Ροή
Επείγουσα μεταρρύθμιση για την αντιμετώπιση των αυξανόμενων περιβαλλοντικών κινδύνων από το φαινόμενο του υπερτουρισμού ζητά σε έκθεση που δημοσίευσε την Πέμπτη ο Συνήγορος του Πολίτη.
- Τουρισμός: Πώς κινήθηκαν οδικές κι αεροπορικές αφίξεις το α' τετράμηνο - Οι προορισμοί πρωταγωνιστές
Όπως τονίζει, η Ελλάδα πρέπει να μειώσει την ανεξέλεγκτη δόμηση και παράλληλα να προστατεύσει τους υδάτινους πόρους και τις παράκτιες περιοχές, εάν θέλει να διατηρήσει μια υγιή τουριστική βιομηχανία σε όλη την ορεινή ηπειρωτική χώρα και τα παραθαλάσσια νησιά της.
Περίπου 33 εκατομμύρια άνθρωποι επισκέφτηκαν την Ελλάδα το 2023, περισσότεροι κατά 5 εκατομμύρια από ό,τι ένα χρόνο νωρίτερα, με τους αρχαιολογικούς χώρους, τα τιρκουάζ νερά της Μεσογείου και τον αξιόπιστο ηλιόλουστο καιρό να αποτελούν τα πιο δυνατά στοιχεία που προσελκύουν τους τουρίστες στη χώρα μας.
Ωστόσο, η έκθεση επισημαίνει πως η οικονομία της Ελλάδας «βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στον τουρισμό, γεγονός που καθιστά ακόμη πιο επιτακτική την ανάγκη διαχείρισής του με βιώσιμο τρόπο». Επίσης δεν πρέπει να «εξαντλεί τις δυνατότητές της, σπαταλώντας τις και καθιστώντας τους τουριστικούς μας προορισμούς μη ελκυστικούς διαχρονικά».
Ο τουρισμός αντιπροσωπεύει πάνω από το ένα τέταρτο της οικονομικής παραγωγής και το ετήσιο εισόδημα περίπου 2 εκατομμύριων Ελλήνων προέρχεται από τον κλάδο, επισημαίνει η έκθεση, η πρώτη στον τομέα για τον Συνήγορο του Πολίτη από τότε που ιδρύθηκε η Αρχή πριν από περισσότερα από 25 χρόνια.
Τα έσοδα αναμένεται να αυξηθούν στα 21 δισ. το 2024 από 20,5 δισ. πέρυσι - ένα σημαντικό όφελος για μια οικονομία που αναδύεται από μια δεκαετή κρίση χρέους.
Η αγαπημένη Σαντορίνη στα social media - ένα μικρό νησί με 15.550 κατοίκους - δέχεται περισσότερους από 5,5 εκατομμύρια επισκέπτες ετησίως, διπλάσιο από τον αριθμό που φιλοξένησε το 2012, αναφέρει η έκθεση. Το νησί συνεισφέρει 1 δισ. ευρώ σε ετήσια έσοδα. «Στη Σαντορίνη, ακόμη και τουρίστες παραπονιούνται για τον μεγάλο αριθμό τουριστών», αναφέρει η έκθεση.
Η μεγαλύτερη ρύθμιση για τη μείωση των παράκτιων κατασκευών και η επιβράδυνση της υλοτόμησης των δασών που δημιουργούσε τις κατάλληλες συνθήκες για πλημμύρες, είναι από τα βασικά σημεία που επισημαίνει η έκθεση, που επίσης ζητά μεγαλύτερη φροντίδα των υδάτινων πόρων ενόψει των «τεράστιων» απαιτήσεων για πόσιμο νερό, πισίνες και υδάτινα πάρκα.
«Ο τουρισμός είναι ένας τομέας όπου η έλλειψη οράματος και στρατηγικής αναδεικνύεται με ιδιαίτερη ένταση. Η άσκηση μιας ξεκάθαρης τουριστικής διακυβέρνησης είναι τεράστια ανάγκη», προσθέτει η έκθεση.
