Μέχρι και τον Ιούλιο, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν είχε αρχίσει να γίνεται κάτι σαν βάρος για το Δημοκρατικό Κόμμα. Και ξαφνικά μετατράπηκε στον μεγαλύτερο ήρωά του. Εάν παρέμενε στην κούρσα της προεδρίας, θα κινδύνευε να χάσει τον σεβασμό που έχει κερδίσει έπειτα από πάνω από 50 χρόνια που υπηρετεί τον αμερικανικό λαό. Η απόσυρσή του αντίθετα, θεωρήθηκε δείγμα πατριωτισμού. «Σέβομαι αυτό το γραφείο, αλλά αγαπώ περισσότερο τη χώρα μου», είπε σε ομιλία του από το Οβάλ Γραφείο.
Το γεγονός ανέδειξε ένα από τα πιο δύσκολα πράγματα που έρχεται μαζί με την εξουσία: να ξέρεις πότε να την εγκαταλείψεις. Μπορεί να χρειαστούν δεκαετίες θυσιών για να φτάσουμε στην κορυφή - στην περίπτωση του Μπάιντεν, τρεις θητείες στον Λευκό Οίκο. Η πρόωρη αναχώρηση μπορεί να προκαλέσει βαθιά λύπη για την ημιτελή δουλειά. Η υπερβολική παραμονή, όμως, κινδυνεύει να καταστρέψει μια κληρονομιά που κερδήθηκε με κόπο.
Είναι τέχνη το να αντιλαμβάνεσαι πότε πρέπει να κάνεις στην άκρη, μια τέχνη που στον επιχειρηματικό κόσμο συχνά ετεροκατευθύνεται μέσα στην άνεση και τη μυστικότητα μιας αίθουσας σύσκεψης ή ενός μεγάλου γραφείου, υπό την καθοδήγηση διακριτικών και έμπιστων συμβούλων. Η Ουάσιγκτον δεν λειτουργεί με αυτόν τον τρόπο. Η απόφαση του Μπάιντεν ήταν χαρακτηριστικό και μάλιστα δημόσιο παράδειγμα του πώς μπορεί να εξελιχθεί αυτή η συλλογιστική. Ήταν επίσης μια ηχηρή υπενθύμιση πως, όσοι καταφέρνουν να φτάσουν στην κορυφή -με ώθηση από το μακρύ ιστορικό λήψης δύσκολων αποφάσεων- συχνά κάνουν λάθος όταν πρόκειται για τη δική τους θέση.
Το πρώτο λάθος διαδοχής προκύπτει συχνά όταν ένας ηγέτης υπερβαίνει την «ημερομηνία λήξης» που έχει θέσει ο ίδιος. Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας του Μπάιντεν το 2020, οι συνεργάτες του έδιναν στα μίντια την αίσθηση ότι ο υποψήφιος τους θα ήταν πρόεδρος μιας θητείας, δηλώνοντας στο Politico ότι «είναι ουσιαστικά αδιανόητο ότι θα είναι υποψήφιος για επανεκλογή το 2024». Προφανώς, όχι και τόσο. Δεν ξέρουμε τι άλλαξε για να κάνει τον Μπάιντεν να πιστεύει ότι ήταν ικανός να διοικήσει άλλη μια τετραετία, αλλά ξέρουμε ότι έπρεπε να είχε ακολουθήσει τα αρχικά του ένστικτα.
Το να ορίσεις δημόσια τον χρόνο αποχώρησης, δεν είναι πρόβλημα: στην πραγματικότητα κάποιοι θα έλεγαν ότι αυτό είναι και μια κίνηση εξουσίας. «O σοφός Διευθύνων Σύμβουλος θα ορίσει το δικό του χρονικό όριο», λέει ο Bill George, εκτελεστικός συνεργάτης στη Σχολή Διοίκησης Επιχειρήσεων του Χάρβαρντ και πρώην CEO της Medtronic Inc. «Δεν πρέπει να περιμένει να τον αναγκάσουν να φύγει». Αλλά όταν ένας CEO ορίζει μια ημερομηνία και στη συνέχεια την αγνοεί, τα ταλέντα που περιμένουν υπομονετικά κάτω από τις φτερούγες του, απογοητεύονται και αναζητούν αλλού τον επόμενο ρόλο τους.
