Άρωμα «κρατικοποιήσεων» ξεκινά να αποπνέει η αεροπορική βιομηχανία της Ευρώπης κι όχι μόνο, με πολλές αεροπορικές εταιρείες να εκπέμπουν SOS και να αιτούνται κρατικών ενισχύων για να μείνουν όρθιες στην μετά-κορονοϊού εποχή.
Οι τέσσερις μεγαλύτερες αεροπορικές εταιρείες των ΗΠΑ μετά από συζητήσεις με τους αρμοδίους κατέληξαν σε πακέτα διάσωσης με κυβερνητική στήριξη. Την ίδια στιγμή ,γερμανική και γαλλική κυβέρνηση έχουν ανακοινώσει ότι θα παρέχουν ενέσεις ρευστότητας σε Lufthansa και AirFrance ως αντίδοτο για την βαριά κρίση που πλήττει τον κλάδο. Ο επικεφαλής της Norwegian Air ανακοίνωσε ότι ο αερομεταφορέας βρίσκεται στο χείλος του γκρεμού, ζητώντας την βοήθεια του κράτους την ώρα που η ιταλική κυβέρνηση σκέφτεται να ενισχύσει την πολύπαθη Alitalia, με αντάλλαγμα να αναλάβει τον έλεγχό της. Και η λίστα δεν σταματά εδώ.
Τα «απαγορευτικά» σε εσωτερικές και διεθνείς πτήσεις ανά τον κόσμο εξαιτίας της πανδημίας του κορονοϊού έχουν αποστραγγίσει τον κλάδο κι όπως όλα δείχνουν ο χάρτης των αερομεταφορών θα είναι αλλαγμένος την επόμενη μέρα. Ποιες είναι όμως οι αεροπορικές που επιθυμούν να στηρίξουν την διάσωσή τους στην κρατική βοήθεια, τι ζητούν από τις κυβερνήσεις και κατά πόσο αυτό θα αλλάξει το τοπίο των αερομεταφορών;
Ενέσεις ρευστότητας στις ευρωπαϊκές αεροπορικές
«Πακέτο» διάσωσης ύψους 10 δισ. ευρώ διαπραγματεύεται η Lufthansa, το οποίο θα οδηγήσει στον έλεγχο μεριδίου 25,1% της εταιρείας από το γερμανικό δημόσιο, ανέφερε πρόσφατα δημοσίευμα του Der Spiegel. Από το συνολικό ποσό, 5,5 δισ. ευρώ θα δοθούν υπό τη μορφή μετοχών χωρίς δικαίωμα ψήφου, για τα οποία η γερμανική κυβέρνηση ζητά ένα κουπόνι 9%, αναφέρει το δημοσίευμα. Επιπλέον, 3,5 δισ. ευρώ σε δάνεια θα χορηγηθούν από την κρατική τράπεζα Kreditanstalt für Wiederaufbau (KFW), ενώ δεν αποκλείεται και το ενδεχόμενο Βέλγιο, Αυστρία και Ελβετία να συνδράμουν στο «πακέτο».
Έως και 11 δισ. ευρώ από τη γαλλική και ολλανδική κυβέρνηση έχει ζητήσει και η Air France-KLM. Ειδικότερα η AirFrance, το 14% της οποίας ανήκει στο κράτος, διαπραγματεύεται πακέτο βοήθειας ύψους 7 δισ. με την γαλλική κυβέρνηση, χωρίς όμως να εξετάζει την πιθανότητα κρατικοποίησής της αεροπορικής. Σύμφωνα με τα όσα δήλωσε ο γαλλος υπουργός Οικονομικών, Μπρυνό Λεμέρ,η βοήθεια θα δοθεί με τη μορφή δανείων: 4 δισ. τραπεζικά δάνεια με κρατική εγγύηση και άλλα 3 δισ. απευθείας από το κράτος. «Πρέπει να σώσουμε την εθνική εταιρεία μας, με ότι μέσο έχουμε», είπε, χαρακτηρίζοντας το εν λόγω σχέδιο διάσωσης ιστορικό. «Τα αεροσκάφη της Air France είναι καθηλωμένα στο έδαφος, για αυτό πρέπει να την στηρίξουμε», τόνισε, προσθέτοντας μάλιστα ότι η βοήθεια θα δοθεί υπό την αίρεση ότι η Air France «θα γίνει η πιο φιλική προς το περιβάλλον αεροπορική εταιρεία στον πλανήτη».
