Oι μαραθώνιες διαπραγματεύσεις των ΗΠΑ και Ρωσίας χθες στην Γενεύη δεν κατάφεραν να καταλήξουν σε απτό αποτέλεσμα, μετά από επτά ώρες όπου οι δύο δυνάμεις παρέμειναν πεισματικά στις θέσεις τους που αφορούν στο ΝΑΤΟ, την ανάπτυξη στρατιωτικών δυνάμεων και οπλικών συστημάτων στην Ανατολική Ευρώπη και την ρώσο-ουκρανική διένεξη. Μετά από τις άκαρπες συνομιλίες, τα «σύννεφα» πάνω από την Eυρώπη και ειδικότερα από Ουκρανία –η οποία δεν κλήθηκε να συμμετάσχει- συνεχίζουν να επικρέμονται διατηρώντας υψηλά την ένταση, με 100.000 Ρώσους στρατιώτες συγκεντρωμένους στα σύνορα της.
Ο επικεφαλής της ρωσικής αντιπροσωπείας, υφυπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Ριάμπκοφ, σε δηλώσεις του μετά το πέρας των συνομιλιών τόνισε πως είναι «απολύτως αναγκαίο» η Ουκρανία να μην γίνει «ποτέ, ποτέ, ποτέ» μέλος του ΝΑΤΟ, με την Αμερικανίδα ομόλογό του, Γουέντι Σέρμαν, να επαναλαμβάνει την θέση πως οι ΗΠΑ δεν θα μπορούσαν ποτέ να κάνουν μια τέτοια υπόσχεση, και προειδοποιώντας πως δεν θα παρέμεναν θεατές αν η Ρωσία σχεδίαζε να εισβάλλει σε ουκρανικό έδαφος και να αλλάξει τα διεθνή σύνορα «με τη βία».
Ωστόσο, ο Ριάμπκοφ δήλωσε στους δημοσιογράφους πως «δεν έχουμε καμία πρόθεση να εισβάλουμε στην Ουκρανία».
Οι συνομιλίες θα συνεχιστούν την Τετάρτη στις Βρυξέλλες, όταν οι Ρώσοι αξιωματούχοι θα παραστούν σε συνάντηση με το ΝΑΤΟ για πρώτη φορά μετά από δύο χρόνια, και την Πέμπτη στη Βιέννη, σε μια συγκέντρωση του Οργανισμού για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένων και της Ουκρανίας.
Ποιο το πλαίσιο της έντασης;
Όσο η κατάσταση στην Ανατολική Ευρώπη και στον πρώην σοβιετικό χώρο παραμένει τεταμένη, ο Βλαντιμίρ Πούτιν εμφανίζεται έτοιμος να αναλάβει γεωπολιτικά ρίσκα για να αποκαταστήσει τη ρωσική κυριαρχία στην Ανατολική Ευρώπη, ενώ χαρακτηρίζει την υποστήριξη της Δύσης στην Ουκρανία –αρχής γενομένης του Ευρώ-Μαϊντάν του 2013/2014- ως απειλή, ισχυριζόμενος ότι η πρώην Σοβιετική δημοκρατία μετατράπηκε σε αντί-ρωσικό «πολιορκητικό κριό» που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να αποδυναμώσει τη χώρα του.
H πολεμική σύγκρουση, άλλωστε, στο ανατολικό τμήμα της Ουκρανίας διατηρείται ακόμη, έχοντας έως τώρα προκαλέσει τον θάνατο 13.000 ανθρώπων.
Η Ρωσία στην συνάντηση ζήτησε εκ νέου εγγυήσεις ασφαλείας, καθώς από τα μέσα Δεκεμβρίου, έχει υποβάλλει δύο προσχέδια συμφωνιών που καλούσαν τις ΗΠΑ να απορρίψουν οποιαδήποτε περαιτέρω επέκταση του ΝΑΤΟ και να εγκαταλείψουν τη στρατιωτική δραστηριότητα στην Ανατολική Ευρώπη, τον Καύκασο και την Κεντρική Ασία.
Ωστόσο η Ουάσινγκτον απέρριψε καθοριστικά τέτοιου είδους παραχωρήσεις και έκανε σαφές πως δεν θα δεχόταν καμία «κόκκινη γραμμή». Δήλωσε απλά την διαθεσιμότητα της να συζητήσει τους ελέγχους στα όπλα, ένα αμοιβαίο όριο στη θέση των πυραυλικών συστημάτων και τους περιορισμούς των στρατιωτικών ασκήσεων αμφότερα.
Και αυτό γιατί, τα τελευταία χρόνια, υπήρξε επικίνδυνη εκτράχυνση της συνεννόησης πάνω στα ανωτέρω ζητήματα καθώς η συνθήκη INF, η οποία συμφωνήθηκε μεταξύ των ΗΠΑ και της Σοβιετικής Ένωσης το 1987 και περιόριζε τη χρήση ορισμένων πυραύλων μικρού και μεσαίου βεληνεκούς, καταργήθηκε μονομερώς από τον πρώην Πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ το 2019.
«Είχαμε την αίσθηση ότι η αμερικανική πλευρά πήρε πολύ σοβαρά τις ρωσικές προτάσεις και τις μελέτησε σε βάθος», ανέφερε ο κ. Ριάμπκοφ, μετά την συνάντηση της Γενεύης. «Τώρα, τα πράγματα λέγονται με το όνομά τους και αυτό από μόνο του έχει θεραπευτική επίδραση στις σχέσεις μας με τη Δύση».
