Η Ελλάδα, όπως και όλος ο κόσμος, βρίσκεται για δεύτερο συνεχόμενο χρόνο υπό καθεστώς μεγάλης αβεβαιότητας εξαιτίας της υγειονομικής κρίσης του COVID19.
Ο COVID19 βρήκε την Ελλάδα μόλις στην έξοδο από μία μεγάλη οικονομική κρίση. Η κρίση χρέους και η αδυναμία του κράτους να ανταπεξέλθει στις υποχρεώσεις του έφερε σε δυσμενή θέση την κοινωνία και επηρέασε μοιραία την εργασία, την επιχειρηματικότητα, τα εισοδήματα, την αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών και το βιοτικό επίπεδο των Ελλήνων γενικότερα. Η δεκαετής κρίση και τα μνημόνια έφεραν προβλήματα που παγιώθηκαν και δεν είναι άλλα από την ανεργία, που για την Ελλάδα εμφανίζει μάλιστα ένα πολύ υψηλότερο ποσοστό από κάθε άλλη χώρα στην ΕΕ, κυρίως σε γυναίκες και νέους.
Επίσης, η χαμηλή παραγωγικότητα και η έλλειψη επενδύσεων επέδρασαν αρνητικά στην Ελληνική οικονομία. Παρά τα δέκα χρόνια μνημονίων που προηγήθηκαν τα οποία έφεραν πολλές μεταρρυθμίσεις και επέβαλαν σκληρά μέτρα στο σύνολο των πολιτών, η ελληνική οικονομία το 2019, παρουσίαζε μία εξαιρετική εικόνα με βελτιωμένα δημοσιονομικά μεγέθη και με επιστροφή στις αγορές. Λίγο πριν το ξέσπασμα της πανδημίας και με την οικονομία της χώρας να βασίζεται κυρίως στον τουρισμό και στην κατανάλωση, η ανάκαμψη του 2019 δεν είχε διάρκεια, αφού ο COVID19, αλλά και οι αλλεπάλληλες φυσικές καταστροφές της τελευταίας διετίας δημιούργησαν ισχυρές πιέσεις αιφνιδιάζοντας πολίτες και κράτος.
H ελληνική οικονομία το 2020, δέχτηκε ένα ισχυρό «χτύπημα» αφού ο περιορισμός των μετακινήσεων λόγω της πανδημίας του κορονοϊού έπληξαν έναν από τους βασικότερους παράγοντές της, τον τουριστικό κλάδο, που δεν κατάφερε να δουλέψει έτσι όπως θα έπρεπε τη θερινή σεζόν. Το πραγματικό ΑΕΠ συρρικνώθηκε σε ετήσια βάση κατά 8,2% (από τα €183,4 δις το 2019, στα €165,8 δις το 2020). Ωστόσο, αν και η ύφεση στην Ελλάδα την προηγούμενη χρονιά ήταν η 4η βαθύτερη ανάμεσα στις χώρες της EE, αποδείχτηκε ηπιότερη από τις επίσημες προβλέψεις διεθνών οργανισμών και του μέσου όρου της αγοράς.
O COVID19 προκάλεσε πολύ ισχυρούς κλυδωνισμούς στην παγκόσμια οικονομία και στις οικονομίες της Ε.Ε. και οι συνέπειές το 2020 σε κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο ήταν πρωτόγνωρες και δυσάρεστες. Η παγκόσμια οικονομία επλήγη σημαντικά, παρά τις συντονισμένες προσπάθειες των κυβερνήσεων να δράσουν άμεσα με μέτρα στήριξης, ώστε να αμβλύνουν τις οικονομικές επιπτώσεις της πανδημίας. Μετά το β΄ τρίμηνο του 2020 και το κατώτατο σημείο της οικονομίας λόγω των περιοριστικών μέτρων, η παγκόσμια οικονομία άρχισε να ανακάμπτει με την είδηση για την παρασκευή αποτελεσματικών εμβολίων.
Και η εφοδιαστική αλυσίδα, όπως ήταν αναμενόμενο, επηρεάστηκε αρνητικά. Η πανδημία και τα περιοριστικά μέτρα επηρέασαν σε μεγάλο βαθμό παραγωγή και κατανάλωση. Εργοστάσια παραγωγής στην Κίνα και σε άλλες εξαγωγικές χώρες αναγκάστηκαν να κλείσουν με την επιβολή των πρώτων περιοριστικών μέτρων, γεγονός που σε συνδυασμό με το κλείσιμο της διώρυγας του Σουέζ προκάλεσε καθυστερήσεις στην παράδοση πολλών προϊόντων. Οι ελλείψεις και οι καθυστερήσεις περιόρισαν και τη ζήτηση. Κανένας κλάδος δεν έμεινε ανεπηρέαστος με τις επιπτώσεις να γίνονται αισθητές σε ολόκληρο τον κόσμο.
