Σε λίγο καιρό η ΔΕΗ δεν θα θυμίζει σε τίποτα την επιχείρηση που γνώρισαν σχεδόν τρεις γενιές, αρχής γενομένης από το 1950, έτος κατά το οποίο ιδρύθηκε. Η ΔΕΗ ήταν η επιχείρηση η οποία ουσιαστικά έφερε το ηλεκτρικό ρεύμα στην Ελλάδα βάζοντας αποκλειστικά «ελληνική σφραγίδα».
Σπάνιες ασπρόμαυρες φωτογραφίες από το αρχείο της επιχείρησης μιλούν για μια ολόκληρη ιστορία η οποία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ανάπτυξη της Ελλάδας ενώ κανείς δεν θα ξεχάσει τα πρώτα βανάκια της επιχείρησης που κυκλοφορούσαν στις ελληνικές πόλεις θυμίζοντας ταινίες του ασπρόμαυρου σινεμά.
Όμως, περνώντας από την εποχή του ασπρόμαυρου σινεμά, στο σήμερα, η αγορά ενέργειας μετασχηματίζεται και η Ευρωπαϊκή Ένωση με συντονισμένες προσπάθειες προωθεί τη δημιουργία μιας ενιαίας αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Οι στόχοι για μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου οδηγούν στο μετασχηματισμό του ηλεκτρικού συστήματος ενώ η επιχείρηση πρέπει να υπακούσει στη μνημονιακή δέσμευση για άνοιγμα της αγοράς ενέργειας και μείωση του μεριδίου της στο 50% μέχρι το 2020.
Το νέο για την πώληση των μονάδων της ΔΕΗ πριν από δύο χρόνια έπεσε σαν «κεραυνός» στη χώρα καθώς κανείς μέχρι τότε δεν πίστευε ότι η ΔΕΗ θα ιδιωτικοποιηθεί. Και όμως, το 40% της επιχείρησης αυτή τη στιγμή πωλείται με στόχο να εισέλθουν και άλλοι παίχτες στην αγορά και η ΔΕΗ να στραφεί σε άλλους τομείς όπως είναι οι ΑΠΕ, η ηλεκτροκίνηση κλπ.
Αν και η πρώτη προσπάθεια πώλησης των μονάδων απέβη άκαρπη αργά ή γρήγορα η επιχείρηση θα αλλάξει «πρόσωπο» και οι καταναλωτές θα πρέπει να συνηθίσουν στην ιδέα μιας νέας ΔΕΗ ενώ θα πρέπει να αποδεχθούν και κάποιες αλλαγές οι οποίες θα είναι και θετικές αλλά και αρνητικές…
Πηγή φωτογραφιών: Ιστορικό Αρχείο ΔΕΗ
Τα πρώτα βήματα της ΔΕΗ
Η ΔΕΗ μπορεί να μην ήταν η πρώτη επιχείρηση που έφερε το ηλεκτρικό ρεύμα στην Ελλάδα είναι όμως η πρώτη ελληνική επιχείρηση η οποία δημιούργησε όλες τις προϋποθέσεις και τις υποδομές για να καλυφθούν με ασφάλεια οι ενεργειακές ανάγκες σε όσο το δυνατόν περισσότερα σπίτια και επιχειρήσεις σε όλη τη χώρα.
Η Δημόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισμού ιδρύθηκε τον Αύγουστο του 1950 για να λειτουργήσει "χάριν του δημοσίου συμφέροντος" με σκοπό τη χάραξη και εφαρμογή μιας εθνικής ενεργειακής πολιτικής, η οποία μέσα από την εντατική εκμετάλλευση των εγχώριων πόρων, να κάνει το ηλεκτρικό ρεύμα κτήμα και δικαίωμα του κάθε Έλληνα πολίτη, στη φθηνότερη δυνατή τιμή.
Emile (Αιμίλιος Σεράφης), Εργασίες στον νέο λέβητα του Σταθμού Νέου Φαλήρου, Ιούνιος 1950, Ιστορικό Αρχείο ΔΕΗ
Πριν από τη ΔΕΗ στον κλάδο δραστηριοποιούνταν πολλές ξένες επιχειρήσεις. Ενδεικτικό είναι ότι τo 1950, λίγο πριν ιδρυθεί η ΔΕΗ, υπήρχαν στη Ελλάδα 400 περίπου εταιρείες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Η πρώτη ύλη που χρησιμοποιούσαν ήταν το πετρέλαιο και ο γαιάνθρακας, τα οποία φυσικά εισάγονταν από το εξωτερικό.