Ο υφυπουργός Εξωτερικών ανέφερε ότι η Ρωσία θα αποφασίσει εάν θα συνεχίσει ή όχι τη διπλωματία μετά τις διασκέψεις αυτής της εβδομάδα, προειδοποιώντας ότι «οι κίνδυνοι που συνδέονται με μια πιθανή εντατικοποίηση της αντιπαράθεσης δεν μπορούν να υποτιμηθούν».
Περιγράφοντας τις συνέπειες του τι θα συμβεί αν αποτύχει η διπλωματία, ο κ. Ριάμπκοφ επανέλαβε τη διατύπωση του κ. Πούτιν ότι η Δύση θα αντιμετωπίσει μια «στρατιωτικό-τεχνική απάντηση» από τη Ρωσία.
Ο Σεργκέι Ριάμπκοφ τόνισε ότι η ναυτική άσκηση των δυτικών δυνάμεων στην Ουκρανία και στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας οδήγησε τη Ρωσία να αναδιαμορφώσει τη στάση του ναυτικού της εντός της περιοχής λόγω «σκόπιμων προκλήσεων» από την Ουκρανία.
Από την αμερικανική πλευρά η Γουέντι Σέρμαν, αν και επιφυλακτική, απάντησε σε ερώτηση σχετικά με το αν είναι αισιόδοξη για την έκβαση των συνομιλιών: «Είναι πολύ δύσκολο για τους διπλωμάτες να κάνουν τη δουλειά που κάνουμε, αν δεν έχουμε ελπίδα», είπε. «Οπότε φυσικά έχω ελπίδες», προσθέτοντας, «αλλά αυτό που με ενδιαφέρει περισσότερο είναι τα αποτελέσματα».
«Σύννεφα» πάνω από την Ευρώπη
Ωστόσο, όσο και αν οι ΗΠΑ έχουν τον πρώτο λόγο διαπραγματεύσεις με την Ρωσία, η γείτονας της τελευταίας, Ευρωπαϊκή Ένωση, είναι εκείνη που προσπαθεί να μην μείνει σε ρόλο «κομπάρσου» ή και ακόμα και θεατή. Ακόμα και αν είναι αυτή η οποία πλήττεται περισσότερο από τα επαπειλούμενα αντίμετρα στην Ρωσία –όπως το «μπλόκο» στον Nord Stream 2- ή, ακόμη χειρότερα, σε μια πολεμική κλιμάκωση στο έδαφος της.
Επιπλέον, παρά την αντίθεση των ΗΠΑ στην συμφωνία, η ΕΕ έχει να λάβει υπόψη της όχι μόνο το ενδεχόμενο μιας μη συμφωνίας αλλά και το ενδεχόμενο η Ουάσιγκτον και η Μόσχα να καταλήξουν σε μια συμφωνία που θα αποκλείει την ίδια.
Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ζοζέπ Μπορέλ κατά τη διάρκεια επίσκεψης στην Ουκρανία είχε φροντίσει να επισημάνει: «Δεν βρισκόμαστε πλέον στην εποχή της Γιάλτας», όταν οι μεγάλες δυνάμεις χώρισαν την Ευρώπη το 1945. Η Ουκρανία είναι μέρος της Ευρώπης και η ΕΕ δεν μπορεί να είναι θεατής όταν οι ΗΠΑ και η Ρωσία συζητούν την ασφάλεια της Ευρώπης, δήλωσε.
Ο Γάλλος ειδικός σε θέματα ασφάλειας και σύμβουλος στο Διεθνές Ινστιτούτο για τις Σπουδές Στρατηγικής, Φρανσουά Χάισμπουργκ, παραπονέθηκε, όπως αναφέρουν οι NY Times: «Πρόκειται για την ασφάλειά μας, αλλά δεν είμαστε εκεί».
Επισημαίνεται επίσης σε διεθνή μέσα η διάχυτη ευρωπαϊκή ανησυχία εάν ο Πρόεδρος Μπάιντεν εξακολουθεί να είναι συνεπής στην πολιτική του μετά την αποτυχία των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν και τη στρατηγική τους στόχευση στην Κίνα, αλλά και ότι θα μπορούσε να αποδυναμωθεί σημαντικά από τις ενδιάμεσες εκλογές του Νοεμβρίου με τον Τραμπ να επιστρέφει στον Λευκό Οίκο το 2024.
Ανάλογες παρατηρήσεις διατύπωσαν και Γερμανοί αξιωματούχοι. Η νέα υπουργός Εξωτερικών Ανναλένα Μπέρμποκ του Κόμματος των Πρασίνων προειδοποίησε κατά την πρόσφατη επίσκεψή της στην Ουάσιγκτον ότι δεν θα μπορούσε να υπάρξει απόφαση για την ασφάλεια στην Ευρώπη χωρίς την Ευρώπη.
Αλλά και ο επικεφαλής του γραφείου εξωτερικών υποθέσεων στη Süddeutsche Zeitung, Στέφαν Κορνέλιους, μόλις ανακοινώθηκε το σχέδιο των διμερών συνομιλιών στην Γενεύη, έγραψε: «Αν αυτό το σχέδιο εφαρμοστεί, η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να προετοιμαστεί για μια μεγάλη ταπείνωση: μια διάσκεψη για την ασφάλεια των κρατών της Ευρώπης - χωρίς την ευρωπαϊκή κοινότητα κρατών».
