατακερματισμός είναι πραγματικά ένα σοβαρό θέμα, χρειαζόμαστε μια ευρωπαϊκή αγορά που θα υπολογίζεται από τις startups ως εγχώρια αγορά όπως για παράδειγμα στις ΗΠΑ. Μια εταιρεία από τις ΗΠΑ, δεν αναφέρεται ως μια εταιρεία από την Καλιφόρνια ή το Κολοράντο, αλλά από τις ΗΠΑ. Το ίδιο θα πρέπει να ισχύσει και για την Ευρώπη, να μην μιλάμε για μια γαλλική, γερμανική, ελληνική startup αλλά για ευρωπαϊκή.
Το κλειδί λοιπόν θα ήταν να μειώσουμε τον κατακερματισμό, να δημιουργήσουμε εταιρείες που πραγματικά αντιλαμβάνονται την Ευρώπη ως τοπική τους αγορά. Αυτό θα ήταν ένα σημαντικό βήμα προς τα εμπρός.
Αυτά που πρέπει να γίνουν είναι αρκετά, αλλά έχουμε μπει σε τροχιά, όπως είπατε οι επενδύσεις αυξάνουν, έχουμε πολύ καλό επίπεδο έρευνας, πολύ καλό ανθρώπινο δυναμικό, πολύ καλά πανεπιστήμια, έχουμε δηλαδή όλα τα συστατικά για να επιτύχουμε.
