Το «κύκνειο άσμα» του υφιστάμενου μοντέλου των ΣΔΙΤ «φωτογραφίζουν» οι κατά καιρούς δηλώσεις της πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών. Με την απαραίτητη, όμως, υποσημείωση ότι δεν έχουμε να κάνουμε με το τέλος του εν λόγω εργαλείου, αλλά με ένα νέο μοντέλο για τις συμπράξεις δημόσιου – ιδιωτικού τομέα, καθώς οι πληρωμές διαθεσιμότητας έχουν εξαντλήσει το δημοσιονομικό περιθώριο ως το 2029, οι πόροι είναι πεπερασμένοι και προφανώς, στο αρμόδιο υπουργείο θεωρούν ότι πρέπει να αλλάξει η φόρμουλα.
Την Παρασκευή, μιλώντας σε σχετικό πάνελ στο οικονομικό φόρουμ των Δελφών, ο υφυπουργός Υποδομών, κ. Ν. Ταχιάος, για ακόμα μία φορά αναφέρθηκε στις ΣΔΙΤ θεωρώντας, λίγο ως πολύ, ότι το υφιστάμενο μοντέλο λειτουργίας τους είναι ξεπερασμένο και πεπερασμένο. Ωστόσο, για να βάλει εκ νέου τα πράγματα στη σωστή τους βάση σε σχέση με τη «φιλοσοφία» του υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών, δεν έκανε λόγο σώνει και καλά για ξεπερασμένο μοντέλο γενικά ή για τεράστια κενά στο νομικό και θεσμικό πλαίσιο ή για προβλήματα σε σχέση με τους ιδιώτες, για την παρουσία των οποίων στον τομέα των υποδομών εξαρχής είχε φιλική προσέγγιση. Ο κ. Ταχιάος, όμως, εκ νέου αναφέρθηκε σε γενικές γραμμές στους περιορισμένους πόρους. «Είμαι υπέρ του να μπει μπροστά ο ιδιωτικός τομέας και το δημόσιο να κάνει πίσω όπου δεν μπορεί.
Οι ΣΔΙΤ βοηθάνε αλλά όταν αφορούν αποκλειστικά σε πληρωμές διαθεσιμότητας, είναι σαν να επιβαρύνεται ο δημόσιος δανεισμός. Αρα, υπό αυτή την οπτική, το υφιστάμενο μοντέλο ΣΔΙΤ είναι πεπερασμένο». Για να συνεχίσει λέγοντας: «η παρουσία του κ. Σταϊκούρα στο υπουργείο, λόγω της εμπειρίας του ως πρώην υπουργός Οικονομικών, είναι εγγύηση ότι ξέρουμε πόσο μπορεί να αντέξει η οικονομία με τις πληρωμές διαθεσιμότητας. Οι ιδιώτες θέλουν και άλλα ΣΔΙΤ, όμως έχουμε ήδη κάνει τις προβολές για τις μελλοντικές πληρωμές διαθεσιμότητας για τα υφιστάμενα έργα και αυτά που έρχονται ή δημοπρατούνται, άρα, ξέρουμε μέχρι που μπορούμε να φτάσουμε».
Μάλιστα, σημείωσε ότι πλέον πόροι από το ΠΔΕ θα πρέπει να κατευθυνθούν και σε έναν άλλο σημαντικό τομέα, την συντήρηση και ανθεκτικότητα των υποδομών, όπως φάνηκε και με το πρόσφατο παράδειγμα σήραγγας στην Εγνατία Οδό που έκλεισε όχι γιατί υπήρχαν ευρήματα, αλλά λόγω ανησυχιών τοπικών φορέων και της κοινωνίας. «Η χώρα μας βγήκε από μία κρίση και δε μπορούμε να επεκτείνεται άσκοπα, καθώς η προηγούμενη δεκαετία δημιούργησε ελλείμματα και ο κόσμος περιμένει να δει νέα έργα. Εν τούτοις, πρέπει να διατεθούν χρήματα και για τη συντήρηση των έργων καθώς οι υποδομές έχουν γεράσει. Το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων πρέπει να έχει πόρους και για άλλα έργα, δεν μπορεί να πάει όλο στις ΣΔΙΤ», σημείωσε ο υφυπουργός Υποδομών.