Ας μην ξεχνάμε το lockdown ολόκληρων κλάδων με κρατική εντολή, που ξεκίνησε τον Μάρτιο του 2020. Στα πλαίσια στήριξης των επιχειρήσεων δόθηκαν κρατικές ενισχύσεις προκειμένου να ανταπεξέλθουν. Ωστόσο, αυτές οι παροχές φάνηκε ότι δεν ήταν αρκετές για να μετριάσουν τη ζημιά. Με το lockdown στην εστίαση και το λιανεμπόριο το 2ο τρίμηνο του 2020 η ύφεση κορυφώθηκε και εντάθηκε ακόμα περισσότερο λόγω της απώλειας του εθνικού εισοδήματος από τον τουρισμό.
Οι καθαρές επενδύσεις συνέχισαν για δέκατη συνεχόμενη χρονιά να διατηρούν το αρνητικό τους πρόσημο. Η ανεργία το 2020 στην Ελλάδα ανήλθε στο 16,3%.
Τα μέτρα της κυβέρνησης για τη στήριξη των εργαζομένων και τη διατήρηση των θέσεων εργασίας συγκράτησαν κατά κάποιον τρόπο την ανεργία. Φυσικά, η χώρα μας εξακολουθεί να είναι στην υψηλότερη θέση όσον αφορά την ανεργία στην Ε.Ε.
Πώς θα κλείσει το 2021, οι προβλέψεις για το 2022 και το μέλλον
Στην Ενδιάμεση Έκθεση του 2021 για την ελληνική οικονομία και την απασχόληση που έδωσε στη δημοσιότητα το Ινστιτούτο Εργασίας της ΓΣΕΕ, η ελληνική οικονομία το 2021 παρουσιάζει μια ισχυρή ανάκαμψη, ωστόσο η συσσωρευμένη αβεβαιότητα, δε δείχνει να διατηρεί αυτή τη δυναμική και για το 2022. Το αρνητικό κλίμα που προκαλεί το 4ο κύμα της πανδημίας Covid19, σε συνδυασμό με την ακρίβεια που πιέζει και πλήττει την αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών, ενεργοποιούν αντίρροπες δυνάμεις στην επέκταση της εγχώριας ζήτησης, και κατ' επέκταση στην οικονομική δραστηριότητα.
Από την άλλη, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (EBRD) σύμφωνα με πρόσφατη έκθεσή της για τις οικονομίες που χρηματοδοτεί, προβλέπει φέτος ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας 7% . Για το 2022, η EBRD προβλέπει ότι το ελληνικό ΑΕΠ θα αυξηθεί 3,9% καθώς η ανάκαμψη θα επιταχύνεται και θα προωθούνται σημαντικά έργα υποδομών. Ωστόσο, ο COVID19 εξακολουθεί να δημιουργεί αβεβαιότητα και αποτελεί κίνδυνο για τον τουρισμό και άλλες σημαντικές υπηρεσίες στη χώρα μας.
Η έκθεση, μεταξύ άλλων, επισημαίνει ότι η ελληνική οικονομία ανακάμπτει μετά τη μεγάλη συρρίκνωσή της κατά 9% το 2020. Το ΑΕΠ στο πρώτο τρίμηνο του 2021 αυξήθηκε 4,5% σε τριμηνιαία βάση και περαιτέρω κατά 3,4% στο δεύτερο τρίμηνο. Ο τουρισμός, η βαριά βιομηχανία της χώρας μας, σαφώς είχε υψηλότερα αποτελέσματα από τα αναμενόμενα φέτος, χωρίς, όμως να καταφέρει να ξεπεράσει τις επιδόσεις του 2019 που αποτέλεσαν και ρεκόρ.
Όσο για την Τράπεζα της Ελλάδος, προβλέπει ανάκαμψη της οικονομικής δραστηριότητας και αύξηση με ρυθμό 4,2% το 2021 με επιτάχυνση σε 5,3% το 2022.