Στην Walt Disney Co., ο Μπομπ Ίγκερ κατά την πρώτη του θητεία ως CEO επέκτεινε το συμβόλαιό του τόσες φορές που κατάντησε αστείο. «Ετοιμαζόμουν να σας πω ότι αυτή τη φορά το εννοώ, αλλά το έχω ξαναπεί», είπε ο Iger το 2019, ενημερώνοντας τους επενδυτές ότι σχεδιάζει να φύγει σε δύο χρόνια. Αυτό μάλλον δεν ήταν τόσο αστείο για τα στελέχη που περίμεναν στη σειρά για το πόστο του. Και όταν ο Ίγκερ ήταν τελικά έτοιμος να αποσυρθεί, το διοικητικό συμβούλιο δεν είχε πολλές εξαιρετικές επιλογές. Ο επιλεγμένος διάδοχος του Ίγκερ, ο Μπομπ Τσάπεκ, άντεξε μόνο δύο χρόνια, καθώς μια σειρά από σημαντικά λάθη οδήγησαν στην απομάκρυνσή του. Ο Ίγκερ επέστρεψε αμέσως στη δουλειά, λέγοντας ότι θα έμενε μόνο για δύο χρόνια - αρκετό χρόνο για να αλλάξει τα πράγματα. Δεν προκαλεί έκπληξη σε κανέναν ότι, έκτοτε, έχει επεκτείνει το συμβόλαιό του μέχρι το 2026.
Ένας λόγος για τον οποίο το διοικητικό συμβούλιο της Disney ανανέωσε ξανά το συμβόλαιο του Ίγκερ: Τα μέλη του διοικητικού συμβουλίου χρειάζονταν περισσότερο χρόνο για να βρουν έναν αντικαταστάτη. Το μπλέξιμο είναι δικό τους. Ναι, η Disney είναι μια πολύπλοκη εταιρεία στη λειτουργία της: έχει ανάγκη από έναν ηγέτη που μπορεί να συναναστραφεί με σταρ του Χόλιγουντ και να κάνει επιτυχημένα ανοίγματα πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων στο ταχέως μεταβαλλόμενο τοπίο των ΜΜΕ και της ψυχαγωγίας. Αλλά το μεγαλύτερο πρόβλημα σε αυτό το σημείο είναι ότι οποιοσδήποτε υποψήφιος θα προβληματιζόταν με τη διαφαινόμενη εμπλοκή του Ίγκερ και την προφανή αντίσταση στην αποχώρηση, καθώς και για την σπασμωδική αντίδραση του διοικητικού συμβουλίου να τον επαναφέρει όταν τα πράγματα θα γίνονταν δύσκολα.
Αντίστοιχες δυσκολίες αντιμετώπισε και το διοικητικό συμβούλιο της Starbucks Corp., φέρνοντας δύο φορές πίσω τον επί μακρόν CEO Χάουαρντ Σουλτς, όταν ο κολοσσός του καφέ συνάντησε εμπόδια. Η τάση του Σουλτς να παρεμβαίνει -συμπεριλαμβανομένης μιας πρόσφατης ανάρτησης στο LinkedIn που ασκεί κριτική στον σημερινό Διευθύνοντα Σύμβουλο και το διοικητικό συμβούλιο- πιθανότατα δυσκόλεψε την εύρεση ενός ισχυρότερου CEO για να τον αντικαταστήσει εξαρχής.
Στην περίπτωση τόσο του Σουλτς όσο και του Ίγκερ, η επιστροφή τους έδειξε ότι αυτοί και τα διοικητικά συμβούλια τους πιστεύουν ότι είναι οι μόνοι που έχουν ό,τι χρειάζεται για να κάνουν τη δουλειά. Άλλες εταιρείες -συμπεριλαμβανομένων των Boeing, Caterpillar και Target- έστειλαν παρόμοιο μήνυμα όταν κατάργησαν, αύξησαν ή τροποποίησαν την υποχρεωτική ηλικία συνταξιοδότησης, ώστε ο ηγέτης τους να μπορεί να παραμείνει στη θέση του για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Είναι μια κίνηση που τελικά καταλήγει να υπονομεύει τη δεξαμενή ταλέντων, υποδηλώνοντας ότι κανένας άλλος δεν είναι έτοιμος να γίνει το μεγάλο αφεντικό. Ο Μπάιντεν έκανε το ίδιο λάθος όταν υποστήριξε ότι έπρεπε να παραμείνει στην κούρσα γιατί είχε τις καλύτερες πιθανότητες να νικήσει τον Ντόναλντ Τραμπ και την εμπειρία να οδηγήσει τη χώρα σε μια τόσο κρίσιμη στιγμή. Μάνι μάνι εγείρει εμμέσως το ερώτημα γιατί δεν πίστευε ότι η Καμάλα Χάρις, το Νο 2 του, είχε τα κότσια να πάρει τη θέση του.