Πεπερασμένο μοντέλο, επιβάρυνση των χρηστών
Ο υφυπουργός Υποδομών, Νίκος Ταχιάος, έχει επαναλάβει πολλές φορές τους τελευταίους μήνες ότι το υφιστάμενο μοντέλο συμπράξεων δημοσίου – ιδιωτικού τομέα είναι πεπερασμένο, εστιάζοντας στο δημοσιονομικό κόστος, που επιβαρύνει τα κρατικά ταμεία. Προφανώς, λοιπόν, αναζητείται ένα νέο μοντέλο χρηματοδότησης για τα μεγάλα έργα, με τις ΣΔΙΤ να πρέπει να επιβαρύνουν και τους χρήστες, και όχι όλη την κοινωνία, ιδίως όπου έχουμε μη ανταποδοτικές συμβάσεις και κοινωνικού τύπου ΣΔΙΤ. Αυτό δεν σημαίνει όμως πως οι συμπράξεις, όπως και οι παραχωρήσεις, βγαίνουν από τον χάρτη των έργων υποδομών. Απλώς, όπως εκ νέου είπε ο κ. Ταχιάος, «πρέπει να πούμε σε πολίτες και επιχειρήσεις ότι τα λεφτά δεν είναι πεπερασμένα. Η εξίσωση των ΣΔΙΤ έχει έναν παράγοντα κινδύνου ακόμα. Και ως πολιτικοί να πάρουμε το ρίσκο, το πολιτικό, να πούμε ότι π.χ. στις παραχωρήσεις πρέπει πρέπει κάποιος να πληρώσει και αυτός θα είναι ο χρήστης και αυτό ενέχει πολιτικό ρίσκο, καθώς δεν είναι εύκολο να πείσεις τους πολίτες.». Καταλήγοντας σχολίασε ότι υπάρχουν υποδομές των οποίων τη χρήση θα την πληρώσει ο πολίτης.
Ταβάνι στις πληρωμές διαθεσιμότητας
Όπως και άλλες φορές έχουμε αναφέρει, οι πληρωμές διαθεσιμότητας έχουν ήδη εξαντλήσει το ανώτατο όριο δέσμευσης που έχει θέσει το μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα, πιάνοντας το «ταβάνι» του 0,24% του ΑΕΠ το 2029, το οποίο αντιστοιχεί σε 590 εκατ. ευρώ. Τα δε τελευταία χρόνια προχώρησαν δεκάδες, πάνω από 50, διαγωνισμοί μέσω ΣΔΙΤ (όχι μόνο του υπουργείου Υποδομών και μεταφορών), με πληρωμένες διαθεσιμότητας διάρκειας 25 ή και 30 ετών. Όπως πρόσφατα ανέφερε ο υφυπουργός σε συνέντευξή του, υπάρχει ανάγκη να επαναπροσδιοριστεί το πλαίσιο των συγχρηματοδοτούμενων προγραμμάτων (ΣΔΙΤ), δεδομένων των φιλόδοξων δημοσιονομικών στόχων που πρέπει να πετύχει η χώρα. Πλέον, έχει αρχίσει να γίνεται εμφανής η ανάγκη να πληρώνει για την χρήση του έργου ό χρήστης και όχι ο Έλληνας φορολογούμενος μέσω του Προϋπολογισμού.