Δημήτρης Μεγαλίδης (1908-1979), Μετά το μόχθο, 1958, Ιστορικό Αρχείο ΔΕΗ
Η κατάτμηση της παραγωγής, σε συνδυασμό με τα εισαγόμενα καύσιμα, εξωθούσε την τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος στα ύψη (τριπλάσιες ή και πενταπλάσιες τιμές απ' αυτές που ίσχυαν στις ευρωπαϊκές χώρες). Το ηλεκτρικό λοιπόν ήταν ένα αγαθό πολυτελείας, αν και τις περισσότερες φορές παρεχόταν με ωράριο και οι ξαφνικές διακοπές ήταν σύνηθες φαινόμενο.
Αμέσως με την ίδρυσή της, η ΔΕΗ στρέφεται προς την αξιοποίηση των εγχώριων πηγών ενέργειας ενώ ξεκινά και η ενοποίηση των δικτύων σε ένα εθνικό διασυνδεδεμένο σύστημα. Παράλληλα, η επιχείρηση ξεκίνησε την αξιοποίηση της δύναμης των υδάτων με την κατασκευή υδροηλεκτρικών σταθμών στα μεγάλα ποτάμια της χώρας.
Από το ημερολόγιο του 1959 που φιλοτέχνησε ο Πέτρος Ραδοβίτης για τη ΔΕΗ: «Το 1908 εγκαταστάθηκε στην Αθήνα το πρώτο τηλεφωνικό κέντρο για 200 συνδρομητές», Ιστορικό Αρχείο ΔΕΗ
Αρκετά νωρίς, το 1956, αποφασίστηκε η εξαγορά όλων των ιδιωτικών και δημοτικών επιχειρήσεων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας ώστε να υπάρχει ένας ενιαίος φορέας διαχείρισης.
Tο ηλεκτρικό ρεύμα έφτασε με επάρκεια σε κάθε άκρη της ελληνικής γης. Από τα μικρά ακριτικά νησιά μας ως τους πιο απόμακρους οικισμούς της ορεινής Ελλάδας.
Πότε ήρθε το ηλεκτρικό ρεύμα στην Ελλάδα
Βέβαια το ηλεκτρικό ρεύμα έφθασε στην Ελλάδα πολύ πριν ιδρυθεί η ΔΕΗ.
Το 1889 η Γενική Εταιρεία Εργοληψιών, κατασκευάζει στην Αθήνα, στην οδό Αριστείδου, την πρώτη μονάδα παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος. Το πρώτο κτήριο που φωτίζεται είναι τα ανάκτορα και πολύ σύντομα ο ηλεκτροφωτισμός επεκτείνεται στο ιστορικό κέντρο της πρωτεύουσας. Τον ίδιο χρόνο η τουρκοκρατούμενη Θεσσαλονίκη θα δει κι αυτή το ηλεκτρικό φως καθώς βελγική εταιρεία αναλαμβάνει από τις τουρκικές αρχές το φωτισμό και την τροχιοδρόμηση της πόλης με την κατασκευή εργοστασίου παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας.
Δέκα χρόνια αργότερα οι πολυεθνικές εταιρείες ηλεκτρισμού κάνουν την εμφάνισή τους στην Ελλάδα. Η αμερικανική εταιρία Thomson-Houston με τη συμμετοχή της Εθνικής Τράπεζας θα ιδρύσει την Ελληνική Ηλεκτρική Εταιρία που θα αναλάβει την ηλεκτροδότηση κι άλλων μεγάλων ελληνικών πόλεων. Μέχρι το 1929 θα ηλεκτροδοτηθούν 250 πόλεις με πληθυσμό πάνω από 5.000 κατοίκους.