Συμπεράσματα
Ανάμεσα στα κύρια σημεία που δημιουργούν προβληματισμό και αναφέρονται στην έκθεση είναι πως ο τουρισμός αποτελεί τη σύνθεση πολλών δικαιωμάτων, όπως της ελεύθερης μετακίνησης, της απόλαυσης δημοσίου χώρου, της άσκησης επιχειρηματικής δραστηριότητας, της αξιοποίησης της ατομικής ιδιοκτησίας και της απόλαυσης βασικών αγαθών (π.χ. νερό). Στόχος είναι τα δικαιώματα αυτά να συνυπάρχουν κατά το δυνατό αρμονικά.
Επίσης, τονίζεται πως σε τουριστικές περιοχές όπου οι υποδομές βρίσκονται σε ανεπάρκεια ή πλημμελή συντήρηση, η πρόσθετη επιβάρυνσή τους από το πλήθος των επισκεπτών δημιουργεί σημαντικά προβλήματα. Στόχος είναι η βιωσιμότητα του τουριστικού κεφαλαίου, που προϋποθέτει την προστασία του τουριστικού προϊόντος (φυσικό, πολιτιστικό και οικιστικό περιβάλλον).
Μόνο με σαφείς κανόνες θα προωθηθούν με όρους ασφάλειας δικαίου οι επενδύσεις και θα περιοριστούν οι κίνδυνοι για υποβάθμιση προστατευόμενων ή οικολογικά ευαίσθητων περιοχών. Η χωροθέτηση είναι το σημαντικότερο πρόβλημα, λόγω του ελλειμματικού χωροταξικού πλαισίου, στο οποίο προσκρούουν οι επιχειρήσεις κατά την αδειοδότησή τους. Κύρια ζητήματα είναι η ασάφεια των χρήσεων γης, η οποία καθίσταται εντονότερη στις εκτός σχεδίου περιοχές, στις οποίες κατευθύνεται σημαντικό μέρος της τουριστικής ανάπτυξης, με αποτέλεσμα την υπερσυγκέντρωση τουριστικών μονάδων σε συγκεκριμένες περιοχές, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι ιδιαιτερότητες και η φέρουσα ικανότητά τους. Η ασάφεια των χρήσεων γης οδηγεί και στην εγκατάσταση ανταγωνιστικών χρήσεων (π.χ. συνύπαρξη κατοικίας και Κ.Υ.Ε.).
Επίσης τονίζεται πως το το Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τον Τουρισμό ακυρώθηκε από το ΣτΕ και η θέση σε διαβούλευση και έγκριση του νέου αναμένεται πλέον των 7 ετών. Ως εκ τούτου, η οργάνωση του τουρισμού σε χωρικό επίπεδο ρυθμίζεται βάσει των Περιφερειακών Χωροταξικών Πλαισίων, τα περισσότερα εκ των οποίων δεν έχουν αναθεωρηθεί, όπως προβλέπεται, και κατά συνέπεια δεν περιλαμβάνουν σύγχρονα πρότυπα τουριστικής ανάπτυξης. Οι κατευθύνσεις των Περιφερειακών Χωροταξικών Πλαισίων πρέπει να εξειδικεύονται με χωρικό σχεδιασμό κατωτέρου επιπέδου (είτε Γενικά Πολεοδομικά Σχέδια είτε Ειδικά – π.χ. Περιοχές Οργανωμένης Τουριστικής Ανάπτυξης). Ωστόσο, περισσότερο από το 70% των Δήμων στερούνται πολεοδομικού σχεδιασμού. Σήμερα, εκκρεμεί η εκπόνηση πλέον των 260 Τοπικών Πολεοδομικών Σχεδίων.
