Προϋπολογισμός: Τι θα κρίνει τη διανομή του «κουμπαρά» για μέτρα στήριξης, ελαφρύνσεις & επενδύσεις – Τα 670 εκατ., τα «ατού» και τα μέτωπα

Ένα υπόλοιπο 671 εκατ. ευρώ στις «πιστώσεις υπό κατανομή» του 2021, δηλαδή στον «κουμπαρά» διανομής ποσών για επενδύσεις αλλά και για διάφορα έκτακτα γεγονότα (σ.σ. από την υγειονομική κρίση, έως τις φυσικές καταστροφές και την ενεργειακή κρίση), είναι το ποσό το οποίο, με βάση τη σημερινή «εικόνα» που αποτυπώνεται στον νέο Προϋπολογισμό είναι «λογιστικά» διαθέσιμο για να τροφοδοτήσει επιπλέον παρεμβάσεις που θα αποφασιστούν τον Δεκέμβριο.

Το τι και πως θα αποφασιστεί τελικά να δοθεί, έχει σχέση τόσο με την πορεία της πολλαπλής κρίσης (με το υγειονομικό μέτωπο να συναγωνίζεται σε ένταση το ενεργειακό και άλλες απρόβλεπτες ανάγκες να μην μπορούν ακόμα αποκλειστούν) , αλλά και με 3 «νέα» που αναμένονται για την πορεία της πραγματικής οικονομίας:

• Την εκτέλεση προϋπολογισμού Νοεμβρίου με την μέχρι στιγμής εικόνα των εσόδων σύμφωνα με τον ΥΠΟΙΚ Χρήστο Σταϊκούρα να δείχνει υπέρβαση στόχου κατά 160 εκατ. ευρώ,
• Τα στοιχεία για το ΑΕΠ που ανακοινωθούν από την ΕΣΤΑΤ στις 6 Δεκεμβρίου (σ.σ. με το ΥΠΟΙΚ να τηρεί στάση αναμονής αναφέροντας πως υπάρχουν τεχνικές επισφάλειες «από την υψηλή συμβολή της μεταβολής αποθεμάτων και στατιστικών διαφορών στο πρώτο εξάμηνο 2021 (κατά 3,9% του εξαμηνιαίου ΑΕΠ)».
• Αλλά και με τις συστάσεις των Θεσμών για την Ελλάδα όπως αυτές θα ανακοινωθούν την προσεχή Τετάρτη (στην 12η έκθεση Ενισχυμένες Εποπτείας, αλλά και στο πακέτο ανακοινώσεων του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου).

Για το 2022, το μεγάλο στοίχημα είναι η ανάπτυξη (4,5% είναι προς το παρόν ο στόχος) μέσα από τη διασφάλιση των μεταρρυθμίσεων αλλά και την διενέργεια επενδύσεων αξίας 11 δισ. ευρώ που προβλέπονται μέσα από το Σχέδιο Ανάκαμψης (3,2 δισ. ευρώ) και από το ΕΣΠΑ. Και τούτο ώστε να διασφαλιστεί η διψήφια άνοδος των επενδύσεων την οποία θεωρούν εφικτή και οι Βρυξέλλες, αλλά και η ισχυρή αύξηση της εσωτερικής ζήτησης και των εισοδημάτων.

