Έναν μεγαλεπήβολο στόχο για επενδυτικές δαπάνες 12,17 δισ. ευρώ το 2024, σε επίπεδα δηλαδή πρωτόγνωρα για την ελληνική οικονομία ακόμα και τον καιρό πριν τα μνημόνια θέτει ο νέος Προϋπολογισμός του 2024 που κατατέθηκε στη Βουλή. Οι εν λόγω δαπάνες του ΠΔΕ απαρτίζονται από τα κονδύλια που θα διατεθούν για εθνικά έργα (όπως και αποκατάσταση του πλήγματος των φυσικών καταστροφών), αλλά - κυρίως - για κοινοτικά έργα.
Το μεγάλο ατού είναι τα κονδύλια του ΕΣΠΑ τα οποία με βάση τη φετινή επίδοση έσπασαν τα κοντέρ, καταγράφοντας σύμφωνα με πηγές του ΥΠΕΘΟ τις υψηλότερες δαπάνες αναλογικά με άλλα κράτη μέλη (στα 6,8 δισ. ευρώ). Μεγάλο στοίχημα είναι η επιτάχυνση των δαπανών του Ταμείου Ανάκαμψης στο σκέλος των επιδοτήσεων.
Ειδικά στο πεδίο του Ταμείου Ανάκαμψης, όπως αναφέρουν αρμόδιες πηγές, η πορεία των δανείων είναι πάρα πολύ καλή. Στις επιδοτήσεις και λόγω της διπλής κάλπης, αλλά και λόγω του καλοκαιριού και του γεγονότος ότι μια σειρά από πληρωμές έγιναν σε ενδιάμεσους φορείς (για παράδειγμα οι δράσεις τύπου Εξοικονομώ αξίας μισού δισεκατομμυρίου ευρώ δεν καταγράφονται ως δαπάνες αλλά έχουν γίνει οι πληρωμές στους φορείς), υπάρχει μια σημαντική υποεκτέλεση. Φέτος, αντί για 3,66 δισ. ευρώ που ήταν ο στόχος, αναμένεται οι δαπάνες να κλείσουν λίγο πάνω από τα 2 δισ. ευρώ (η δαπάνη του 2022 ήταν 2,843 δισ. ευρώ, ο στόχος του 2023 ήταν 3.662 δισ. ευρώ με νέα πρόβλεψη για 2,072 δισ. ευρώ).
Για το 2024, ο στόχος επισήμως τίθεται στα 3,617 δισ. ευρώ με πηγές του Υπουργείου να αναφέρουν ότι φιλοδοξούν για ακόμα πιο υψηλές επιδόσεις καθώς ειδικά το τελευταίο δίμηνο παρατηρείται πολύ μεγάλη επιτάχυνση. Ωστόσο, έχουν επιλέξει να θέτουν μία συντηρητική εκτίμηση στους επίσημους στόχους για το 2024.
ΤΟ ΠΔΕ
Οι δαπάνες του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων για το έτος 2024 φτάνουν στα 8,55 δισ. ευρώ, με κατανομή της συνολικής δαπάνης μεταξύ των έργων που θα συγχρηματοδοτηθούν από πόρους της ΕΕ, ύψους 6,5 δισ. ευρώ και εκείνων που θα χρηματοδοτηθούν αποκλειστικά από εθνικούς πόρους, ύψους 2,05 δισ. ευρώ. Οι εθνικοί πόροι είναι ενισχυμένοι γιατί έχουν προστεθεί 250 εκατ. για πληρωμές έργων και 350 εκατ. για τις φυσικές καταστροφές. Μαζί με
Γενικά, η διαχρονική εξέλιξη του ΠΔΕ από το 2013 έως και το 2024 και η ποσοστιαία (%) συμμετοχή του στο ΑΕΠ της χώρας. Οι δαπάνες του ΠΔΕ τα τελευταία 4 χρόνια, σε αντίθεση με ό,τι συνέβαινε νωρίτερα, κινούνται πλησίον ή άνω του 5% του ΑΕΠ. Ειδικότερα, το 2020 οι επενδυτικές δαπάνες σημείωσαν μεγάλη άνοδο, της τάξης του 88,7% σε σχέση με το προηγούμενο έτος, καταγράφοντας ποσοστό 6,4% του ΑΕΠ, κυρίως λόγω της χρηματοδότησης δράσεων για την αντιμετώπιση των συνεπειών της υγειονομικής κρίσης. Όμως και τα επόμενα έτη παρέμειναν σε ιδιαίτερα υψηλά επίπεδα, σηματοδοτώντας την ενίσχυση της αναπτυξιακής κατεύθυνσης της ελληνικής οικονομίας. Καθοριστικό ρόλο δε στην αύξηση των επενδυτικών δαπανών από το 2021 και μετά διαδραμάτισε το ΤΑΑ, με πόρους του οποίου ενισχύονται όλοι οι παραγωγικοί τομείς της οικονομίας.