Παράλληλα, εκπονούνται τόσο το Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης (Ε.Π.Χ.Σ.Α.Α.) για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, όσο και ο Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός, με προφανείς συνέργειες στον τουρισμό.
Διαπιστώνεται ότι, στη συγκεκριμένη χρονική συγκυρία, σχεδιασμοί διαφόρων επιπέδων και θεματικών εκπονούνται ταυτόχρονα, με διαφορετικά στάδια ωρίμανσης. Για έναν ορθό χωροταξικό σχεδιασμό, τα σχέδια αυτά θα πρέπει να συνδυαστούν, λαμβάνοντας υπόψη τις μεταξύ τους αλληλεπιδράσεις.
Κύρια παράμετρος των περισσότερων προβλημάτων που αναδείχθηκαν στην παρούσα έκθεση, είναι το έλλειμμα συχνών και αποτελεσματικών ελέγχων από τις αρμόδιες υπηρεσίες (π.χ. καταγραφή αυθαίρετων κατασκευών, υπερβάσεων σε παραχωρήσεις αιγιαλού, παράνομων επεμβάσεων σε δάση και προστατευόμενες περιοχές, τήρηση των όρων λειτουργίας Κ.Υ.Ε. και τουριστικών εγκαταστάσεων, τήρηση των όρων λειτουργίας μονάδων επεξεργασίας λυμάτων και στερεών αποβλήτων, παρακολούθηση ποιότητας ύδατος, κ.λπ.), προκειμένου να καταγράφονται εγκαίρως οι παραβάσεις και να επιβάλλονται οι προβλεπόμενες διοικητικές κυρώσεις. Η προστιθέμενη αξία
των ελέγχων δεν είναι μόνο κατασταλτική, ούτε πρέπει να θεωρούνται ένας μηχανισμός επιβολής κυρώσεων και είσπραξης προστίμων. Πέρα από την αυτονόητη αποκατάσταση της νομιμότητας την οποία επιδιώκουν, δρουν και προληπτικά, καθώς δημιουργούν στους πολίτες την αίσθηση ότι η όποια παραβατικότητα δεν θα παραμείνει απαρατήρητη και ατιμώρητη.
Προτάσεις
Ο Συνήγορος του Πολίτη επιχειρώντας να συμβάλει στην ανάπτυξη ενός υγιούς και βιώσιμου τουριστικού μοντέλου, προβαίνει στις ακόλουθες προτάσεις. Αναγκαία κρίνονται τα εξής:
* Χωροταξικός σχεδιασμός που θα εκφράζει μια ενιαία και συγκεκριμένη θέση της Πολιτείας για την τουριστική πορεία της χώρας και θα ολοκληρωθεί σε εύλογο χρονικό διάστημα με ορθολογικό τρόπο, δηλαδή με συμφωνία του σχεδιασμού κατωτέρου επιπέδου με τα προβλεπόμενα στον σχεδιασμό ανωτέρου και ειδικού επιπέδου. Το γεγονός ότι όλα τα παραπάνω, αυτή τη στιγμή, εκπονούνται ταυτόχρονα, με διαφορετικούς χρόνους ωρίμανσης, θέτει μία ιδιαίτερη πρόκληση.
