Fit for 55: Η πολυσέλιδη πρόταση της Κομισιόν που παρουσιάστηκε στα μέσα Ιουλίου στη δημοσιότητα είναι η μεγαλύτερη πρόκληση που έχουμε να απαντήσουμε θεσμικά στην ΕΕ και ουσιαστικά στην εφαρμογή του στα κράτη-μέλη ,ώστε να αντιμετωπίσουμε στον πυρήνα τους τις αιτίες της κλιματικής αλλαγής χωρίς να απορρυθμίσουμε την αγορά και να αφαιρέσουμε θέσεις εργασίας. Η άσκηση δεν είναι καθόλου εύκολη και το χρονοδιάγραμμα είναι ασφυκτικό. Μέχρι το τέλος της θητείας μας το Μάιο του 2024 θα πρέπει να έχουμε νομοθεσία που θα εφαρμοστεί άμεσα από τα κράτη-μέλη και μηχανισμούς παρακολούθησης της εφαρμογής των νέων εργαλείων που αναφέρονται και σε σχέσεις με τρίτες χώρες.
Το Fit for 55 αποτελεί το νομοθετικό εργαλείο της εφαρμογής του δεσμευτικού στόχου της ΕΕ για μείωση τουλάχιστον 55% των ρύπων του θερμοκηπίου το έτος 2030 με έτος αναφοράς το 1990. Οι 13 νομοθετικές προτάσεις που θα υποβληθούν άμεσα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο περιλαμβάνουν αλλαγές στο σύστημα εμπορίας εναερίων ρύπων ETS ,συμπεριλαμβανομένων και των ρύπων της αεροπλοΐας, επέκταση του ETS στην ναυσιπλοΐα όπως επίσης ,στην αρχή με ένα νέο παράλληλο εργαλείο, , και τις οδικές μεταφορές και τα κτίρια, επικαιροποίηση της Οδηγίας για το φόρο στην ενέργεια και ένα νέο σύστημα φορολόγησης εισαγομένων στην ΕΕ ενεργοβόρων αγαθών όπως είναι το τσιμέντο και ο χάλυβας. Ταυτόχρονα θα επικαιροποιηθούν οι Οδηγίες για την ενεργειακή αναβάθμιση των κτιρίων, τις ΑΠΕ, και οι Κανονισμοί για τη χρήση γης και τα δάση και την κατανομή των προσπαθειών για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής ( Effort sharing) . Στο πακέτο περιλαμβάνονται και μια σειρά προβλέψεις για πιο αυστηρά όρια στην εκπομπή διοξειδίου του άνθρακα στα αυτοκίνητα και τα βαν , προβλέψεις για τη δημιουργία νέων υποδομών για εναλλακτικά καύσιμα και για καθαρότερα καύσιμα για τη ναυσιπλοΐα.
Οι παράγοντες που θα κρίνουν κατά τη γνώμη μου την επιτυχία του εγχειρήματος στην Ευρώπη αλλά και στην πατρίδα μας είναι οι εξής:
- Η επένδυση στην καινοτομία και την εφαρμογή της. Απαιτούνται γενναίες πολιτικές αποφάσεις ανακατεύθυνσης κονδυλίων σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο ώστε να αντιμετωπιστεί το σοβαρό έλλειμμα χρηματοδότησης πολλών σπουδαίων ιδεών που δεν έγιναν ποτέ προϊόντα και υπηρεσίες στην ΕΕ. Από τις μπαταρίες και τους έξυπνους μετρητές, μέχρι τη μαζική παραγωγή πρασίνου υδρογόνου και εναλλακτικών καυσίμων, όλα εξαρτώνται από το πόσο γρήγορα θα κινηθεί η καινοτομία να γίνει προϊόν και υπηρεσία.
-Η στοχευμένη χρηματοδότηση της μετάβασης στη νέα εποχή είναι επίσης πολύ σημαντική παράμετρος .Είναι προφανές ότι το νέο Κοινωνικό Ταμείο για το Κλίμα, που προβλέπει το Fit for 55, δεν μπορεί να καλύψει το κενό που θα δημιουργηθεί από την απαραίτητη στροφή της θέρμανσης των σπιτιών με εναλλακτικά καύσιμα και κυρίως ηλεκτρισμό. Η μόχλευση πόρων από τον Κοινοτικό προϋπολογισμό, το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, τον εθνικό προϋπολογισμό αλλά και τον ιδιωτικό τομέα, στην κατεύθυνση της βαθιάς αναβάθμισης δημοσίων και ιδιωτικών κτιρίων είναι απαραίτητη για την επίτευξη του ετήσιου στόχου 3% στις αναβαθμίσεις των δημοσίων κτιρίων.
-Η εφαρμογή του φόρου άνθρακα στα εισαγώμενα προϊόντα υψηλών ενεργειακών απαιτήσεων όπως είναι το τσιμέντο, ο χάλυβας και το αλουμίνιο πρέπει να γίνει με γνώμονα τα ευρωπαϊκά συμφέροντα και τη φιλόδοξη διακήρυξη περί «στρατηγικής αυτονομίας» ΕΕ. Μέχρι να εφαρμοστεί ο πολυδιακηρυγμένος Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM) σε πλήρη συμφωνία με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου δεν θα πρέπει να αποσυρθούν τα δικαιώματα εκπομπών που λαμβάνει η Ευρωπαϊκή βαριά βιομηχανία. Αλλιώς κινδυνεύουμε να αποβιομηχανοποιήσουμε την ΕΕ χωρίς να ωφελήσουμε το περιβάλλον.