Το Ταμείο Ανάκαμψης
Το Ταμείο Ανάκαμψης βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη, με την ένταξη 718 έργων και υποέργων, συνολικού προϋπολογισμού 20,7 δισ. ευρώ. Σημειώνεται ότι για την Ελλάδα από το 2021 έως σήμερα έχουν ήδη εκταμιευτεί 11,1 δισ. ευρώ (5,75 δισ. ευρώ σε επιχορηγήσεις και 5,35 δισ. ευρώ σε δάνεια). Το συνολικό ποσό που είχε αρχικά κατανεμηθεί για την Ελλάδα έως το 2026 ανέρχεται σε 30,5 δισ. ευρώ (17,8 δισ. ευρώ σε επιχορηγήσεις και 12,7 δισ. ευρώ σε δάνεια).
Επίσης, τονίζεται από το ΥΠΕΘΟ ότι η Ελλάδα έχει υποβάλει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή: α) πρόταση αναθεώρησης του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας «Ελλάδα 2.0» στις 31 Αυγούστου 2023, η οποία περιλαμβάνει νέα δέσμη επενδύσεων και μεταρρυθμίσεων στο πλαίσιο του REPowerEU, με ευρωπαϊκή επιχορήγηση 795 εκατ. ευρώ, που στοχεύει στην ενεργειακή αυτονομία της Ευρώπης και β) αίτημα επιπλέον δανειακών πόρων 5 δισ. ευρώ που θα προστεθούν στο υφιστάμενο δανειακό πρόγραμμα του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΤΑΑ). Με την έγκριση του αναθεωρημένου σχεδίου, ο προϋπολογισμός των πόρων του «Ελλάδα 2.0» θα ανέλθει σε 36 δισ. ευρώ έως το 2026, ενισχύοντας έτσι περαιτέρω τις δυνατότητες ευεργετικών παρεμβάσεων με πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα στην ελληνική οικονομία.
Ο σχεδιασμός του 2024
Για το 2024 προβλέπεται συνολικά να δαπανηθούν μέσω του ΠΔΕ, λαμβανομένων υπόψη και των δαπανών του ΤΑΑ, πόροι συνολικού ύψους 12,167 δισ. ευρώ, που αντιπροσωπεύουν το 5,2% του ΑΕΠ της χώρας και κατανέμονται σε 6,5 δισ. ευρώ για έργα συγχρηματοδοτούμενα, σε 2,05 δισ. ευρώ για έργα που θα χρηματοδοτηθούν αποκλειστικά από εθνικούς πόρους και σε 3,617 δισ. ευρώ για έργα και δράσεις του ΤΑΑ. Το 2024, επιλέγονται και χρηματοδοτούνται έργα που εντάσσονται στο ΕΣΠΑ 2021 - 2027 και ολοκληρώνονται μεγάλα έργα που ξεκίνησαν στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ 2014 - 2020.