* Άμεση έκδοση του Π.Δ. που θα ορίσει τον τρόπο υπολογισμού της φέρουσας ικανότητας. Τα κριτήρια που πρέπει να συνυπολογιστούν είναι γνωστά και συγκεκριμένα και προκύπτουν από το σύνολο της εθνικής και διεθνούς βιβλιογραφίας. Αναγκαία κρίνεται η εκπόνηση μελετών φέρουσας ικανότητας και η έγκρισή τους από το Υ.Π.ΕΝ. (καθώς αποτελεί κριτήριο της συνταγματικής υποχρέωσης χάραξης χωροταξικής πολιτικής από το Κράτος), ιδίως στις περιοχές της χώρας που δέχονται τις μεγαλύτερες τουριστικές πιέσεις, ώστε να αποτελέσουν εργαλείο που θα χρησιμοποιηθεί πριν την εξέταση ή/ και έγκριση φακέλων για τη χωροθέτηση και λειτουργία μικρών και μεγάλων τουριστικών εγκαταστάσεων. Δόκιμο θα ήταν να προκύπτει συγκεκριμένος αριθμός ή εύρος δυναμικότητας κάθε περιοχής ως προς τις επιχειρήσεις που μπορούν να αναπτυχθούν, ανάλογα με την κατηγορία τους. Σε διαφορετική περίπτωση, μόνο η πρόβλεψη χρήσεων γης δεν λύνει το πρόβλημα, καθώς πρόβλημα δεν αποτελεί μία συγκεκριμένη χρήση (π.χ. ανάπτυξη Κ.Υ.Ε.), αλλά ο υπερβολικός αριθμός των επιχειρήσεων της χρήσης αυτής.
* Εφαρμογή των προβλεπόμενων στο Ρυθμιστικό Σχέδιο Αθήνας και των συνοδών Π.Δ. (π.χ. για τις περιοχές Πλάκας, Θησείου, κ.λπ.) ως προς τις επιτρεπόμενες χρήσεις γης. Παρατηρείται η συστηματική καταχρηστική εφαρμογή των σχετικών διατάξεων (π.χ. μπαρ ή καφετέριες δηλώνονται ως παραδοσιακά καφενεία, μεγάλα τουριστικά καταλύματα δηλώνονται ως παραδοσιακοί ξενώνες, κ.λπ.).
* Υπαγωγή των ακινήτων βραχυχρόνιας μίσθωσης σε καθεστώς γνωστοποίησης τουριστικών καταλυμάτων και πρόβλεψη μηχανισμού ελέγχου της λειτουργίας τους. Η χαρτογράφηση των ακινήτων αυτών είναι απαραίτητη, προκειμένου να συνεκτιμηθούν στον υπολογισμό της φέρουσας ικανότητας ενός τουριστικού προορισμού.
* Παροχή κινήτρων για την παραμονή μικρών βιοτεχνικών και εμπορικών δραστηριοτήτων (π.χ. εμπόριο υφασμάτων, λευκών ειδών, είδη κιγκαλερίας, κ.λπ.) στα ιστορικά κέντρα, προκειμένου να διατηρηθεί ο πολυλειτουργικός και πολιτιστικός χαρακτήρας τους, είτε με επιδοτήσεις ενοικίων είτε με τη διαμόρφωση και διάθεση ακινήτων του δημοσίου.
* Αποσαφήνιση του νομοθετικού πλαισίου που διέπει τη διενέργεια ηχομετρήσεων σε υπαίθριες συναυλίες και πρόβλεψη σχετικής περιβαλλοντικής αδειοδότησης για τα υπαίθρια θέατρα.
* Ενδυνάμωση των ελέγχων, προκειμένου να αντιμετωπιστεί (κατασταλτικά, αλλά και προληπτικά), η επιβάρυνση του οικιστικού χώρου με αυθαίρετες κατασκευές και αυθαίρετες αλλαγές χρήσεων και η κατάληψη/υποβάθμιση του δημοσίου χώρου (υπέρβαση στην αδειοδότηση χρήσης κοινοχρήστου χώρου, ηχορύπανση, κ.λπ.).
* Εκπόνηση κυκλοφοριακών μελετών σε επίπεδο Περιφέρειας, προκειμένου να εξεταστεί το ενδεχόμενο πεζοδρόμησης περιοχών του κέντρου της πόλης ή/και απαγόρευσης εισόδου Ι.Χ. σε συγκεκριμένες μέρες και ώρες, αλλά και δημιουργία ικανού αριθμού θέσεων στάθμευσης σε περιφερειακούς σταθμούς του μετρό.