Η «Μάχη της Ηλεκτρικής»
Σημαντικό ιστορικό γεγονός το οποίο σημάδεψε όχι μόνο την ιστορία της ΔΕΗ αλλά και ολόκληρης της χώρας αποτελεί η «Μάχη της Ηλεκτρικής». Πρόκειται για τη μάχη που έδωσαν οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ κατά των Γερμανών για τη διάσωση του εργοστασίου της «Ηλεκτρικής Εταιρείας Αθηνών Πειραιώς-ΠΑΟΥΕΡ» και των εργαζομένων του από … τα εκρηκτικά των Γερμανών. Αν πετύχαινε το εγχείρημα του γερμανικού στρατού, τότε θα καταστρεφόταν το μοναδικό εργοστάσιο που παρήγαγε ενέργεια και θα σταματούσε κάθε δραστηριότητα οικιακή, βιομηχανική, επαγγελματική και μεταφορική στην περιοχή της Αθήνας και του Πειραιά και όλα θα βυθίζονταν στο σκοτάδι για πολλές ημέρες.
Η ιστορική μάχη δόθηκε στις 13 Οκτωβρίου του 1944 κατά την αποχώρηση των γερμανικών στρατευμάτων, τα οποία ωστόσο είχαν ως στόχο να ανατινάξουν το εργοστάσιο στο Κερατσίνι και να καταστρέψουν όλες τις βιομηχανικές μονάδες στον Πειραιά αλλά και τις λιμενικές εγκαταστάσεις. Οι Γερμανοί είχαν παγιδεύσει με εκρηκτικά το εργοστάσιο ενώ η γερμανική φρουρά είχε απομονώσει 300 εργαζομένους του εργοστασίου και αρνούνταν να τους απελευθερώσουν παρά τις εκκλήσεις των δυνάμεων του ΕΛΑΣ.
Συγκεκριμένα, τα ξημερώματα της 13ης Οκτωβρίου οι Γερμανοί ανατίναξαν τις εγκαταστάσεις της Shell στο Πέραμα και κατευθύνονταν προς την Ηλεκτρική. Το κλίμα έγινε πολεμικό και η μάχη ήταν άνιση καθώς οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ υπολείπονταν σε εξοπλισμό και ανθρώπινο δυναμικό. Οι στρατιώτες των ναζί έφθασαν στην είσοδο του εργοστασίου και ακολούθησε τρίωρη μάχη. Οι Ελασίτες επικράτησαν παρ' όλο που αυτό δεν έγινε αναίμακτα καθώς 11 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους.
Σημαντική ήταν και η βοήθεια των κατοίκων της περιοχής οι οποίοι είχαν στήσει πρόχειρα οδοφράγματα για να αποκλείσουν τη διέλευση των Γερμανών στρατιωτών.
Η 13η Οκτωβρίου είναι αργία για τους εργαζομένους της ΔΕΗ.
Η ΔΕΗ σήμερα
Η ΔΕΗ είναι η μεγαλύτερη εταιρεία παραγωγής και προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα, με περίπου 7,4 εκατομμύρια πελάτες. Διαθέτει μια μεγάλη υποδομή σε εγκαταστάσεις ορυχείων λιγνίτη, παραγωγής, μεταφοράς και διανομής ηλεκτρικής ενέργειας.
Μετά την απόσχιση των κλάδων Μεταφοράς και Διανομής, δημιουργήθηκαν δύο 100% θυγατρικές εταιρείες της ΔΕΗ, ο ΑΔΜΗΕ (Ανεξάρτητος Διαχειριστής Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας Α.Ε.) και ο ΔΕΔΔΗΕ (Διαχειριστής Ελληνικού Δικτύου Διανομής Ηλεκτρικής Ενέργειας Α.Ε.). Από 12.12.2001 έχει εισαχθεί στα Χρηματιστήρια Αξιών Αθηνών και Λονδίνου.
Οι τρέχουσες επενδύσεις
Πρόκειται για μια καθετοποιημένη εταιρεία η οποία κατέχει το 79% της εγκατεστημένης θερμικής ισχύος και το 75% της παραγωγής θερμικής ηλεκτρικής ενέργειας. Η επιχείρηση έχει κυρίαρχη θέση στο λιγνιτικό και υδροηλεκτρικό δυναμικό με αποτέλεσμα οι υπόλοιπες (ιδιωτικές) επιχειρήσεις του κλάδου να δραστηριοποιούνται στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας με χρήση φυσικού αερίου και ΑΠΕ.
