Με ακόμη πιο φιλόδοξους στόχους για την εξοικονόμηση ενέργειας οι οποίοι δεν βασίζονται μόνο στην αλλαγή του νομικού και θεσμικού πλαισίου αλλά και στην δέσμευση των Ευρωπαίων πολιτών και στην εθελοντική δράση επιδιώκει να απαλλαγεί από την εξάρτηση από τα ρωσικά ορυκτά και να αντιμετωπίσει την ενεργειακή κρίση η Κομισιόν.
Οι δράσεις που προβλέπει το REPowerEU είναι πανευρωπαϊκές αλλά αφήνουν το περιθώριο επιλογής στις κυβερνήσεις να κάνουν προσαρμογές ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες του κράτους-μέλους. Η στρατηγική της Κομισιόν για την εξοικονόμηση αποτελεί ένα από τα πιο «ανθρωποκεντρικά» σχέδια του μπλοκ, το οποίο θέτει άμεσα θέμα μεγάλων αλλαγών στην καθημερινότητα των πολιτών και αύξηση των επενδύσεων, οι οποίες σε ορισμένες περιπτώσεις θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν σύνθετες ή μη ρεαλιστικές.
Ο οδικός χάρτης για την ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας της Ευρώπης περιλαμβάνει την εισήγηση της Κομισιόν για ενίσχυση του στόχου ενεργειακής απόδοσης από 9 % σε 13 % στο πλαίσιο της δέσμης νομοθεσίας για την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία που αφορά την προσαρμογή στον στόχο του 55 % («Fit for 55»). Οι προτάσεις, οι οποίες αναμένεται να συζητηθούν στην Σύνοδο Κορυφής στις 30 και 31 Μαΐου, έτσι ώστε να ληφθούν από κοινού αποφάσεις συνοψίζονται σε πέντε βασικούς άξονες: την ενημέρωση των πολιτών/νοικοκυριών/επιχειρήσεων μέσω διευρυμένης επικοινωνιακής καμπάνιας για τα οφέλη και τους τρόπους εξοικονόμησης ενέργειας, την επίκληση της ατομικής ευθύνης των πολιτών για αλλαγή συνηθειών, την παροχή κινήτρων για την ανακαίνιση κτιρίων (δημόσιου και ιδιωτικού τομέα) και την αντικατάσταση ενεργοβόρων συσκευών και την στροφή στη βιώσιμη κινητικότητα με μέτρα που θα αφορούν σε νέες πράσινες υποδομές στις δημόσιες συγκοινωνίες, σε αντικατάσταση των στόλων βαρέων οχημάτων με αντίστοιχα μηδενικών εκπομπών, στη μείωση της χρήσης αυτοκίνητου, την ενίσχυση των χώρων ήπιας κυκλοφορίας κλπ.
Κατά το παράδειγμα του Βελγίου, το οποίο πέρυσι επέβαλε μείωση του ορίου ταχύτητας στο κέντρο των πόλεων (η οποία ωστόσο όπως υποστηρίζει σχετική έρευνα από την Bruxelles Mobilite δεν προκαλεί αύξηση του χρόνου της διαδρομής) προτείνονται αντίστοιχες αλλαγές στην οδική συμπεριφορά αλλά και μείωση της χρήσης ιδιωτικών αυτοκινήτων και αεροπορικών ταξιδιών, καθώς και μια πιο αποτελεσματική οδήγηση για τα φορτηγά. «Οι επιλογές αυτές μπορούν να μειώσουν τη ζήτηση ενέργειας που μπορεί να συμβάλει στη μείωση των εισαγωγών ορυκτών καυσίμων και στην αποφυγή σοβαρότερων ελλείψεων και κατά συνέπεια στην επιβολή περιοριστικών μέτρων με όλες τις επακόλουθες οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες», αναφέρει το σχετικό κείμενο της Κομισιόν. Στο ίδιο πλαίσιο, ενθαρρύνεται η χρήση ποδηλάτων, η πεζοπορία και η χρήση μέσων μαζικής μεταφοράς (και ιδιαίτερα του τρένου), τα οποία με τη σειρά τους πρέπει επίσης να καταστούν λιγότερο ενεργοβόρα.
Η Κομισιόν ποντάρει σε μια εκτεταμένη επικοινωνιακή καμπάνια, όπως συμβαίνει ήδη σε κάποια ευρωπαϊκά κράτη, ενώ προτείνεται η συμπερίληψη δεξιοτήτων που σχετίζονται με την εξοικονόμηση ενέργειας στα σχολικά προγράμματα. Ένα παράδειγμα αποτελεί η κοινή εκστρατεία της Επιτροπής και του IEA με τίτλο «Playing my part», η οποία παρέχει απλές πληροφορίες σχετικά με ορισμένα βασικά βήματα που μπορούν να κάνουν οικειοθελώς άτομα και εταιρείες, όταν είναι δυνατόν, για να συμβάλουν στη μείωση των εισαγωγών ενέργειας από τη Ρωσία.