* Αυστηρή τήρηση του ρυθμιστικού πλαισίου για την προσβασιμότητα και κατάργηση κάθε νομοθετικής παρέκκλισης (π.χ. κατάργηση της ελεύθερης ζώνης όδευσης πλάτους 1,5 μ. στην περιοχή του Ψυρρή).
* Ενίσχυση του μουσειακού τουρισμού, προκειμένου να αναδειχθούν συνδυαστικά πολιτιστικά και φυσικά στοιχεία των περιοχών. Η έως τώρα αντίληψη του μουσειακού τουρισμού αξιοποιεί μόνο αρχαιολογικά ευρήματα και αφήνει αναξιοποίητα λοιπά αντικείμενα που μπορούν να αποτελέσουν πόλους έλξης τουριστών. Περαιτέρω, ο μουσειακός τουρισμός πρέπει να αξιοποιηθεί από τις τοπικές κοινότητες (π.χ. ανάπτυξη καταλυμάτων στην περιοχή, ξενάγηση σε μέρη ιδιαίτερης φυσικής ομορφιάς, παρουσίαση των τοπικών προϊόντων, κ.λπ.).
* Προβολή σύγχρονων πολιτιστικών στοιχείων (π.χ. θέατρο, μουσική, εικαστικές τέχνες), με σκοπό τη δημιουργία νέων τάσεων στα υπάρχοντα τουριστικά μοντέλα.
* Αποσαφήνιση των κριτηρίων για τον προσδιορισμό μιας περιοχής ή μιας οικιστικής δομής ως «ιστορικό κέντρο» και ως «παραδοσιακό οικισμό», προκειμένου να απαλειφθεί η σύγχυση μεταξύ τους.
* Έκδοση Κοινής Υπουργικής Απόφασης που θα ενσωματώνει τις πολλαπλές κηρύξεις που συνυπάρχουν σε πολλές προστατευόμενες περιοχές (π.χ. αρχαιολογικοί χώροι και ταυτόχρονα παραδοσιακοί οικισμοί), προκειμένου να υπάρχει ενιαίο και σαφές πλαίσιο προστασίας.
* Χορήγηση κινήτρων (π.χ. χρηματοδότηση προς τους Δήμους και ενδιαφερόμενους φορείς για τη συντήρηση και επέκταση περιπατητικού δικτύου) για την εξασφάλιση της προβολής και την ενδυνάμωση του οικοτουρισμού/ εναλλακτικού τουρισμού. Στόχο πρέπει να αποτελεί η διασύνδεση των οικοτουριστικών δραστηριοτήτων με τις τοπικές κοινότητες, προκειμένου να διασωθούν και να αναδειχθούν τα ιδιαίτερα φυσικά και πολιτιστικά χαρακτηριστικά κάθε περιοχής.
* Θεσμοθέτηση αυτοτελούς και οριζόντιας προστασίας των γεωτόπων με τα στοιχεία που τους απαρτίζουν (γεωμορφές, σπήλαια, παλαιοντολογικά κατάλοιπα, κ.λπ.). Θεσμοθέτηση πλαισίου φύλαξης και εναλλακτικής αξιοποίησης των Δημοσίων Μεταλλευτικών Χώρων μετά τη λήξη της σύμβασης μίσθωσης.
* Αυστηρή συνεκτίμηση, στο πλαίσιο των Τοπικών Πολεοδομικών Σχεδίων (Τ.Π.Σ.), του γεωλογικού υποβάθρου και των γεωλογικών φαινομένων που δύνανται να επηρεάσουν τη σταθερότητα των εδαφών. Σε κάθε περίπτωση, τα Τ.Π.Σ. δεν πρέπει να προσαρμόζονται άνευ ετέρου στην ήδη υφιστάμενη δόμηση, καθώς ελλοχεύει ο κίνδυνος καθιζήσεων, κατολισθήσεων, κ.λπ. Κρίσιμη, επίσης, κρίνεται η αποτύπωση όλων των ρεμάτων (και των μικρών υδατορεμάτων) που θα κριθούν σημαντικά για την απορροή των επιφανειακών υδάτων της περιοχής, καθώς και η συνεκτίμηση των Χαρτών Επικινδυνότητας Πλημμύρας.