Με εθνικούς πόρους χρηματοδοτούνται δράσεις που δεν είναι επιλέξιμες σε συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα. Σημαντικό μέρος αυτών αποτελούν οι δαπάνες της κρατικής αρωγής, οι οποίες στοχεύουν στην ταχεία ανάκαμψη και την κοινωνική συνοχή των τοπικών οικονομιών που πλήττονται από καταστροφές, συνεπεία ακραίων κλιματικών ή άλλων γεγονότων και για τις οποίες προβλέπονται πιστώσεις 600 εκατ. ευρώ. Αναλυτικά η κατανομή των προβλεπόμενων πιστώσεων στον αναλυτικό λογαριασμό εξόδου 2910601061 «Πιστώσεις για δράσεις που σχετίζονται με τη στήριξη και ενίσχυση πληγέντων από θεομηνίες, καθώς και με την πρόληψη, προστασία και αποκατάσταση από θεομηνίες», ανά Υπουργείο, περιλαμβάνεται στον ακόλουθο Πίνακα:
Με τις ανωτέρω πιστώσεις, μεταξύ άλλων, προβλέπεται να καλυφθούν:
- η πρώτη αρωγή (εν είδει προκαταβολής) έναντι στεγαστικής συνδρομής κατοικιών και επιχειρήσεων ή έναντι επιχορήγησης προς επιχειρήσεις σε περιπτώσεις σοβαρών φυσικών καταστροφών,
- η στεγαστική συνδρομή, μέσω της παροχής κρατικής αρωγής και
- η επιχορήγηση των επιχειρήσεων έναντι της εκτιμηθείσας ζημιάς.
Στις δράσεις αυτές συμπεριλαμβάνεται επίσης η χρηματοδότηση έργων για:
- την επαναφορά σε ασφαλή και λειτουργική κατάσταση υφιστάμενων πληγεισών υποδομών των ΟΤΑ α’ και β’ βαθμού, τη βελτίωση της ανθεκτικότητας των υποδομών αυτών, ιδίως σε εξαιρετικά ευάλωτες περιοχές, καθώς επίσης και την πρόληψη νέων καταστροφών στις υποδομές αρμοδιότητας OTA και
- την υλοποίηση δράσεων του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας που περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, μέτρα για την αντιδιαβρωτική προστασία του εδάφους μετά από μία φυσική καταστροφή, την αντιπλημμυρική προστασία εκτάσεων που έχουν πληγεί από πυρκαγιές, την αναδάσωση δημόσιων εκτάσεων δασικού χαρακτήρα κ.λπ.
Το σχέδιο για το Ταμείο Ανάκαμψης
Το σύνολο των πόρων του ΤΑΑ που έχουν εισρεύσει στη χώρα μας από το 2021 έως σήμερα, ανέρχεται σε 11,091 δισ. ευρώ, εκ των οποίων 5,346 δισ. ευρώ αφορούν στο δανειακό σκέλος του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας «Ελλάδα 2.0» και 5,746 δισ. ευρώ στο σκέλος των επιχορηγήσεων. Το έτος 2024 οι δράσεις που θα χρηματοδοτηθούν από το σκέλος των επιχορηγήσεων προβλέπονται σε 3,617 δισ. ευρώ. Εντάσσονται συνεχώς νέα έργα, ενώ το 2024 μέρος της χρηματοδότησης αφορά σε συνεχιζόμενα από προηγούμενα έτη έργα, όπως:
- το εθνικό πρόγραμμα του ΕΟΠΥΥ για την πρόληψη και την αντιμετώπιση καρδιαγγειακών κινδύνων, προϋπολογισμού 101 εκατ. ευρώ,
- έργα για την εξοικονόμηση πόσιμου νερού με άξονες:
- υποδομές παροχής νερού,
- τηλεμετρία - τηλεχειρισμός για τον εντοπισμό διαρροών σε δίκτυα ύδρευσης,
- προμήθεια ψηφιακών μετρητών νερού και
- μονάδες αφαλάτωσης, προϋπολογισμού 95 εκατ. ευρώ,
- η ανάπτυξη Αυτόνομων Έξυπνων Τηλεδιαχειριζόμενων Δικτύων Φωτισμού τεχνολογίας LED στους οδικούς άξονες της χώρας, για τις 13 Περιφέρειες, που αποσκοπούν στη βελτίωση της οδικής ασφάλειας, προϋπολογισμού 132 εκατ. ευρώ,
- η κοινωνική επανένταξη των πιο ευάλωτων ομάδων που περιλαμβάνει τους δικαιούχους του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος και αστέγους, προϋπολογισμού 152 εκατ. ευρώ και
- το πρόγραμμα «Ηλεκτροκίνηση - Φορτίζω παντού» για τη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος, με επιδότηση μέρους του κόστους αγοράς, εγκατάστασης και διασύνδεσης στο δίκτυο του Διαχειριστή Ελληνικού Δικτύου Διανομής Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΔΕΔΔΗΕ) ΑΕ δημοσίως προσβάσιμων σταθμών ταχείας και υπερταχείας φόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων, προϋπολογισμού 80 εκατ. ευρώ.