Το Υπουργείο Οικονομικών κινείται συντηρητικά. Προβλέποντας μεν ένα «μαξιλάρι» πιστώσεων υπό κατανομή περίπου 3 δισ. ευρώ (εκ των οποίων θεωρείται δεδομένο ότι το 1 δισ. ευρώ θα οδεύσει σε δαπάνες για την πανδημία ενώ ένα άλλο μέρος του θα πάει για νέες προσλήψεις, για το μεταναστευτικό και για άλλες ανάγκες και 1 δισ. ευρώ παραμένει ως αποθεματικό), αλλά επαναλαμβάνοντας συνεχώς (και στο κείμενο του Προϋπολογισμού) τους κινδύνους που υπάρχουν. Ανάμεσα σε αυτούς δίδεται και ειδική σημασία στη διαδικασία αποσωλήνωσης της οικονομίας από τα μέτρα στήριξης, η επιτυχία της οποίας συνδέεται άρρηκτα με το ποσοστό των εμβολιασμών και γενικά με μία ομαλή πορεία στην υγειονομική κρίση, ώστε να μην υπάρξουν τριγμοί και «ουλές» στη λειτουργία των επιχειρήσεων και στην απασχόλησης. Αφήνοντας εμμέσως και ένα παράθυρο για πρόνοια σε αυτό το πεδίο. Ενδεικτικό άλλωστε των περιορισμένων κινήσεων, είναι τα μικρά (σε σύγκριση με το προηγούμενο διάστημα των τεράστιων σε αξία μέτρων στήριξης που αποτιμήθηκαν από τον ESM ως τα 3α πιο υψηλά αναλογικά με το ΑΕΠ στην ΕΕ) ποσά που ανακοινώνονται: 60 εκατ ευρώ επιπλέον ελάφρυνση στον ΕΝΦΙΑ του 2022 και 50 εκατ ευρώ για το αγροτικό πετρέλαιο είναι οι 2 τελευταίες προσθήκες, εξηγούν αρμόδιες πηγές.

Επισημαίνουν οι ίδιες πηγές πως η ανάγκη δημοσιονομικής προσαρμογής είναι προτεραιότητα, ειδικά όσο δεν ξεκαθαρίζει το θέμα των δημοσιονομικών κανόνων της ΕΕ και η Ελλάδα επιχειρεί να «βγει» από την Ενισχυμένη Εποπτεία. Αλλά και όσο οι Βρυξέλλες δεν παίρνουν αποφάσεις που να συνοδεύονται και από νέο «χρήμα». Αφού και η πρόσφατη παράταση του Προσωρινού Πλαισίου δίδει το δικαίωμα για μέτρα στήριξης και στο 2022 αλλά όχι το δημοσιονομικό περιθώριο.

Τα μέτρα στήριξης

Η συνολική αξία των παρεμβάσεων για την αντιμετώπιση της πανδημίας την περίοδο 2020-2022 ανέρχεται σε 43,3 δισ. ευρώ, εκ των οποίων 23,1 δισ. ευρώ αφορούν το έτος 2020, 16,9 δισ. ευρώ το έτος 2021 και 3,3 δισ. ευρώ το 2022. Το δημοσιονομικό κόστος των παρεμβάσεων ανέρχεται σε 31,1 δισ. ευρώ, εκ των οποίων 12,0 δισ. ευρώ αφορούν το έτος 2020, 15,8 δισ. ευρώ το έτος 2021 και 3,3 δισ. ευρώ το 2022.

Τα κυριότερα από τα μέτρα στήριξης που θα επιβαρύνουν και το έτος 2022, είναι η μείωση κατά τρεις ποσοστιαίες μονάδες των ασφαλιστικών εισφορών και η αναστολή καταβολής της ειδικής εισφοράς αλληλεγγύης για τους εργαζόμενους του ιδιωτικού τομέα, η επέκταση του προγράμματος για την επιδότηση νέων θέσεων εργασίας για άλλες 50.000 θέσεις και η επέκταση των μειωμένων συντελεστών ΦΠΑ στις μεταφορές, τον καφέ και μη αλκοολούχα ποτά και στα εισιτήρια κινηματογράφων, θεατρικών παραστάσεων και συναυλιών έως τον Ιούνιο του 2022.