Επιπλέον 2 έως 4 δισ. ευρώ αναμένεται να δώσει και η ολλανδική κυβέρνηση για την στήριξη της KLM, της θυγατρικής του ομίλου Air France-KLM, σύμφωνα με τα όσα ανακοίνωσε ο υπουργός Οικονομικών της Ολλανδίας Βόπκε Χούκστρα. Παρότι πληροφορίες από την Χάγη αναφέρουν ότι η ενίσχυση θα περιλαμβάνει έναν συνδυασμό τραπεζικών δανείων και κρατικών εγγυήσεων, οι λεπτομέρειες βρίσκονται ακόμη στο στάδιο της επεξεργασίας. Να θυμίσουμε ότι η Ολλανδική κυβέρνηση κατέχει περί το 13% του αερομεταφορέα.
Δάνεια με εγγυητή την Ισπανική κυβέρνηση, ύψους 1,1 δισ. ευρώ εξασφάλισε και η IAG, η μητρική εταιρεία της British Airways, για τον ισπανικό βραχίονα της, Iberia and Vueling (750 εκατ. ευρώ για την Iberia και 260 εκατ ευρώ για την Vueling). Η κίνηση μάλιστα προκάλεσε εντύπωση, δεδομένου ότι ο διευθύνων σύμβουλος της IAG, Ουίλι Ουάλς, είχε απορρίψει αντίστοιχη χρηματοδότηση από το Ηνωμένο Βασίλειο τονίζοντας ότι η εταιρεία είχε επαρκή ρευστότητα για να επιβιώσει από την πανδημία. Όσο για την EasyJet έχει συγκεντρώσει 600 εκατομμύρια λίρες (750 εκατομμύρια δολάρια) μέσω του Covid Corporate Finance Facility της βρετανικής κυβέρνησης ενώ έχει αντλήσει άλλα 500 εκατ. δολάρια από ανακυκλούμενη πιστωτική διευκόλυνση, αυξάνοντας τα αποθέματα μετρητών σε περίπου 2,3 δισεκατομμύρια λίρες.
Ειδικά για την περίπτωση των αερομεταφορέων της Ευρώπης, οι Βρυξέλλες έχουν χαλαρώσει ήδη από τον Μάρτιο τους κανόνες για κρατικές ενισχύσεις, σε μια προσπάθεια να σώσουν τις επιχειρήσεις που πλήττονται από μια κρίση για την οποία δεν ευθύνονται. Εφόσον συμμορφώνονται με ορισμένες προϋποθέσεις, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δέχεται ασμένως τα κράτη μέλη να αναπληρώνουν ταμειακές ροές που χάνονται λόγω των περιορισμών που επέφερε ο κορονοϊός και να ανακεφαλαιοποιούν τις επιχειρήσεις. Ωστόσο μέχρι σήμερα δεν έχει δημιουργηθεί κάποιος ενιαίος όγκος κεφαλαίων ο οποίος θα κατανέμεται κεντρικά και κατά πολλούς πιο δίκαια, σε όλο το εύρος της ΕΕ, με αποτέλεσμα οι εταιρείες να ζητούν πακέτα διάσωσης από τις εθνικές κυβερνήσεις.
Κρατικές ενισχύσεις με «γλυκούς» όρους για τις αερομεταφορείς της Αμερικής
Ομοσπονδιακή κρατική ενίσχυση και μάλιστα με τους πλέον «γλυκούς» όρους διάσωσης, σύμφωνα τουλάχιστον με τα αμερικανικά Μέσα Ενημέρωσης, έλαβαν και οι αεροπορικές εταιρείες στις ΗΠΑ. Να θυμίσουμε ότι το Κογκρέσο ενέκρινε πακέτο 25 δισ. δολαρίων σε δάνεια και άλλα 25 δισ. δολάρια για «υποστήριξη μισθοδοσίας».
