Ροή
Βρισκόμαστε από τη Βιομηχανική Κοινωνία, στην εποχή της Κοινωνίας της Πληροφορίας και της Oικονομίας της Γνώσης, των ηλεκτρονικών δεδομένων και της νέας αξίας και χρησιμότητας που δημιουργούν για τις επιχειρήσεις και το κράτος.
Διανύουμε όμως και την εποχή της δυνητικής επιτήρησης και καταγραφής κάθε ανθρώπινης και οικονομικής δραστηριότητας, από τη μια πλευρά, με σημαντικά κοινωνικά και οικονομικά οφέλη όταν αξιοποιείται ορθολογικά και ανθρωποκεντρικά συμβάλλοντας στην επιστημονική έρευνα και την κοινωνική πρόοδο, από την άλλη πλευρά όμως δημιουργούν παράλληλα απειλές και νέους κινδύνους που αναδύονται για την ανθρωπότητα (ιδιωτικότητα, κοινωνική επιτήρηση, ελέγχου της δημοκρατίας, χειράγωγηση).
Το εύρος και η έκταση των αλλαγών που συντελούνται είναι ανεπανάληπτα στην οικονομική ιστορία, ως προς τη συνολική επίδραση της ψηφιοποίησης, καθώς η έκταση του θέματος το βρίσκει να είναι, στο κέντρο ενός νέου παγκόσμιου γεωπολιτικού, τεχνολογικού και ενεργειακού ανταγωνισμού δυνάμεων, ενώ παράλληλα οι παγκόσμιες τεχνολογικές εταιρείες ασκούν τεράστια οικονομική επιρροή καθώς βρίσκονται ανάμεσα στις μεγαλύτερες εταιρείες της αγοράς σε μέγεθος κεφαλαιοποίησης.
Σήμερα, στην εποχή των διαδοχικών οικονομικών, περιβαλλοντικών και γεωπολιτικών κρίσεων, αυτό γίνεται, όχι μόνο λόγω της ψηφιοποίησης και της αυτοματοποίησης ή της μετάβασης προς την κλιματική ουδετερότητα και την πράσινη οικονομία, αλλά ως αποτέλεσμα της μετατόπισης των οικονομιών και των αγορών εργασίας, από την αγροτική και βιομηχανική παραγωγή προς μια αυξανόμενη οικονομία υπηρεσιών κι έντασης γνώσης.
Οι επιδράσεις των όποιων αλλαγών που συμβαίνουν κάθε φορά είναι ότι μέσα από τις διαδοχικές επιστημονικές και τεχνολογικές εφευρέσεις διαμέσου των αιώνων, αυτό που κάνουμε στην εργασία μας διαρκώς αλλάζει, μεταλλάσσεται, αναπροσαρμόζεται. Ενδεικτικό παράδειγμα η εργασία από απόσταση μακριά από τις εγκαταστάσεις της επιχείρησης.
Καθώς η αυτοματοποίηση μπορεί να αντικαθιστά εν μέρει ή εξ όλοκλήρου, ορισμένα εργασιακά αντικείμενα και θέσεις εργασίας με αυτόν τον τρόπο τα όρια μεταξύ φυσικής και εικονικής πραγματικότητας αμβλύνονται, κι έτσι προκύπτουν υπαρξιακά ερωτήματα.
Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι η τεχνολογία έχει τη δυνατότητα να απαλλάξει την ανθρωπότητα από τα ασήμαντα καθήκοντα, επιτρέποντάς μας να επικεντρωθούμε σε πιο ουσιαστικές δραστηριότητες. Ωστόσο, αυτό εγείρει την πρόκληση του ορισμού αυτών των ουσιαστικών δραστηριοτήτων που απομένουν και του ερωτήματος τι δίνει σκοπό στη ζωή και στην εργασία μας, σε έναν άκρως τεχνολογικό-ψηφιακό κόσμο.
Είναι ζωτικής σημασίας σε αυτή τη θεώρηση, η ανάπτυξη κι η εμπέδωση διαχρονικών ανθρωποκεντρικών αρχών, υπεύθυνων και δεοντολογικών τεχνολογιών μέσα από σύγχρονες πολιτικές παρεμβάσεις και οριοθετήσεις.
Είναι σημαντικό να προσεγγίσουμε την εφαρμογή της ψηφιακής τεχνολογίας με προσοχή, με ανθρωποκεντρική εστίαση και να εφαρμόσουμε μέτρα για την αντιμετώπιση των προκλήσεων της αυτοματοποίησης ώστε να διασφαλίσουμε ότι η μετάβαση θα είναι σταδιακή, χωρίς αναταράξεις για την απασχόληση και ότι τα οφέλη της τεχνολογίας μέσω της αυξημένης παραγωγικότητας θα κατανέμονται ισότιμα και δίκαια σε όλους τους συμμετόχους της παραγωγικής διαδικασίας.
Είναι ζωτικής σημασίας προς επίρρωση των ανωτέρω, να δοθεί στο εργατικό δυναμικό η ευκαιρία να προσαρμοστεί και να επιτύχει σε αυτό το νέο περιβάλλον για να διασφαλιστεί ότι οι εργασιακές πρακτικές είναι ρυθμισμένες και δίκαιες στην ψηφιακή εποχή και δεν δημιουργούν νέες ανισότητες και αποσταθεροποίηση στην οικονομία.