Πιστώσεις υπό κατανομή

Στην κατηγορία Πιστώσεις υπό κατανομή περιλαμβάνονται κυρίως οι δαπάνες του ΠΔΕ, του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, καθώς και το τακτικό και ειδικό αποθεματικό (πιστώσεις που ανακατανέμονται κατά τη διάρκεια του έτους, προς ενίσχυση άλλων κατηγοριών δαπανών). Η ιδιαιτερότητα της εν λόγω κατηγορίας είναι το γεγονός ότι δεν πραγματοποιούνται δαπάνες σε αυτήν, αλλά οι πιστώσεις της μεταφέρονται κατά την εκτέλεση του προϋπολογισμού στις υπόλοιπες κατηγορίες δαπανών, από τις οποίες πραγματοποιούνται οι δαπάνες, όπως εξηγεί το κείμενο του Προϋπολογισμού.

Το 2021 είναι τελικά 9.621 εκατ. ευρώ, μειωμένες έναντι του στόχου κατά 1.558 εκατ. ευρώ. Εντάχθηκαν πιστώσεις ύψους 500 εκατ. ευρώ για την αντιμετώπιση των φυσικών καταστροφών, τα μέτρα στήριξης και το ΠΔΕ (8,35 δισ. ευρώ έναντι στόχου ύψους 8 δισ. ευρώ. Από το αποθεματικό μέχρι την 6η Οκτωβρίου 2021 είχαν μεταφερθεί 840 εκατ. ευρώ, προκειμένου να αντιμετωπισθούν δαπάνες κυρίως για την: εκτέλεση τελεσίδικων και αμετάκλητων δικαστικών αποφάσεων, την αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών και την ενίσχυση των πληγέντων, την εκκαθάριση ληξιπρόθεσμων οφειλών των ΟΤΑ, την ενίσχυση του ΕΟΠΥΥ, για έκτακτη επιχορήγηση προς τη ΛΑΡΚΟ και τον ΟΣΕΘ και για την καταβολή στον ΕΛΓΑ μέρους της δαπάνης για επιχορηγήσεις των ετών 2011-2017. Από το ποσό που έχει προβλεφθεί, απομένουν προς χρήση 671 εκατ ευρώ.

Για το 2022 οι πιστώσεις υπό κατανομή φτάνουν 13,922 δισ. ευρώ και σε σχέση με τον στόχο του Μεσοπροθεσμου είναι αυξημένες κατά 1,71 δις. ευρώ λόγω της αναθεώρηση του ανώτατου ορίου δαπανών του ΠΔΕ κατά 550 εκατ. ευρώ και στην πρόβλεψη πιστώσεων για την αντιμετώπιση της πανδημίας ύψους 1 δισ. ευρώ (εκ των οποίων εκτιμάται πως τα 600 εκατ ευρώ θα είναι υγειονομικές δαπάνες). Τα 2 αποθεματικά φτάνουν στο 1 δις ευρώ και οι υπόλοιπες πιστώσεις (για μεταναστευτικό, προσλήψεις κλπ) σε 923 εκατ. Το μεγάλο ποσό είναι οι δαπάνες για επενδύσεις που φτάνουν στα 11 δις ευρώ για το 2022 εκ των οποίων τα 3,2 δις ευρώ αφορούν τις επιδοτήσεις του Ελλάδα 2.0 και στο ΠΔΕ αναλογούν 7,8 δις. ευρώ (το ποσό πλέον κυρίως αφορά σε επενδύσεις και όχι σε δαπάνες κάλυψης από την πανδημία όπως φέτος).

Οι κίνδυνοι

Ο προϋπολογισμός δίνει ειδική έμφαση στους κινδύνους και στις αβεβαιότητες που παραμένουν, με πρώτον αυτόν για την εξέλιξη της πανδημίας. «Καθώς τυχόν διατήρηση των μολύνσεων σε υψηλά επίπεδα ή περαιτέρω αύξησή τους κατά τους επόμενους μήνες μπορεί να έχει αρνητικό αντίκτυπο στην οικονομική δραστηριότητα, ιδίως μέσω επιπτώσεων σε κλάδους όπως ο τουρισμός». Αυτό που ανησυχεί επίσης είναι η σταδιακή κατάργηση των έκτακτων μέτρων ενίσχυσης. Εκτιμάται πως «σε περίπτωση ταχείας αύξησης του ποσοστού εμβολιασμού του πληθυσμού και υποχώρησης της πανδημίας», ο αντίκτυπος στην οικονομική δραστηριότητα αναμένεται να είναι θετικός.

