Στο μικροσκόπιο της Ευρωπαικής Ένωσης έχει μπει το ηλεκτρονικό εμπόριο καθώς προκαταρκτική έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής εντοπίζει εμπορικές πρακτικές που ενδέχεται να περιορίζουν τον ανταγωνισμό και τις επιλογές των καταναλωτών την ίδια στιγμή που το ηλεκτρονικό εμπόριο στην Eυρωπαική Ένωση αναπτύσσεται με ταχύτατους ρυθμούς .
Η έρευνα η οποία ξεκίνησε τον Μάιο του 2015 στο πλαίσιο της στρατηγικής της για την ψηφιακή ενιαία αγορά συγκέντρωσε στοιχεία από σχεδόν 1.800 εταιρείες που δραστηριοποιούνται στο ηλεκτρονικό εμπόριο καταναλωτικών αγαθών και ψηφιακού περιεχομένου και εξέτασε αναλυτικά περίπου 8.000 συμβάσεις διανομής. Η έκθεση επισημαίνει ότι περισσότεροι από τους μισούς Ευρωπαίους ενήλικες έχουν παραγγείλει καταναλωτικά αγαθά ή υπηρεσίες μέσω διαδικτύου το 2015, με το ποσοστό να αυξάνεται σε περισσότερα από οκτώ στα δέκα άτομα σε ορισμένα κράτη μέλη.
Το ηλεκτρονικό εμπόριο αποτελεί μία από τις βασικές κινητήριες δυνάμεις της διαφάνειας των τιμών και του ανταγωνισμού των τιμών, που αυξάνουν τις επιλογές των καταναλωτών και την ικανότητά τους να βρουν τις καλύτερες προσφορές. Η διαφάνεια αυτή αφορά επίσης και το σκέλος της προσφοράς: η έκθεση διαπιστώνει, για παράδειγμα, ότι πάνω το 50% των εμπόρων λιανικής πώλησης παρακολουθούν τις τιμές των ανταγωνιστών και η συντριπτική πλειονότητα αντιδρά στις μεταβολές των τιμών των ανταγωνιστών.Μάλιστα στα ευρήματα της επισημαίνει και ορισμένες εμπορικές πρακτικές που ενδέχεται να περιορίζουν τον εν λόγω ανταγωνισμό στο διαδίκτυο.
Αναφορικά με την πώληση καταναλωτικών αγαθών στο διαδίκτυο δείχνει ότι οι κατασκευαστές ανταποκρίθηκαν στην ανάπτυξη του ηλεκτρονικού εμπορίου με την υιοθέτηση διαφόρων πρακτικών για να ελέγχουν καλύτερα τη διανομή των προϊόντων τους και την τοποθέτηση των σημάτων τους. Τα συστήματα επιλεκτικής διανομής, βάσει των οποίων τα προϊόντα μπορούν να πωλούνται μόνον από εξουσιοδοτημένους πωλητές που έχουν προεπιλεγεί, χρησιμοποιούνται ευρύτερα και οι κατασκευαστές όλο και περισσότερο πωλούν στο διαδίκτυο τα προϊόντα τους απευθείας στους καταναλωτές. Οι κατασκευαστές χρησιμοποιούν επίσης όλο και περισσότερο συμβατικούς περιορισμούς των πωλήσεων στις συμφωνίες διανομής τους. Ειδικότερα η έκθεση της ΕΕ διαπιστώνει ότι:
- περισσότεροι από δύο στους πέντε εμπόρους λιανικής πώλησης έρχονται αντιμέτωποι με κάποια μορφή σύστασης των τιμών ή περιορισμού των τιμών που επιβάλλεται από τους κατασκευαστές·,
- σχεδόν το 20% των εμπόρων λιανικής πώλησης εμποδίζεται βάσει σύμβασης να προβεί σε πωλήσεις στις διαδικτυακές αγορές·,
- ο ένας στους δέκα εμπόρους λιανικής πώλησης εμποδίζεται βάσει σύμβασης να υποβάλλει προσφορές σε δικτυακούς τόπους σύγκρισης τιμών·,
- περισσότεροι από ένας στους δέκα εμπόρους λιανικής πώλησης αναφέρουν ότι οι προμηθευτές τους επιβάλλουν συμβατικούς περιορισμούς όσον αφορά τις διασυνοριακές πωλήσεις.
Όλα αυτά τα είδη συμβατικών περιορισμών στις πωλήσεις μπορούν σύμφωνα με την ΕΕ υπό ορισμένες περιστάσεις, να καταστήσουν τις διασυνοριακές αγορές ή τις αγορές στο διαδίκτυο δυσχερείς και κατ΄ επέκταση να ζημιώσουν τους καταναλωτές, διότι τους στερούν τη δυνατότητα να επωφεληθούν από μεγαλύτερες δυνατότητες επιλογών και χαμηλότερες τιμές στο ηλεκτρονικό εμπόριο.
Όσον αφορά το ψηφιακό περιεχόμενο η δυνατότητα χορήγησης αδειών εκμετάλλευσης από τους κατόχους των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας επί του περιεχομένου είναι απαραίτητη για τους παρόχους ψηφιακού περιεχομένου και αποτελεί καθοριστικό παράγοντα του ανταγωνισμού στην αγορά.
Η έκθεση διαπιστώνει ότι οι άδειες εκμετάλλευσης δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας είναι περίπλοκες και συχνά αποκλειστικές. Οι συμφωνίες προβλέπουν τα εδάφη, τις τεχνολογίες και τις χρονοθυρίδες διάθεσης που μπορούν να χρησιμοποιούν οι πάροχοι ψηφιακού περιεχομένου. Μάλιστα τον περασμένο Μάρτιο η Επιτροπή δημοσίευσε τις αρχικές διαπιστώσεις της για τον γεωγραφικό αποκλεισμό, που δείχνουν ότι η πρακτική αυτή είναι ευρέως διαδεδομένη στο ηλεκτρονικό εμπόριο σε όλη την ΕΕ, ιδίως όσον αφορά το ψηφιακό περιεχόμενο. Σύμφωνα με τα στοιχεία που υποβλήθηκαν από τους κατόχους δικαιωμάτων περισσότερο από το 60% των συμφωνιών χορήγησης άδειας εκμετάλλευσης περιορίζονται στο έδαφος ενός και μόνο κράτους μέλους. Σχεδόν 6 στους 10 παρόχους ψηφιακού περιεχομένου που συμμετείχαν στην έρευνα, έχουν συμφωνήσει βάσει σύμβασης με τους κατόχους δικαιωμάτων να εφαρμόζουν γεωγραφικό αποκλεισμό. Στην περίπτωση που ο γεωγραφικός αποκλεισμός προκύπτει από συμφωνίες μεταξύ προμηθευτών και διανομέων ενδέχεται να περιορίζει τον ανταγωνισμό στην ενιαία αγορά κατά παράβαση των αντιμονοπωλιακών κανόνων της ΕΕ.
Η προκαταρκτική έκθεση τέθηκε σε δημόσια διαβούλευση και θα είναι ανοικτή για διάστημα δύο μηνών. Τα ενδιαφερόμενα μέρη καλούνται να υποβάλουν τις παρατηρήσεις τους σχετικά με τις διαπιστώσεις της τομεακής έρευνας, να υποβάλουν πρόσθετες πληροφορίες και να εγείρουν περαιτέρω θέματα. Η Επιτροπή θα δημοσιεύσει την τελική έκθεση της το πρώτο τρίμηνο του 2017.