Για την αντιμετώπιση των κινδύνων στην απασχόληση, χρειάζεται να υποστηριχθεί άμεσα ένας συνδυασμός μέτρων και στρατηγικών:
Πρώτον, κοινωνικός διάλογος και ανάπτυξη κατάλληλων συλλογικών συμβάσεων (κλαδικών και επιχειρησιακών) μεταξύ επιχειρήσεων και συνδικάτων, αφενός για την κατεύθυνση, την κατανόηση, το χρονοδιάγραμμα, το εύρος της ψηφιακής αλλαγής και του μετασχηματισμού που θα εφαρμοστεί από τα επενδυτικά σχέδια που υλοποιούνται, και αφετέρου για τις άμεσες και έμμεσες μετρήσιμες επιδράσεις, μέσω κατάλληλων μελετών, στη διάρθρωση και την κατανομή της απασχόλησης που τυχόν θα επέλθει.
Δεύτερον, ισχυρά και συνεκτικά εκπαιδευτικά προγράμματα κατάρτισης και δια βίου μάθησης που θα ανταποκρίνονται στις εξελισσόμενες ανάγκες του ψηφιακής οικονομίας και του μετασχηματισμού με στόχο την ενδυνάμωση, την εξέλιξη και την αναβάθμιση των εργαζομένων.
Επιπρόσθετα, η σημασία της γνώσης και της συνεχούς δια βίου επαγγελματικής μάθησης, που υποστηρίζεται από την ευρωπαική κοινότητα, δεν μπορεί να υποεκτιμηθεί ή να θεωρείται πολυτέλεια για το εργατικό δυναμικό παρά μόνο να εκτιμηθεί ως κρίσιμη. Με την κατανόηση και την υιοθέτηση αυτών των στοιχείων, οι εργαζόμενοι μπορούν να ευδοκιμήσουν στο διαρκώς μεταβαλλόμενο τοπίο της «οικονομίας της γνώσης».
Η αρχή δε, της συμπληρωματικότητας εργαζόμενου και τεχνολογικών αυτοματισμών, επιτρέπει στους εργαζόμενους να απομειώσουν την εργασία τους σε γραφειοκρατικές μη δημιουργικές εργασίες και να κατευθυνθούν απρόσκοπτα στον πυρήνα των υπηρεσιών τους και παράλληλα να εντρυφήσουν στις νέες τεχνολογίες για να βελτιώσουν το επίπεδο των υπηρεσιών τους και να αναλάβουν νέους εργασιακούς ρόλους και ειδικότητες.
Κεντρικός στόχος των πολιτικών και των αρχών, είναι να επιτευχθεί στρατηγική ισορροπία μεταξύ της υιοθέτησης της τεχνολογίας και της βιωσιμότητας της απασχόλησης η οποία αναβαθμίζει το εργατικό δυναμικό και το αναδιαμορφώνει στις νέες συνθήκες.
Δεν χρειάζεται να σκεφτόμαστε με όρους αντικατάστασης της ανθρώπινης εργασίας από μηχανές, αλλά πώς οι μηχανές μπορούν να ενισχύσουν την ανθρώπινη εργασία, αυξάνοντας τις δυνατότητες κάθε εργαζόμενου. Με τη συμπληρωματικότητα ανθρώπου και μηχανής, που δε θα αντικαθιστά τον άνθρωπο αλλά ούτε ο άνθρωπος θα γίνεται σα μηχανή κατά την εργασία του.
Γενικότερα, ο ψηφιακός μετασχηματισμός των οικονομιών, αποτελεί μια εξαιρετικά σημαίνουσα και κρίσιμη διαδικασία αλλά και μια εξέχουσα ευκαιρία αλλαγής για το μέλλον, ώστε να αναδομηθούν σε ένα ψηφιακό πρότυπο λειτουργίας, με στόχο την οικοδόμηση μιας κοινωνίας που δίνει προτεραιότητα στην τεχνολογική και εκπαιδευτική πρόοδο, στην εργασιακή, οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική βιωσιμότητα και στη λογοδοσία.
Στη νέα κατεύθυνση της οικονομίας απαιτείται ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο, αντίστοιχο με την προηγούμενη παραγωγική επανάσταση, για την ομαλή, σταδιακή και χωρίς αναταράξεις μετάβαση στη ψηφιακή οικονομία, που θα προωθεί την κοινωνική συνοχή, την εργασιακή ευημερία και θα αμβλύνει στο ελάχιστο τις επιπτώσεις που θα δημιουργούνται για την απασχόληση.
Η λυδία λίθος δε, μιας επιτυχημένης ψηφιακής οικονομίας χρειάζεται να περιέχει το μέτρο της ανθρώπινης ευημερίας και ευτυχίας που επιφέρει, όχι απλώς το άθροισμα των αγαθών που παράγει, μέσω του δίκαιου διαμοιρασμού των σημαντικών ωφελειών που προκύπτουν στη νέα οικονομική και κοινωνική εποχή.