Ωστόσο, γίνεται σαφές πως «από το τρίτο τρίμηνο του 2021 μεταβατικοί κίνδυνοι από την άρση των μέτρων στήριξης λόγω της πανδημίας σκιάζουν τη δυναμική ανάκαμψης βραχυπρόθεσμα (cliff-effects). Ακόμα, πηγές δυνητικής επιβράδυνσης της ανάκαμψης στο δεύτερο εξάμηνο του έτους αποτελούν η επίδραση υψηλής βάσης που απορρέει από την εμπροσθοβαρή ανάκτηση των οικονομικών απωλειών του 2020 στο προηγούμενο εξάμηνο και οι τρέχουσες διεθνείς εξελίξεις στις τιμές βασικών αγαθών, ενέργειας και μεταφορών».

Το υπουργείο περιγράφει τη δέσμη νέων μέτρων της μεταβατικής περιόδου (επιχορήγηση από ΟΤΑ, Ταμείο Εγγυοδοσίας Επιχειρήσεων Covid-19, «Γέφυρα 2», αναστολή της εισφοράς αλληλεγγύης στον ιδιωτικό τομέα, μείωση των ασφαλιστικών εισφορών, πρόγραμμα παγίων δαπανών, μείωση ποσοστού επιστροφής Επιστρπετέας, τα προγράμματα του ΕΣΠΑ, και η μείωση του ΦΠΑ σε γυμναστήρια και σχολές χορού. Αλλά και τις παρεμβάσεις μόνιμου χαρακτήρα που θα εφαρμοσθούν το 2022.

Αγωνία προκαλούν και οι ανατιμήσεις της ενέργειας, των πρώτων υλών, των μεταφορών. Εκτιμάται πως «οι πληθωριστικές πιέσεις αναμένεται να είναι παροδικές και να εξασθενίσουν κατά τη διάρκεια του δεύτερου τριμήνου του 2022, με τη στενή παρακολούθηση του φαινομένου να είναι ωστόσο επιβεβλημένη ώστε να μην παραβλεφθούν οι κίνδυνοι μιας πιο μόνιμης πληθωριστικής τάσης». Και σε αυτό το πεδίο ανησυχεί κυρίως «η πορεία της τιμής φυσικού αερίου» γιατί «εμφανίζεται συγκριτικά πιο ανοδική στην Ελλάδα το τελευταίο διάστημα. Η εξέλιξη αυτή ενσωματώνει την επίδραση χαμηλής βάσης του 2020, ωστόσο δημιουργεί προβληματισμό δεδομένου του επερχόμενου χειμώνα και της, σε διεθνές επίπεδο, δυνητικής επίδρασης στην τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας».

Γίνεται εκτίμηση για «παροδική επίπτωση στην αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών και στα λειτουργικά κόστη των επιχειρήσεων» που «αναμένεται να επιβραδύνει την ατομική καταναλωτική δαπάνη, τις επενδύσεις και τον όγκο των εξαγωγών αγαθών προς το τέλος του τρέχοντος έτους, σε βαθμό που όμως είναι μετριασμένος λόγω των άμεσων κυβερνητικών μέτρων κατά της ενεργειακής κρίσης».

Στο «λογαριασμό» των κινδύνων εισάγονται και οι γεωπολιτικές εντάσεις και οι μεταναστευτικές ροές στην ευρύτερη περιοχή της ανατολικής Μεσογείου, αλλά και η όλο και συχνότερη επέλαση φυσικών καταστροφών.