- Η προσαρμογή παγκόσμια ανταγωνιστικών κλάδων , όπως είναι η ναυτιλία , οφείλει να γίνει άμεσα και με τη συμβολή του ιδιωτικού τομέα που ηγείται παγκοσμίως. Σε αυτή τη βάση η συνεργασία μεταξύ των συνομοθετών, Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και Συμβούλιο, και των εκπροσώπων του κλάδου είναι απαραίτητη. Όπως απαραίτητη είναι και η παραδοχή ότι κανένας κλάδος δεν μπορεί να εξαιρεθεί από το κορυφαίο συλλογικό στοίχημα της ΕΕ για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Το κόστος των νέων τεχνολογιών και της μετάβασης σε αυτές οφείλει να ληφθεί υπόψη . Ωστόσο η ναυτιλία στην ΕΕ μπορεί να πρωτοπορήσει και να οδηγήσει τον παγκόσμιο ανταγωνισμό. Η Ένωση Ελλήνων Εφοπλιστών σε μια πρόσφατη μελέτη της υπενθυμίζει ότι τεχνολογία αμμωνίας στις μηχανές των πλοίων (που ενσωματώνει το υδρογόνο ως εναλλακτικό καύσιμο) θα πρέπει να υιοθετηθεί από τις εταιρείες που κατασκευάζουν τα πλοία και βρίσκονται στην Άπω Ανατολή, όχι στην ΕΕ.
-Η εμπλοκή των πολιτών είναι στρατηγική επιλογή .Το καταναλωτικό μοντέλο με το οποίο μεγαλώσαμε είναι πλέον συνυπεύθυνο γιατί ο Πηνειός δεν έχει νερό , η θάλασσα στη Χαλκιδική …βράζει και δεν προλαβαίνουμε να μετράμε πυρκαγιές και πλημμύρες ταυτόχρονα αυτό το καλοκαίρι. Αυτή η αλλαγή μας αφορά όλους. Η απάντηση στις δουλειές που θα χαθούν μπορεί να είναι πολλές πράσινες δουλειές με προγραμματισμό, επιμόρφωση και διεύρυνση δεξιοτήτων. Μόνο αν η υπόθεση της αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής γίνει στοίχημα όλων θα τα καταφέρουμε.
Η βάση επί της οποίας κτίζεται το νομοθετικό αρχιτεκτόνημα Fit for 55 , που αποτελεί την πιο απαιτητική και προοδευτική νομοθεσία στον πλανήτη για το περιβάλλον είναι ο κλιματικός νόμος. Στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ολοκληρώσαμε τη νομοθετική δουλειά με μια ευρύτατη πλειοψηφία των ευρωβουλευτών του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος, Σοσιαλιστών και Φιλελεύθερων (Renew) . Δυστυχώς οι συνάδελφοι ευρωβουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ δεν στήριξαν το νομοθέτημα.
Τώρα είναι η σειρά των κρατών-μελών να προχωρήσουν στην υιοθέτηση του περιβαλλοντικού νόμου. Η πρόταση της Φώφης Γεννηματά που έγινε δεκτή από τον πρωθυπουργό αποτελεί μια καλή αρχή. Η δραματική εμπειρία του φετινού καλοκαιριού είναι η νέα κανονικότητα ,προειδοποιούν οι επιστήμονες. Το βήμα για ένα φιλόδοξο κλιματικό νόμο που θα οδηγεί σε κατακόρυφο έλεγχο εφαρμογής των προβλέψεων από την αυτοδιοίκηση και τους αρμόδιους φορείς και σε πολιτικές που προβλέπονται από την ΕΕ για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής οριζόντια στην οικονομική δραστηριότητα , είναι απαραίτητο να γίνει τώρα. Όπως απαραίτητη είναι και η συναίνεση των κομμάτων του δημοκρατικού τόξου. Η διαδρομή για να ξαναπάρουμε πίσω την Ελλάδα που ,απομυζούμε περιβαλλοντικά επί δεκαετίες, είναι μακρά και η προσπάθεια οφείλει να είναι συλλογική για να πετύχει. Πεδίο συμφωνίας υπάρχει. Απαιτείται όμως αυτή τη φορά πολιτική βούληση από την κυβέρνηση και την αντιπολίτευση και ειδικά από το ΣΥΡΙΖΑ πολιτική γενναιότητα. Αυτή η επανάσταση προϋποθέτει συναίνεση. Και όποιος την αρνηθεί δεν θα έχει καμία δικαιολογία όταν θα απολογείται στα παιδιά του.
* Η Μαρία Σπυράκη είναι ευρωβουλευτής ΝΔ-ΕΛΚ συμπρόεδρος του Intergroup για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη και την Κλιματική Αλλαγή.
