Στη συζήτηση για την εναλλακτική διαχείριση των απορριμμάτων και την ανάγκη να τελειώνουμε με το μοντέλο των χωματερών, η περίπτωση της Αττικής και της χωματερής Φυλής έχει ιδιαίτερη σημασία. Εδώ και πολλά χρόνια, η τοπική κοινωνία και διάφορες συλλογικότητες της περιοχής υποστηρίζουν ότι έχει αυξηθεί δραματικά η συχνότητα θανάτων από νεοπλασίες, η εμφάνιση διαφόρων προβλημάτων υγείας σε μικρά παιδιά και μαθητές και αποδίδουν αυτή την κατάσταση στην ύπαρξη και λειτουργία της χωματερής και στο γεγονός ότι η χωματερή αυτή είναι ουσιαστικά ο μοναδικός υποδοχέας απορριμμάτων της Αττικής, όμορων περιοχών καθώς και των επικίνδυνων υγειονομικών αποβλήτων από όλη τη χώρα. Ταυτόχρονα, ισχυρίζονται ότι δεν έχει υπάρξει μέχρι σήμερα σχετική επιδημιολογική μελέτη για την περιοχή και δεν χορηγούνται σχετικά στοιχεία από εμπλεκόμενες υπηρεσίες (βλ. ανακοινώσεις Δυτικού Μετώπου: https://el-gr.facebook.com/Δυτικό-Μέτωπο-292531544468146, Επιτροπής Αγώνα Φυλής για το κλείσιμο της χωματερής: http://epitropi-fylis.blogspot.gr).
Η στατιστική για τον αριθμό και τα αίτια των θανάτων και τα σχετικά δημοσιεύματα της ΕΛΣΤΑΤ είναι δημόσια διαθέσιμα (http://www.statistics.gr/el/statistics/-/publication/SPO09/-) και μπορούν να επιβεβαιώσουν ή απορρίψουν τον ισχυρισμό των συλλογικοτήτων σχετικά με τις τραγικές αλλαγές όσον αφορά τους θανάτους στην Δυτική Αττική. Κάνοντας χρήση των στοιχείων για τις αιτίες θανάτων ανά τόπο μόνιμης κατοικίας των θανόντων την περίοδο 1999-2014 και συγκρίνοντας την Περιφερειακή Ενότητα Δυτικής Αττικής (Δήμοι Ασπροπύργου, Ελευσίνας, Μάνδρας- Ειδυλλίας- Ερυθρών, Μεγάρων και Φυλής) με την υπόλοιπη Περιφέρεια Αττικής, διαπιστώνεται ότι το ποσοστό των θανάτων από νεοπλασίες στην Δυτική Αττική έχει αυξηθεί κατά 27,5% έναντι 15,4% στη λοιπή Περιφέρεια Αττικής την αναφερόμενη περίοδο (βλ. Διάγραμμα 1).
Αναλυτικότερα, στην Περιφερειακή Ενότητα Δυτικής Αττικής, οι θάνατοι από νεοπλασίες το 2014 αντιπροσώπευαν το 26,8% έναντι 21% το 1999 στο σύνολο των θανάτων στην περιοχή. Στη λοιπή Περιφέρεια, οι θάνατοι από νεοπλασίες το 2014 αντιπροσώπευαν το 27,2% έναντι 23,6% το 1999 στο σύνολο των θανάτων. Σε απόλυτους αριθμούς, το 1999 καταγράφηκαν στην Δυτική Αττική 240 θάνατοι από νεοπλασίες που αυξήθηκαν στις 373 το 2014. Τα στοιχεία για την περίοδο 1999-2014 δείχνουν ότι υπάρχει μια σταθερή ανοδική τάση του ποσοστού θανάτων από νεοπλασίες στην Περιφερειακή Ενότητα Δυτικής Αττικής (βλ. Διάγραμμα 2), γεγονός που ναι μεν ταιριάζει με τη γενική επιδημιολογική τάση αύξησης της συμμετοχής των νεοπλασιών στους θανάτους του πληθυσμού (ΕΛΣΤΑΤ, 2016), όμως διαφοροποιείται συγκριτικά με την ταχύτητα αυτής της ανόδου, όπως δείχνουν τα συγκριτικά στοιχεία με τη λοιπή Περιφέρεια Αττικής.
Δεδομένου ότι τα διαθέσιμα στοιχεία θανάτων ανά αιτία είναι διαθέσιμα μόνο σε επίπεδο Περιφερειακών Ενοτήτων, είναι εμφανές ότι «αποκρύπτουν» ακόμα μεγαλύτερες διαφοροποιήσεις σε επιμέρους χωρικά επίπεδα, όπως αυτά των Δήμων, των Δημοτικών Ενοτήτων και των πολεοδομικών ενοτήτων/γειτονιών. Η γειτνίαση πολεοδομικών ενοτήτων και γειτονιών με επικίνδυνες χρήσεις (χωματερή, διυλιστήρια, λατομεία, οικοδομικά υλικά), όπως οι περιοχές Ζωφριά, Γεννηματάς, Τσουκλίδι (Δημοτική Ενότητα Άνω Λιοσίων), Νέα Ζωή Ασπροπύργου και Νεόκτιστα Ασπροπύργου, σε συνδυασμό με τα ευρήματα σε επίπεδο Περιφερειακής Ενότητας και τις εμπειρικές μαρτυρίες των κατοίκων και συλλογικοτήτων των περιοχών, «φωνάζουν» για τη λήψη άμεσων μέτρων για την συστηματική καταγραφή και παρακολούθηση του φαινομένου και την προώθηση έργων και δράσεων για την προφύλαξη του τοπικού πληθυσμού.
Η ίδρυση και λειτουργία ενός Παρατηρητηρίου Δημόσιας Υγείας στην Δυτική Αττική για τη συστηματική και τεκμηριωμένη μελέτη του φαινομένου σε επίπεδο γειτονιάς, την υγειονομική φροντίδα του τοπικού πληθυσμού αλλά και την ανάδειξη της αναγκαιότητας για την περιβαλλοντική ανάταξη της περιοχής αποτελούν χρέος όλων των εμπλεκόμενων φορέων αλλά και της επιστημονικής υγειονομικής κοινότητας. Το παράδειγμα της περιοχής των Οινοφύτων και της τεκμηρίωσης των υγειονομικών επιπτώσεων από τη ρύπανση των πηγών πόσιμου νερού (Linos et.al, 2011, Χριστοφορίδου κ.α., 2011) αναδεικνύει τη σημασία των εμπειριών των κατοίκων και της επιστημονικής έρευνας προκειμένου ένα τοπικό ζήτημα να αποτελέσει πεδίο πολιτικών αποφάσεων. Η μελέτη νοσηρότητας στις επιμέρους χωρικές ενότητες της Δυτικής Αττικής σε συνδυασμό με διεύρυνση και εντατικοποίηση της παρεχόμενης υγειονομικής φροντίδας στον τοπικό πληθυσμό και την περιβαλλοντική ανάταξη με την απομάκρυνση των οχλουσών δραστηριοτήτων αποτελούν αναγκαίες προϋποθέσεις για την αντιστροφή της στατιστικής του θανάτου στην περιοχή.