Ειδικότερα, ο μεγαλύτερος αερομεταφορέας των ΗΠΑ, American Airlines, έχει εξασφαλίσει ενισχύσει ύψους 5,8 δισ. δολαρίων οι οποίες θα διατεθούν για μισθοδοσίες των 130.000 εργαζομένων της. Παράλληλα βέβαια διαπραγματεύεται τους όρους για ένα ξεχωριστό ομοσπονδιακό δάνειο 4,75 δισ. δολαρίων.
Περί τα 5 δισ. δολάρια σε επιχορηγήσεις και δάνεια χαμηλού επιτοκίου αναμένεται να λάβει η United Airlines, η τρίτη μεγαλύτερη αεροπορική εταιρεία των ΗΠΑ, η οποία πραγματοποιεί μόνο το 10% του πτητικού της προγράμματος και τις τελευταίες εβδομάδες του Μαΐου έχανε περί τα 100 εκατ. δολάρια εσόδων ημερησίως.
Κρατική ενίσχυση ύψους 3,2 δισ. δολαρίων (2,3 δισ. για μισθολογική στήριξη και δεκαετές δάνειο χαμηλού επιτοκίου ύψους 1 δισ.) αναμένεται να λάβει και η Southwest Airlines, ο αερομεταφορέας με έδρα το Ντάλας την ώρα που διαπραγματεύεται και δάνειο 2,6 δισ. δολαρίων.
Σε συμφωνία με το υπουργείο Οικονομικών για ενίσχυση ύψους 5,4 δισ. δολαρίων (συμπεριλαμβανομένου 10ετούς άνευ εγγυήσεων δανείου ύψους 1,6 δισεκατομμυρίων) κατέληξε και η Delta Airlines. Σε αντάλλαγμα η αεροπορική εταιρεία μάλιστα θα δώσει στην κυβέρνηση warrants του 1% των μετοχών της με τιμή 23,39 δολάρια ανά μετοχή. Ακόμα 935,8 εκατ δολάρια κρατικών ενισχύσεων μαζί με ένα δάνει ύψους 251 εκατ. δολαρίων θα λάβει και η JetBlue.
Ωστόσο, στην περίπτωση των ΗΠΑ η ενίσχυση στους αερομεταφορείς είναι ιδιαίτερα ευεργετική για τους επενδυτές αφού το μεγαλύτερο μέρος της, για την ακρίβεια το 70%, δεν απαιτείται να επιστραφεί. Το Υπουργείο Οικονομικών, αποφάσισε ότι μόνο το 30% του συνόλου της βοήθειας προς κάθε ξεχωριστή αεροπορική εταιρεία θα απαιτηθεί να αποπληρωθεί και έλαβε εγγυήσεις σε κοινές μετοχές για το 10% του συγκεκριμένου 30%. Αν και όλο αυτό το τμήμα της βοήθειας προορίζεται να χρησιμοποιηθεί για την αποζημίωση εργαζομένων, γεγονός παραμένει ότι το μεγαλύτερο μέρος της δεν είναι ούτε χρέος ούτε επένδυση ιδίων κεφαλαίων, αλλά επιχορήγηση.
Να θυμίσουμε ότι αίτημα για κρατική ενίσχυση, χωρίς όμως αντίκρυσμα, είχε καταθέσει ευθύς εξαρχής και η Virgin Atlantic, η οποία αποτελεί την πρώτη αεροπορική εταιρεία που κατέρρευσε υπό το βάρος της πανδημικής κρίσης. Η αυστραλιανή αεροπορική στερήθηκε σχεδόν το σύνολο των εσόδων της λόγω των μέτρων αυστηρού περιορισμού στα ταξίδια. Πλέον, οι ειδικοί διαχειριστές της Deloitte, οι οποίοι έχουν αναλάβει την εδρεύουσα στο Μπρίσμπεϊν αεροπορική εταιρεία, θέτουν ως στόχο την αναδιάρθρωση της επιχείρησης και την εξεύρεση νέων ιδιοκτητών εντός των επόμενων μηνών, με 10 και πλέον σχήματα να έχουν εκφράσει ήδη ενδιαφέρον.