* Επανεξέταση των διατάξεων του Ν.Ο.Κ. που επιτρέπουν: α) αυξημένη δόμηση στα υπόσκαφα (χωρίς συνεκτίμηση των ιδιαίτερων γεωλογικών συνθηκών) και β) δυνατότητα δόμησης εκτός οριογραμμής οριοθετημένου ρέματος, καταργώντας την προϋφιστάμενη απόσταση 10 μ. από την οριογραμμή. Η απόσταση ασφαλείας (buffer zone) από την οριογραμμή θα έπρεπε να διατηρηθεί, και μάλιστα να επαυξηθεί, δεδομένης της κλιματικής αλλαγής.
* Επανεξέταση της διάταξης περί Ειδικής Οικολογικής Αξιολόγησης, δεδομένου ότι δύναται να αλλοιωθεί ο χαρακτήρας μιας προστατευόμενης περιοχής, ενώ η Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη που θα ακολουθήσει θα αναγκαστεί να εναρμονιστεί με διαμορφωμένες καταστάσεις.
* Επανεξέταση της διάταξης που ορίζει την υποχρέωση ιδιωτικού ακινήτου να παρέχει ελεύθερη πρόσβαση στη θάλασσα, όταν βρίσκεται μεταξύ δημοσίου δρόμου και αιγιαλού, λόγω ερμηνευτικών προβλημάτων κατά την εφαρμογή της. Η επανεξέταση πρέπει να γίνει σε συνδυασμό με την πολεοδομική διάταξη περί διακοπής της περίφραξης ανά 300 μ. στο παράκτιο μέτωπο.
* Εμπέδωση της θέσης, κατά τον σχεδιασμό ή κατά την εκτέλεση έργων εντός ζωνών αιγιαλού, παραλίας ή παλαιού αιγιαλού, ότι η παράκτια ζώνη αποτελεί ενιαίο οικοσύστημα και σ’ αυτήν εντάσσονται όλα τα φυσικά στοιχεία της περιοχής (έλη, εκβολές ποταμών, ακτές, κ.λπ.).
* Οι αναγκαίες τεχνικές παρεμβάσεις για την αντιμετώπιση της ανεπάρκειας νερού πρέπει να στοχεύουν σε τρεις πυλώνες: α) Στην υλοποίηση έργων για τη μείωση του υψηλού ποσοστού διαρροών στα δίκτυα ύδρευσης λόγω παλαιότητας, με αναβάθμιση των υποδομών (υλοποίηση εργασιών αποκατάστασης ζημιών, στεγανοποίησης ή ακόμα και ολικής αντικατάστασης των δικτύων), β) στη χρήση μη συμβατικών ρευμάτων νερού, διερευνώντας τρόπους ταμίευσης των ομβρίων και αξιοποιώντας τα επιφανειακά ύδατα και γ) στην ενίσχυση του υδροφόρου μέσω μικρών φραγμάτων συγκράτησης των πλημμυρικών απορροών.
* Λήψη μέτρων προστασίας των πηγών ύδρευσης, τήρηση αποστάσεων ασφαλείας από κοντινές πηγές ρύπανσης, επαρκή συντήρηση των δικτύων, διενέργεια υγειονομικής αναγνώρισης σε διάφορα τμήματα του συστήματος ύδρευσης, συστηματική παρακολούθηση της ποιότητας πόσιμου ύδατος με δειγματοληψίες από διάφορα σημεία του δικτύου διανομής και αναλύσεις από διαπιστευμένα εργαστήρια.