Επισημαίνεται από το ΥΠΕΘΟ και η μεγάλη επένδυση, συνολικού προϋπολογισμού ύψους 1,2 δισ. ευρώ και με ορίζοντα ολοκλήρωσης το 2030, για την προμήθεια και την εγκατάσταση 7,3 εκατομμυρίων έξυπνων μετρητών κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας. Οι έξυπνοι μετρητές, μεταξύ άλλων, θα διευκολύνουν τον εντοπισμό τεχνικών απωλειών και ρευματοκλοπών και θα επιτρέψουν στους καταναλωτές να παρακολουθούν τη χρήση ενέργειας σε πραγματικό χρόνο. Για τον σκοπό αυτό προβλέπεται ότι το ΤΑΑ θα χρηματοδοτήσει τον ΔΕΔΔΗΕ με δάνειο ύψους 273 εκατ. ευρώ, ενώ ήδη έχει υπογραφεί δανειακή σύμβαση με την ΕΤΕπ για χρηματοδότηση ύψους 150 εκατ. ευρώ.
Ο απολογισμός για το 2023
Ο Προϋπολογισμός Δημοσίων Επενδύσεων έτους 2023 προέβλεπε όριο δαπανών συνολικού ύψους 8.300 εκατ. ευρώ, το οποίο επιμεριζόταν σε 6.800 εκατ. ευρώ για συγχρηματοδοτούμενα έργα και 1.500 εκατ. ευρώ για έργα χρηματοδοτούμενα αμιγώς από εθνικούς πόρους. Επίσης, προέβλεπε 3.662 εκατ. ευρώ για έργα χρηματοδοτούμενα από το ΤΑΑ. Τον Σεπτέμβριο 2023 με την ψήφιση συμπληρωματικού προϋπολογισμού το όριο δαπανών στο εθνικό σκέλος αυξήθηκε κατά 450 εκατ. ευρώ, οπότε τελικά διαμορφώθηκε στα 1.950 εκατ. ευρώ. Στόχος της αύξησης αυτής ήταν η χρηματοδότηση μέτρων, τα οποία περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, αποζημιώσεις, οικονομικές ενισχύσεις και επιδοτήσεις για την ανακούφιση των πληγέντων (επιχειρήσεων, φυσικών ή νομικών προσώπων) από τις φυσικές καταστροφές και αποκατάσταση ζημιών που προκλήθηκαν από τις καταστροφές αυτές.