Όπως ανέφερε, «ως κοινωνία, οφείλουμε να καταλάβουμε κάποτε πως τα έργα ΣΔΙΤ περιλαμβάνουν και κάποια -λελογισμένη- επιβάρυνση του χρήστη», ώστε να μην πληρώνει το κόστος ο φορολογούμενος μέσω το προϋπολογισμού. Όπως σημειώνονταν, τι το υφιστάμενο πρόγραμμα προβλέπει την υλοποίηση 40 έργων ΣΔΙΤ, όπου οι εμπλεκόμενοι φορείς -δημόσιο, ιδιωτικές εταιρείες, τραπεζικά ιδρύματα και ευρωπαϊκές αρχές- θα κινητοποιήσουν κεφάλαια ύψους περίπου 5 δισεκατομμυρίων ευρώ. Εντός του 2023 συμβασιοποιήθηκαν 7-8 έργα ΣΔΙΤ άνω των 1,6 δις ευρώ (ΒΟΑΚ, Fly Over, Οδικός Άξονας Νοτιοδυτικής Πελοποννήσου - Τμήμα Καλαμάτα - Ριζόμυλος - Πύλος - Μεθώνη, Λειτουργία και Συντήρηση Μετρό Θεσσαλονίκης κ.α.). Έως σήμερα έχουν υπογραφεί 22 Συμβάσεις ΣΔΙΤ συνολικού κόστους επένδυσης περί τα 2,5 δισ. ευρώ. Επίσης, 43 εγκεκριμένα έργα ΣΔΙΤ επενδυτικού κόστους 6,3 δισ. ευρώ, βρίσκονται σε διαγωνιστική διαδικασία. Και όπως είχε αναφέρει σε άλλη στιγμή ο υφυπουργός, εντός 2024 αναμένεται η υπογραφή νέων 7-8 συμβάσεων (τα κτηριακά, σχολεία, φοιτητικές κατοικίες είναι συνολικά στα 650 εκατ. ευρώ). Και θυμίζουμε ότι ακόμα δεν έχουμε αναδόχους, ούτε καν προσφορές, σε ΣΔΙΤ οδικά (700 εκατ. στη Β. Ελλάδα), σε φράγματα, δικαστικά μέγαρα, φοιτητικές εστίες κ.α.
Μουστάκας (ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ): Έρχονται και νέες ΣΔΙΤ
Ο κ. Μάνος Μουστάκας, Γενικός Διευθυντής Επιχειρηματικής Ανάπτυξης και Εκτελεστικού Μέλους Διοικητικού Συμβουλίου της ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, αναφέρθηκε και αυτός σε σημεία των ΣΔΙΤ που, όπως είπε, «δεν πρέπει να αγνοηθούν». Και έκανε λόγο τόσο για το γεγονός ότι ΣΔΙΤ/Παραχωρήσεις υπό μία έννοια υπάρχουν και γιατί δεν μπορεί το δημόσιο να χρηματοδοτήσει με εμπροσθοβαρή τρόπο τις υποδομές, άρα κινητοποιούνται ιδιωτικά κεφάλαια (τα οποία θα χρειαστούν και για έργα που δεν υπολογίζονταν μέχρι πρότινος, όπως κλιματικής αλλαγής, διαχείρισης νερού κ.α.), όσο και για το ότι πλέον έχει ανέβει ο πήχης για ΣΔΙΤ/Παραχωρήσεις ως προς τις απαιτήσεις των χρηστών αλλά και των αρμόδιων υπηρεσιών / εργολάβων. Δηλαδή, έχουν ανέβει οι απαιτήσεις όσον αφορά στις υποδομές που παραδίδονται. Κατά τον ίδιο προβλέπεται πάντως νέα άνοδος των συμβάσεων ΣΔΙΤ προσεχώς, άρα πρέπει το μοντέλο να είναι πιο αποτελεσματικό, με τον όμιλο ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ να είναι έχει έτσι κι αλλιώς διακριτούς φορείς στο εσωτερικό της αλλά και τεράστια επάρκεια, εμπειρία και τεχνογνωσία. «Τα έργα που θα υλοποιούνται μέσω ΣΔΙΤ και Παραχωρήσεων θα αρχίσουν να αυξάνονται και πρέπει να εξεταστεί πως ο δημόσιος και ο ιδιωτικός τομέας θα είναι καλύτερα στημένοι. Όμως, όσον αφορά στο δημόσιο, για τα ΣΔΙΤ και τις παραχωρήσεις είναι επιτακτική ανάγκη για περισσότερη ωρίμανση προ της δημοπράτησής τους». Ο κ. Μουστάκας, ανέφερε ότι η Ελλάδα είναι μια ώριμη αγορά και ότι βρίσκεται στη τρίτη γενιά έργων ΣΔΙΤ.