Τις νέες προβλέψεις της για την ανάπτυξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση δημοσίευσε πριν λίγες ημέρες και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Δείχνει ανάκαμψη της ευρωπαϊκής οικονομίας ταχύτερα από ό,τι αναμενόταν, αναφέρει ωστόσο, ότι η αύξηση των νέων κρουσμάτων COVID19 αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα σε αυτή την αισιόδοξη πρόβλεψη. Όσον αφορά την ελληνική οικονομία αναφέρει ότι κερδίζει έδαφος, κυρίως λόγω της εγχώριας ζήτησης και της καλύτερη από την αναμενόμενη τουριστική περίοδο. Συνολικά, προβλέπει το ΑΕΠ να ανακάμπτει κατά 7,1% το 2021 και να αυξηθεί κατά 5,2% και 3,6% το 2022 και το 2023.
Επιπλέον, οι 3 μεγάλοι οίκοι αξιολόγησης S&P, Fitch και Moody's πρόσφατα ανακοίνωσαν την πρόβλεψή τους για ισχυρές προοπτικές ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας. Όπως επισημαίνουν, η εκταμίευση των πόρων των 31 δισ. ευρώ του Ταμείου Ανάκαμψης, η οποία αναμένεται να αυξηθεί από το 2022 και να παραμείνει υψηλή έως το 2026, σε συνδυασμό με τις συνεχείς αναγκαίες μεταρρυθμίσεις θα ευνοήσουν τις επενδύσεις και θα φέρουν ανάπτυξη μεσοπρόθεσμα.
- Ο S&P συγκεκριμένα, αναμένει ισχυρές αναπτυξιακές επιδόσεις για την περίοδο 2022-2024. Για το 2022 προβλέπει αύξηση του ΑΕΠ 5,8% σε συνέχεια της ανάκαμψης το 2021 από την κρίση του κορoνοϊου, η οποία θα συνεχισθεί το 2023 και το 2024 με ρυθμούς 5% και 4,5%, αντίστοιχα. Τέλος, προσέθεσε, ότι κρίσιμος παράγοντας για την ταχύτερη οικονομική ανάκαμψη είναι η μείωση των μη εξυπηρετούμενων τραπεζικών δανείων, καθώς αυτή δίνει ώθηση στις χορηγήσεις δανείων στον ιδιωτικό τομέα.
- Ο Fitch προβλέπει αύξηση του ελληνικού ΑΕΠ φέτος στο 6% μετά την ισχυρή ανάπτυξη στο πρώτο εξάμηνο του έτους και με πιθανό το ενδεχόμενο η ανάπτυξη το 2021 να είναι ακόμη υψηλότερη από το επίπεδο αυτό. Χαμηλότερους, αλλά ισχυρούς, ρυθμούς ανάπτυξης, της τάξης του 4% και 3,5% προβλέπει ο οίκος για το 2022 και το 2023, αντίστοιχα.
- O οίκος Moody's σε έκθεσή του για τις προοπτικές της Ευρωζώνης, πριν από λίγες ημέρες προέβλεψε ρυθμό ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας 4,3% το 2022 και παράλληλη μείωση του δημόσιου χρέους κατά περισσότερο από 10 ποσοστιαίες μονάδες στο 191% του ΑΕΠ. Σε άλλη έκθεσή του, δεν παρέλειψε να αναφερθεί στη βελτίωση της ποιότητας του ενεργητικού και στη φερεγγυότητα τεσσάρων ελληνικών τραπεζών (Alpha Bank, Eurobank, Εθνική Τράπεζα και Τράπεζα Πειραιώς).
Για το χρέος που έφτασε στο ιδιαίτερα υψηλό επίπεδο άνω του 200% του ΑΕΠ, λόγω πανδημίας και έκτακτων μέτρων στήριξης νοικοκυριών και επιχειρήσεων και οι τρεις οίκοι προβλέπουν μείωσή του εξαιτίας της αναμενόμενης ανάπτυξης. Οι τελευταίοι 20 μήνες αποδείχτηκαν ιδιαίτερα δυσμενείς για την παγκόσμια οικονομία.
Οι επιπτώσεις του COVID19 σε οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο ήταν σαρωτικές και επηρέασαν αρνητικά κάθε κοινωνική και οικονομική δραστηριότητα παγκοσμίως. Λίγο πριν το κατώφλι του 2022 και εν μέσω του 4ου πανδημικού κύματος, μπορεί οι έρευνες και οι προβλέψεις να δίνουν μία προοπτική αισιοδοξίας, όμως ποιος μπορεί να μιλήσει για οτιδήποτε με βεβαιότητα τη στιγμή που όλος ο πλανήτης ζει μία πανδημία;
Ο χρόνος θα δείξει...