* Εφαρμογή κατάλληλης επεξεργασίας ή/και αναζήτηση εναλλακτικής πηγής υδροδότησης, στις περιπτώσεις που παρατηρούνται συστηματικές υπερβάσεις παραμετρικών τιμών στο νερό.
* Συμβατότητα κάθε έργου χρήσης και αξιοποίησης των υδάτινων πόρων με το αντίστοιχο πρόγραμμα ολοκληρωμένης διαχείρισης αυτών. Ένταξη των έργων αυτών στο Εθνικό Μητρώο Σημείων Υδροληψίας και μη διάνοιξη γεωτρήσεων, χωρίς προηγούμενη αδειοδότηση.
* Ενεργειακή κάλυψη των μονάδων αφαλάτωσης με εναλλακτικές μορφές ενέργειας, όπως φωτοβολταϊκά συστήματα, ώστε να μην μετατραπεί το πρόβλημα της επάρκειας νερού σε ενεργειακό.
* Εκπόνηση και έγκριση μελέτης σκοπιμότητας, με ανάλυση των εναλλακτικών δυνατοτήτων ύδρευσης και επιλογή της βέλτιστης λύσης, με περιβαλλοντικά και οικονομοτεχνικά κριτήρια, πριν την χρηματοδότηση έργων πρώτης προτεραιότητας, και συγκεκριμένα νέων έργων υδροληψίας και νέων αφαλατώσεων, εκτός αν περιλαμβάνονται σε εγκεκριμένο Γενικό Σχέδιο Ύδρευσης (Master Plan).
* Συμβολή των τουριστικών επιχειρήσεων στην περιβαλλοντική βελτίωση των περιοχών και στη δημιουργία βασικών υποδομών, όπως εγκαταστάσεις επεξεργασίας νερού και αποβλήτων. Ο Συνήγορος επαναφέρει πρότασή του για την εξασφάλιση εκ μέρους των μεγάλων επιχειρήσεων (π.χ. σύνθετα τουριστικά καταλύματα, κ.λπ.) ή αυτών που πρόκειται να χρησιμοποιήσουν υδροβόρες εγκαταστάσεις (π.χ. γήπεδα γκολφ, εκτεταμένες πισίνες), της διαθεσιμότητας πόσιμου ύδατος με τα κατάλληλα έργα, προκειμένου να αποφεύγεται η επιβάρυνση του δημοτικού δικτύου. Σε κάθε περίπτωση, θα πρέπει να εκτιμάται αυστηρά η φέρουσα ικανότητας μιας περιοχής (ιδίως των γεωγραφικά ορισμένων και μικρών νησιωτικών περιοχών) ως προς τη δυνατότητα υποστήριξης των μονάδων από τους υπάρχοντες υδατικούς πόρους.
* Το Ε.Π.Χ.Σ.Α.Α. για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας να λάβει υπόψη του τις νέες τεχνολογικές εξελίξεις ως προς τα μεγέθη των ανεμογεννητριών (π.χ. για την θέσπιση αποστάσεων από τους οικισμούς, κ.λπ.), τις επιπτώσεις συνολικά στις προστατευόμενες περιοχές Natura 2000 και τη συσσώρευση μονάδων σε συγκεκριμένες περιοχές.
* Κατασκευή συγχρόνου, φιλικού προς το περιβάλλον αποχετευτικού συστήματος με επεξεργασία λυμάτων (βιολογικό καθαρισμό) σε όλες τις περιοχές υψηλού τουριστικού ενδιαφέροντος. Οι μεγάλες τουριστικές επιχειρήσεις θα πρέπει να διαθέτουν δικό τους βιολογικό καθαρισμό και να μην επιβαρύνουν με τα λύματά τους το υπάρχον δίκτυο.