Οι εθνικοί και ευρωπαϊκοί στόχοι για μείωση της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας και κυρίως των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, το αυξανόμενο κόστος παραγωγής ενέργειας από λιγνίτη και η αναγκαστική στροφή στις ΑΠΕ έχει οδηγήσει την επιχείρηση σε σταδιακό παροπλισμό της λιγνιτικής δυναμικότητας. Ήδη έχει παροπλίσει 913 MW ενώ μέχρι το 2025 σχεδιάζει να παροπλίσει άλλα 2.112 MW.
Η εταιρεία κατασκευάζει μια λιγνιτική μονάδα στην Πτολεμαΐδα ισχύος 600 MW (Πτολεμαΐδα 5), η οποία θα λειτουργήσει το 2020 ενώ τα τελευταία χρόνια έχει επεκτείνει το σύνολο των σταθμών ηλεκτροπαραγωγής με καύσιμο το φυσικό αέριο προσθέτοντας 1.700 MW.
Το κοινωνικό πρόσωπο της ΔΕΗ
Τα ελληνικά νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις γνώριζαν ότι με την ΔΕΗ δεν χρειαζόταν να ανησυχούν ότι θα τους κοπεί το ρεύμα με την πρώτη καθυστέρηση στην πληρωμή και μέχρι πρότινος η «περίοδος χάριτος» έφθανε και μέχρι το χρέος των 1000 ευρώ.
Το κοινωνικό τιμολόγιο και η έκπτωση 15% προς τους συνεπείς πελάτες (η οποία υπάρχει το ενδεχόμενο να μειωθεί) εντάσσονται επίσης στην ευρύτερη πολιτική της ΔΕΗ η οποία όπως λέει και ο πρόεδρος της επιχείρησης, Μανώλης Παναγιωτάκης, «θέτει στο κέντρο της τον άνθρωπο».
Οι βιομηχανίες επίσης προμηθεύονταν από μία «ευέλικτη» ΔΕΗ η οποία δεν έθετε σε κίνδυνο τη λειτουργία της παρά τη συσσώρευση των χρεών (όπως π.χ έγινε και στην περίπτωση της ΛΑΡΚΟ (η οποία χρωστά περί τα 285 εκατ. ευρώ στη ΔΕΗ).
Γιάννης Κυριακίδης (1924-2016), Στο χριστουγεννιάτικο δέντρο του Κέντρου Εξυπηρετήσεως Πελατών της ΔΕΗ, Θεσσαλονίκη, Δεκέμβριος 1963, Ιστορικό Αρχείο ΔΕΗ
Και αυτή είναι η ουσία της εταιρικής ευθύνης για τη ΔΕΗ καθώς πέραν από τις αναμενόμενες ενέργειες που κάνουν μεγάλες επιχειρήσεις στην Ελλάδα, η ΔΕΗ ουσιαστικά δεν βοηθά μόνο τις ευπαθείς ομάδες αλλά όλες τις κατηγορίες των καταναλωτών.
Στις πιο «κλασικές» ενέργειες ΕΚΕ της ΔΕΗ εντάσσονται η στήριξη σε διάφορα πολιτιστικά δρώμενα αλλά και στους «Γιατρούς του Κόσμου».
Πηγαίνοντας ακόμη η πιο «πίσω» στο χρόνο πολύ λίγοι από εμάς γνωρίζουμε ότι η εταιρική ευθύνη για τον κλάδο είχε ξεκινήσει πολύ παλαιότερα: το καλοκαίρι του 1943 διεξάγονταν μαθήματα στις τάξεις των Παιδικών Εξοχών της Υπηρεσίας Κοινωνικής Προνοίας της Ηλεκτρικής Εταιρείας Αθηνών-Πειραιώς.