Εκτός της προαναφερόμενης στήριξης τομέων της οικονομίας λόγω των επειγουσών αναγκών που ανέκυψαν πρόσφατα, υλοποιούνται διαχρονικά μέσω του ΠΔΕ αναπτυξιακά έργα, τα περισσότερα από τα οποία συγχρηματοδοτούνται από την ΕΕ, όπως μεγάλα έργα υποδομών σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο, δράσεις που ενισχύουν την απασχόληση, την εκπαίδευση, την κατάρτιση, την πολιτική προστασία και τη διοικητική μεταρρύθμιση του κράτους. Ειδικότερα, στο πλαίσιο του «Εταιρικού Συμφώνου Περιφερειακής Ανάπτυξης 2021 - 2027» («ΕΣΠΑ 2021 - 2027») διατίθενται σε επίπεδο επταετίας συνολικά 26,2 δισ. ευρώ, από τα οποία τα 20,9 δισ. ευρώ αφορούν στην Ενωσιακή Στήριξη και ποσό 5,3 δισ. ευρώ στην Εθνική Συνεισφορά. Σύμφωνα με τις προτεραιότητες που τίθενται από το «ΕΣΠΑ 2021 - 2027», τα έργα και οι δράσεις που χρηματοδοτούνται λαμβάνουν υπόψη τις ιδιαίτερες συνθήκες και τις ανάγκες της χώρας και απαντούν στις διαρθρωτικές υστερήσεις της ελληνικής οικονομίας. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι, από το σύνολο των διατιθέμενων πόρων, 30% στοχεύουν στη γόνιμη μετάβαση σε μία «πιο κοινωνική» Ελλάδα, 27% σε μία «πιο πράσινη» Ελλάδα, 7% για τη Δίκαιη Μετάβαση των περιοχών μετά την απολιγνιτοποίηση κ.ο.κ. Η εκτιμώμενη συνολική δαπάνη του 2023 στο πλαίσιο εκτέλεσης έργων του συγχρηματοδοτούμενου σκέλους του ΠΔΕ ανέρχεται σε 6.800 εκατ. ευρώ.
Επίσης, με βάση το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας «Ελλάδα 2.0», έχουν δρομολογηθεί και υλοποιούνται μεταρρυθμίσεις που εντάσσονται στους βασικούς πυλώνες του σχεδίου και επιπλέον χρηματοδοτούνται ιδιωτικές επενδύσεις από πόρους των δανείων του ΤΑΑ. Συγκεκριμένα:
Μέσω των προβλεπόμενων από το Σχέδιο επιχορηγήσεων, που για το 2023 εκτιμάται ότι θα ανέλθουν στα 2.072 εκατ. ευρώ, συνεχίζεται η υλοποίηση προγραμμάτων όπως «ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ», «Καινοτομία και πράσινη μετάβαση στη μεταποίηση αγροτικών προϊόντων», «Αναβάθμιση δεξιοτήτων και επανειδίκευση σε κλάδους υψηλής ζήτησης με έμφαση σε ψηφιακές και πράσινες δεξιότητες», «Εθνικό Σχέδιο Αναδάσωσης», «Πρόγραμμα Προστασίας Δασών - Αntinero II», «Αντιδιαβρωτικά - Αντιπλημμυρικά έργα στον Έβρο και τη Ροδόπη», προμήθεια και εγκατάσταση 36.264 διαδραστικών συστημάτων σε σχολικές μονάδες κ.λπ.
Η δανειακή στήριξη στο πλαίσιο του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας έχει σκοπό τη διευκόλυνση της παροχής οικονομικών κινήτρων στον ιδιωτικό τομέα και την προώθηση των ιδιωτικών επενδύσεων. Η δανειακή διευκόλυνση αξιοποιεί διάφορους διαύλους διανομής και συγκεκριμένα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα (μέσω της αγοράς εταιρικών ομολόγων ή κοινοπρακτικών δανείων). Τα δάνεια παρέχονται σε μακροπρόθεσμες ιδιωτικές επενδύσεις που καλύπτουν τους στόχους πολιτικής α) της Πράσινης Μετάβασης, β) της Ψηφιοποίησης, γ) της Εξωστρέφειας, δ) των Οικονομιών Κλίμακας, μέσω συγχωνεύσεων και εξαγορών και ε) της Καινοτομίας, ενώ παράλληλα από τον κανονισμό του Μηχανισμού προβλέπεται, με τη χρήση συγκεκριμένης μεθοδολογίας, η δέσμευση των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων και του προγράμματος InvestEU να επενδύσουν τουλάχιστον το 38,5% των κονδυλίων για τη στήριξη της κλιματικής μετάβασης και το 20,8% των κονδυλίων για τη στήριξη της ψηφιακής μετάβασης. Η εκτιμώμενη διάθεση πόρων για το 2023 ανέρχεται σε 3.534 εκατ. ευρώ.