Ακόμα και η Emirates προσβλέπει σε κρατική ενίσχυση την οποία έχει συμφωνήσει με την κυβέρνηση του Ντουμπάι, με άγνωστους μέχρι στιγμής όρους.
Ενστάσεις για την «κρατική» χείρα βοηθείας
Ηχηρό αντίλογο στα προαναφερθέντα σχέδια διάσωσης αποτελούν οι δηλώσεις της low cost αεροπορικής, Ryanair. Ο εκρηκτικός διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας, Μάικλ Ο’ Λίρι, γνωστοποίησε την πρόθεση της αεροπορικής εταιρείας να προσφύγει μέχρι και στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο προκειμένου να σταματήσει τη Γαλλία και άλλες χώρες από το να «χαρίζουν επιλεκτικά δισεκατομμύρια ευρώ στις μη αποδοτικές αεροπορικές εταιρείες τους».
Το γεγονός ότι οι κυβερνήσεις θέλουν να προστατεύσουν τις αεροπορικές εταιρείες δεν προκαλεί έκπληξη αφού αυτές παρέχουν ζωτικές διεθνείς συνδέσεις τόσο για τους επιβάτες, όσο και για τις εμπορικές συναλλαγές. Η λύση των κρατικών εγγυήσεων, ως ύστατη βοήθεια για να περιοριστούν, μερικώς, οι ζοφερές επιπτώσεις της πανδημίας, υιοθετείται γιατί το αισιόδοξο σενάριο προβλέπει πως η παγκόσμια εναέρια κυκλοφορία δεν θα επιστρέψει στα προ πανδημίας επίπεδα για τα επόμενα δύο με τρία χρόνια. Αυτή η αργή επανεκκίνηση απειλεί εκατομμύρια εργαζόμενους του κλάδου και θέτει εν αμφιβόλω την επιβίωση αρκετών αεροπορικών εταιρειών, αν δεν αναληφθεί δράση άμεσα.
Οι ενστάσεις όμως που διατυπώνονται βασίζονται στο επιχείρημα ότι οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις «ραίνουν» με πακέτα διάσωσης μια «χούφτα», κατά βάση οικονομικά αναποτελεσματικών αερομεταφορέων, στερώντας τα από τις «επιτυχημένες» από πλευράς οικονομικής διαχείρισης αεροπορικές εταιρείες.
Παράγοντες του κλάδου ασπαζόμενοι της άποψη του Ο’ Λίρι, εκφέρουν την άποψη ότι τέτοιου είδους «πακέτα» απειλούν τον ανταγωνισμό αφού το βασικό συστατικό για την διάσωση μιας επιχείρησης είναι το «από που κρατά η σκούφια της», δηλαδή το από ποια χώρα προέρχεται και τι «υψηλές» γνωριμίες διαθέτει. Ως επιχείρημα παραθέτουν την γενναιόδωρη στάση του Παρισιού και του Βερολίνου, χάρη στην οποία Air France-KLM και Lufthansa θα βρεθούν να έχουν στα χέρια τους αθροιστικά σχεδόν 20 δισ. ευρώ μετρητών των φορολογουμένων, παρόλο που τα περιθώρια κέρδους τους και οι ισολογισμοί τους υστερούσαν ήδη πριν από την τρέχουσα κρίση. Αν τα κράτη ανακεφαλαιοποιήσουν λιγότερο αποδοτικές αεροπορικές εταιρείες ο χάρτης της αεροπορικής βιομηχανίας θα αναμορφωθεί εντελώς και μαζί του κι ο ανταγωνισμός με ό,τι συνέπειες προκύψουν από την αναμόρφωση αυτή, καταλήγουν.