Η μεγάλη πρόκληση ωστόσο είναι η ενεργοποίηση της ατομικής ευθύνης στην οποία εστιάζει εμφανώς το REPowerEU. «Το βασικό πλεονέκτημα της αλλαγής που μπορεί να επιφέρουν τέτοιου είδους μέτρα είναι ότι ο αντίκτυπός τους στην κατανάλωση ενέργειας είναι άμεσος, δεν απαιτείται (ή απαιτείται πολύ μικρή) αρχική επένδυση και χρειάζεται μόνο μια μικρή αλλαγή στις συνήθειες με περιορισμένο αντίκτυπο στην ευημερία. Πρόκειται για αλλαγές τις οποίες θα κάνουν μόνο όσοι θέλουν και μπορούν. «Τέτοια μέτρα θα είναι κυρίως εθελοντικά και θα βασίζονται στην καλή θέληση και στην αποτελεσματική επικοινωνία με τους χρήστες ενέργειας», σημειώνει η Κομισιόν ενώ παραδέχεται ότι τα μέτρα αυτά μπορεί να ενισχύσουν τις ανισότητες. «Η δικαιοσύνη και η αλληλεγγύη δεν είναι επίσης απαραίτητα εγγυημένες: οι πλουσιότεροι μπορεί να προσαρμόσουν αλλά μπορεί και να μην προσαρμόσουν τη συμπεριφορά τους. Όμως, οι πιο ευάλωτοι, μπορεί να αναγκαστούν να λάβουν επώδυνα μέτρα», αναφέρει.
Για τον ενεργοβόρο κτιριακό τομέα, προτείνεται αυστηροποίηση των κανονισμών (εισαγωγή πρόσθετων προτύπων ελάχιστης ενεργειακής απόδοσης) και ενίσχυση των ενεργειακών αναβαθμίσεων σε ιδιωτικό και δημόσιο τομέα, κάτι που αποτελεί μια δαπανηρή και ίσως σύνθετη στρατηγική για κράτη όπως η Ελλάδα στην οποία κυριαρχούν τα παλαιά κτίρια. Έτσι, προβλέπεται η εισαγωγή πρόσθετων προτύπων ελάχιστης ενεργειακής απόδοσης για κτίρια για την ενίσχυση των ανακαινίσεων που περιλαμβάνουν επίσης συστήματα θέρμανσης (και ψύξης), με αρκετά φιλόδοξα χρονοδιαγράμματα και νέες διαβαθμίσεις στο Πιστοποιητικό Ενεργειακής Απόδοσης (G class - D class).
Για την εξοικονόμηση ενέργειας σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις προτείνεται η εγκατάσταση ενεργειακά αποδοτικών ηλεκτρικών συσκευών και έξυπνων συστημάτων (με προγράμματα επιδότησης) και η τροποποίηση της τιμολογιακής πολιτικής και των επιδοτήσεων (κατάργηση της προνομιακής μεταχείρισης των ορυκτών καυσίμων ενθάρρυνση της μετάβασης από το φυσικό αέριο στην ηλεκτρική ενέργεια κλπ).
Μάλιστα για τις συσκευές ψύξης/θέρμανσης προτείνεται η default λειτουργία σε συγκεκριμένο πρόγραμμα ή βαθμούς, ικανά να επιτύχουν υψηλότερα επίπεδα εξοικονόμησης. Το μέτρο αυτό έχει ήδη δεχθεί κριτική από αρκετά κράτη καθώς, όπως υποστηρίζουν τα γεωμορφολογικά χαρακτηριστικά και το κλίμα κάθε χώρας είναι πολύ διαφορετικά ώστε να μπορούν να επιβληθούν οριζόντιες λύσεις ρύθμισης και χρήσης των συσκευών.
Τα μέτρα απομάκρυνσης από το φυσικό αέριο, το πετρέλαιο και το λιγνίτη προτείνονται σε μια δύσκολη οικονομική και ενεργειακή συγκυρία με πολλά κράτη να υπαναχωρούν έστω και προσωρινά από τις φιλόδοξες πράσινες πολιτικές τους. Η Ελλάδα επανένταξε τους λιγνίτες στο "παιχνίδι" ενώ ο κλιματικός νόμος δείχνει παράταση της χρήσης καυστήρων πετρελαίων και οχημάτων εσωτερικής καύσης.