* Η επιλογή του μεγέθους, τόσο των μονάδων επεξεργασίας λυμάτων και δικτύου αποχέτευσης, όσο και των έργων υδροδότησης, οφείλει να γίνεται με ορθολογικό τρόπο, λαμβάνοντας υπόψη τους μονίμους κατοίκους, αλλά και τις επιθυμητές ροές τουριστών καθώς, ακόμα και αν η κατασκευή τους εξασφαλισθεί από ευρωπαϊκούς ή εθνικούς πόρους, πρέπει να ληφθεί υπόψη το κόστος λειτουργίας και συντήρησης αυτών, το οποίο θα ενταχθεί στο κόστος ανάκτησης των υπηρεσιών ύδατος, που με τη σειρά του θα διαμορφώσει την τιμολόγηση ύδατος. Επιπλέον, η υπερδιαστασιολόγηση των μονάδων επεξεργασίας λυμάτων μπορεί να προκαλέσει προβληματική λειτουργία αυτών σε περιόδους χαμηλής παραγωγής λυμάτων.
* Τήρηση των Π.Ε.Σ.Δ.Α., και συνακόλουθα του Ε.Σ.Δ.Α., από όλους τους Δήμους της χώρας και αποφυγή αντιμετώπισης των προβλημάτων έλλειψης ολοκληρωμένης διαχείρισης των απορριμμάτων, με ενδιάμεσες – προσωρινές λύσεις (δεματοποίηση, μεταφορά απορριμμάτων σε άλλες περιοχές, κήρυξη περιοχής σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, κ.λπ.).
* Αλλαγή του συστήματος διαχείρισης στην κατεύθυνση, όχι μόνο της αξιοποίησης των αποβλήτων με επαναχρησιμοποίηση, ανακύκλωση και ανάκτηση ενέργειας, αλλά κυρίως της πρόληψης ή/και μείωσης παραγωγής αποβλήτων.
* Θέσπιση κριτηρίων για την πρόληψη δημιουργίας και την ορθολογική διαχείριση των αποβλήτων που παράγονται από μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες, όπως προβλέπεται και από το Ε.Σ.Δ.Α., με παράλληλη εφαρμογή του συστήματος «πληρώνω όσο πετάω».
* Έκδοση του Π.Δ. για τον καθορισμό κριτηρίων για τον χαρακτηρισμό και κύρωση του δημοτικού οδικού δικτύου και κύρωση του δικτύου κοινοχρήστων χώρων.
* Περιβαλλοντική αδειοδότηση της διάνοιξης οδών, μεγάλου μήκους και πλάτους, εντός ιδιωτικών εκτάσεων, είτε ως έργα οδοποιίας είτε ως συνοδά έργα ξενοδοχειακών εγκαταστάσεων.
* Αποκατάσταση παραδοσιακών μονοπατιών που έχουν καταστραφεί από την παράνομη διάνοιξη οδών.
* Ανάπτυξη του σιδηροδρομικού δικτύου της χώρας για τη διευκόλυνση ροών τουριστών από τις γειτονικές χώρες, αλλά και τη διασύνδεση αεροδρομίων και λιμανιών της ηπειρωτικής Ελλάδας με την ενδοχώρα.
* Έκδοση από τους δήμους των απαραίτητων κανονιστικών πράξεων, προκειμένου να εισπράττουν το τέλος παρεπιδημούντων του Ν. 339/1976 και απονομή στους Δήμους μέρους των εσόδων από τον φόρο διαμονής του Ν. 4389/2016, καθώς οι υποδομές τους (δίκτυο πόσιμου νερού, διαχείριση αποβλήτων και οδικό δίκτυο) επιβαρύνονται από την επαύξηση των τουριστικών ροών.
* Ενδυνάμωση των ελέγχων (περιβαλλοντικών, τήρησης πολεοδομικών κανόνων, υγειονομικών) με αντίστοιχη ενίσχυση σε ανθρώπινο δυναμικό και υλικούς πόρους των υπηρεσιών που έχουν την ελεγκτική αρμοδιότητα, προκειμένου να μπορούν να ανταποκριθούν επαρκώς.