Αλ. Εξάρχου – Intrakat: Γιατί επενδύουμε δυναμικά σε ΣΔΙΤ/Παραχωρήσεις
Ειδική μνεία στις ΣΔΙΤ έκανε και ο ισχυρός άνδρας του ομίλου Intrakat, Αλ. Εξάρχου, μιλώντας σε άλλο πάνελ στους Δελφούς σε συζήτηση για την Ελλάδα 10 χρόνια μετά. Όπως ανέφερε, μεταξύ άλλων, στον σχεδιασμό για την μετά RRF εποχή, σκοπός του ομίλου είναι να προετοιμαστεί κατάλληλα για αυτό το ενδεχόμενο, στοχεύοντας στην ανάληψη έργων ΣΔΙΤ και παραχωρήσεων σε Ελλάδα και Ρουμανία, στην οποία ο όμιλος επιδιώκει την ακόμη μεγαλύτερη δραστηριοποίησή του. Ο επικεφαλής της Intrakat χαρακτήρισε τις ΣΔΙΤ και τις παραχωρήσεις μεγάλη ευκαιρία και τόνισε ότι η εταιρεία επενδύει δυναμικά στον τομέα αυτόν, διότι υπόσχεται σταθερές ροές εσόδων στο μέλλον, προσφέροντας χρηματοοικονομική ασφάλεια και σταθερότητα. Ο άλλος βασικός πυλώνας της Intrakat, σημείωσε ο κ. Εξάρχου, θα είναι η ισχυροποίηση της παρουσίας της εταιρείας στη Ρουμανία, μία χώρα με τεράστιες ανάγκες σε υποδομές, αλλά και διασφαλισμένους πόρους από την Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς και με σημαντική γεωπολιτική αξία που μπορεί να διασφαλίσει στο μέλλον το έργο που θα λείπει πια από την Ελλάδα. Και εκεί, συνέχισε, ο όμιλος θα στοχεύσει στην ανάληψη έργων ΣΔΙΤ και παραχωρήσεων, μία μεθοδολογία που είναι αρκετά νέα για τα δεδομένα της γειτονικής χώρας.
Τα πλεονεκτήματα
Ο Διευθύνων Σύμβουλος της Σαμαράς και Συνεργάτες, κ. Δημήτρης Σαμαράς, χαρακτήρισε τα ΣΔΙΤ έναν ευέλικτο τρόπο για έργα υποδομής, που έχει πλεονεκτήματα. Αντιθέτως, τα δημόσια έργα καθυστερούν σε όλα τα στάδια και επιβαρύνουν το δημόσιο με τη συντήρηση τους. Τα ΣΔΙΤ είναι μια μορφή παραχωρήσεων, εάν αυτά γίνονται ανταποδοτικά, καθώς δεν επιβαρύνουν το ΠΔΕ, ενώ τα κοινωνικά ΣΔΙΤ που περιλαμβάνουν πληρωμές διαθεσιμότητας είναι πεπερασμένα. Επισήμανε ότι το μοντέλο αυτό πετυχαίνει τη βέλτιστη κατανομή κινδύνων μεταξύ ιδιωτικού και δημόσιου τομέα και έχουν πιο γρήγορο χρόνο δημοπράτησης. Μάλιστα, όπως ανέφερε, ο κ. Σαμαράς η Ελλάδα καινοτομεί στα ΣΔΙΤ καθώς είναι η δεύτερη χώρα σε όλο τον κόσμο για την ταχύτητα δημοπράτηση ΣΔΙΤ.