Οι νεότεροι διοικούν καλύτερα
Η καταστροφική παρουσία του Μπάιντεν στο προεδρικό ντιμπέιτ της 27ης Ιουνίου αντανακλά αυτό που είναι ίσως πιο δύσκολο να αναγνωρίσουν οι ηλικιωμένοι ηγέτες: οι επιδόσεις πράγματι χειροτερεύουν με την ηλικία. Υπάρχουν φυσικά εξαιρέσεις στον κανόνα (βλέπε Γουόρεν Μπάφετ), αλλά μια μελέτη του 2016 στο Journal of Empirical Finance διαπίστωσε ότι για κάθε χρόνο που γερνάει ένας CEO, υπάρχει μείωση της αξίας των μετόχων της τάξης του 0,34% για τις εταιρείες του S&P 500 -που οφείλεται κυρίως σε CEOs άνω των 68 ετών. Οι εταιρείες με επικεφαλής νεότερους Διευθύνοντες Σύμβουλους (κάτω των 42 ετών) ήταν 2,31% πιο κερδοφόρες ετησίως από αυτές που διοικούνταν από μεγαλύτερους (άνω των 68). (Οι ερευνητές έλεγξαν τη θητεία και το γεγονός ότι οι νεότεροι CEO προσελκύονται από εταιρείες που αναπτύσσονται ταχύτερα.)
Η οξύνοια είχε κάτι να κάνει με αυτό, αλλά το ίδιο και η συμπεριφορά. «Αυτό που τείνει να συμβεί είναι ότι οι μεγαλύτεροι σε ηλικία διευθύνοντες σύμβουλοι ανησυχούν περισσότερο για την κληρονομιά και αποστρέφονται περισσότερο τον κίνδυνο», λέει ο Brandon Cline, καθηγητής οικονομικών σε σχολή του Πολιτειακού πανεπιστημίου του Μισισιπή, που συνέταξε τη μελέτη.
Η εργασία του Cline εξέτασε επίσης υποχρεωτικές πολιτικές συνταξιοδότησης, τις οποίες έχει υιοθετήσει το 41% των εταιρειών του S&P 500 για τα διοικητικά συμβούλια τους - αλλά μόνο το 19% τις έχει εφαρμόσει για τους CEO τους. Ο Cline και ο έτερος συντάκτης της έκθεσης, ο Άνταμ Γιορ από το Κολέγιο Επιχειρήσεων Trulaske του Πανεπιστημίου του Μιζούρι, αρχικά θεώρησαν ότι αυτές οι πολιτικές χρησιμοποιήθηκαν από τους μετόχους για να εξαναγκάσουν σε φυγή έναν κακό CEO που έχει ριζώσει. Αντ'αυτού, συγκρίνοντας εταιρείες με διευθύνοντες συμβούλους που πλησιάζουν στην ηλικία συνταξιοδότησης, διαπίστωσαν ότι ο αρνητικός αντίκτυπος της ηλικίας των CEO στην απόδοση υπήρχε μόνο σε εταιρείες που δεν είχαν υποχρεωτικές πολιτικές συνταξιοδότησης. «Στην ουσία, είναι ένα αποτελεσματικό εργαλείο», λέει ο Cline. «Για αυτές τις εταιρείες με υποχρεωτική συνταξιοδοτική πολιτική, η αρνητική επίδραση που διαπιστώσαμε με την ηλικία εξαφανίζεται».
Το πώς επιτρέπεται στους ηγέτες να φτάνουν σε ένα επίπεδο κακής απόδοσης και να συνεχίζουν να διατηρούν την εξουσία, έχει να κάνει πολύ με τον εσωτερικό τους κύκλο. Μερικά αφεντικά περιβάλλουν τους εαυτούς τους μόνο με ανθρώπους που τους προστατεύουν από τα άσχημα νέα και τους λένε αυτό που θέλουν να ακούσουν. Οι στενότεροι συνεργάτες του Μπάιντεν φέρεται να περιόρισαν αυστηρά την πρόσβαση στον πρόεδρο για να κρύψουν την παρακμή του, σε σημείο που η κακή του εμφάνιση στο ντιμπέιτ ήταν έκπληξη ακόμη και για ορισμένους από αυτούς που εργάζονταν στον Λευκό Οίκο.
Το Κογκρέσο ραφινάρει την εικόνα των γηραιότερων επειδή ανταμείβει την αρχαιότητα, επομένως υπάρχει τεράστιο κίνητρο να παραμείνει κανείς για πολύ καιρό. Το Δημοκρατικό Κόμμα βασίζεται στη διάρκεια της θητείας για να αναθέσει ρόλους σε επιτροπές. Η ίδια ευλάβεια για την αρχαιότητα υπάρχει συχνά στον επιχειρηματικό κόσμο, με τη σπάνια εξαίρεση της Silicon Valley, όπου η νεολαία και η καινοτομία συχνά συγχέονται. Αυτό φυσικά μπορεί να προκαλέσει δικά του προβλήματα, όπως η κυριαρχία της τοξικής κουλτούρας των ομονοούντων της τεχνολογίας. Αλλά η υπόλοιπη εταιρική Αμερική και η Ουάσιγκτον ίσως πρέπει να εξετάσουν το ενδεχόμενο να δίνουν λίγη περισσότερη εξουσία στους ηγέτες τους όταν είναι νεότεροι, επομένως δεν θα είναι και τόσο αντιδραστικού στον να την εγκαταλείψουν όταν θα μεγαλώσουν.