Το άνοιγμα της αγοράς και η εγκατάλειψη της δεσπόζουσας θέσης
Η ΔΕΗ κατέχει περίπου το 80% της λιανικής αγοράς και έχει ως «ανταγωνιστές» της 17 εναλλακτικούς προμηθευτές. Η ενεργειακή αγορά μετασχηματίζεται και η ΔΕΗ βρίσκεται στο επίκεντρο μιας μετάβασης κατά την οποία πρέπει να εγκαταλείψει τη δεσπόζουσα θέση που κατέχει και να μειώσει το μερίδιό της στο 50% μέχρι το 2020. Ένας στόχος δύσκολος σε μια εποχή όπου η Ελλάδα δεν μπορεί να εγκαταλείψει τόσο εύκολα ούτε το λιγνίτη ο οποίος αποτελεί εγχώριο προϊόν αλλά ούτε να κάνει «πίσω» στη μνημονιακή δέσμευση για την αγορά ηλεκτρικής ενέργειας. Αυτή τη στιγμή η επιχείρηση βρίσκεται στις συμπληγάδες μιας δεινής οικονομικής κατάστασης ενώ τα χρέη τρίτων προς την επιχείρηση φθάνουν τα 2,3 δισ. ευρώ.
Η μείωση του μεριδίου της εταιρείας επιχειρήθηκε να επιτευχθεί μέσω των δημοπρασιών ΝΟΜΕ, οι οποίες όπως εκτιμά η διοίκηση της ΔΕΗ, την «βάζουν μέσα», ενώ στο πλαίσιο των μνημονιακών δεσμεύσεων και του κύματος ιδιωτικοποιήσεων που συντελούνται στην Ελλάδα, η ΔΕΗ πουλά το 40% του λιγνιτικού της δυναμικού (σε Φλώρινα και Μεγαλόπολη).
Η πρώτη προσπάθεια, η οποία μόλις ολοκληρώθηκε, ήταν ανεπιτυχής κάτι που μαρτυρά την έλλειψη επενδυτικού ενδιαφέροντος για τους λιγνίτες (ο εθνικός στόχος για την Ελλάδα είναι η μείωση του λιγνίτη στο 17% μέχρι το 2030). Ο μοναδικός επενδυτής που εμφανίστηκε στην πρώτη αυτή απόπειρα ήταν ο όμιλος «Μυτιληναίος» ο οποίος προσέφερε πολύ χαμηλό τίμημα.
Ο διαγωνισμός αναμένεται να επαναπροκηρυχθεί τον Μάιο με διευρυμένους όρους και αυτή τη στιγμή η επιχείρηση αναζητά ένα πλάνο προκειμένου οι όροι να καταστούν πιο ελκυστικοί.
Η επόμενη μέρα για την ΔΕΗ
Κάθε τέλος είναι και μια νέα αρχή. Αυτό ισχύει και για την ΔΕΗ, την επιχείρηση που θυμούνται σχεδόν τρεις γενιές.
Για το λόγο αυτό η επιχείρηση προχωρά σε αναδιοργάνωση με στόχο την προώθηση της στρατηγικής της σε νέα πεδία όπως είναι οι ΑΠΕ, η ηλεκτροκίνηση και το φυσικό αέριο και την αναβάθμιση της ποιότητας των υπηρεσιών της. Μια βασική αλλαγή που συντελέστηκε πρόσφατα προς αυτή την κατεύθυνση είναι η απορρόφηση της ΔΕΗ Ανανεώσιμες από τη μητρική ενώ ψηλά στην ατζέντα της επιχείρησης βρίσκεται η αξιοποίηση του δυναμικού στα νησιά (μέχρι το Μάρτιο αναμένεται να δουλέψει η Ικαρία ενώ προχωρά και το μικρό πιλοτικό στην Κάρπαθο).
Η ΔΕΗ δρομολογεί επιχειρηματικές συνέργειες για έργα στα νησιωτική χώρα (απαιτούνται κεφάλαια ύψους 600 εκατ. για την ενίσχυση των νησιών) ενώ σκοπεύει να αναπτύξει τις ΑΠΕ και στο ηπειρωτικό της χώρας όπου διαθέτει μεγάλες εκτάσεις.
Ο πρόεδρος της επιχείρησης, κ. Μανώλης Παναγιωτάκης μιλώντας για τα μελλοντικά σχέδια της ΔΕΗ χαρακτήρισε το πρόγραμμα της επιχείρησης «εξαιρετικά φιλόδοξο», καθώς «μέχρι το 2022 θα τετραπλασιάσει την εγκαταστημένη της ισχύ σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και μέχρι το 2030 θα την 15πλασιάσει.
