Η Τεχεράνη συμφώνησε να υποδεχθεί τους ειδικούς της Διεθνούς Υπηρεσίας Ατομικής Ενέργειας (International Atomic Energy Agency) για να συζητήσουν την ανακάλυψη σωματιδίων ουρανίου σε τρεις πρώην αδήλωτες τοποθεσίες στη χώρα, στις αρχές Απριλίου. Αυτή η διεθνής συνάντηση έρχεται μετά από μήνες αδιαλλαξίας της ιρανικής πλευράς, όπου αρνούνταν τη συνεργασία με τον διεθνή φορέα και δεν αντιμετώπιζαν τις ανησυχίες σχετικά με το πυρηνικό πρόγραμμα με διαφάνεια. Η απόφαση αυτή διατηρεί το Ιράν μέσα στη σχετική συμφωνία που είχε επιτευχθεί το 2015 και αποτρέπει δυσμενείς εξελίξεις, οι οποίες είχαν ήδη προταθεί ως μέσο πίεσης από Γαλλία, Γερμανία και Βρετανία υπό την αρωγή των ΗΠΑ.
Από ό,τι φαίνεται η συζήτηση για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν έχει μπει ξανά σε νέες βάσεις και η εκτίμηση που γίνεται από την Τεχεράνη είναι ότι η Προεδρία Μπάϊντεν είναι μια πιο ευνοϊκή περίοδος για να συζητηθεί η χαλάρωση των κυρώσεων με αντάλλαγμα τη μείωση του πυρηνικού προγράμματος και την καθυστέρηση στην παραγωγή πυρηνικών όπλων. Όπως είναι εύκολα κατανοητό, μια τέτοια εκτίμηση δεν ήρθε εύκολα, αλλά είναι αποτέλεσμα μιας έντονης εσωτερικής πολιτικής αντιπαράθεσης για το αν θα πρέπει η ιρανική πλευρά να συνεργαστεί και να μειώσει το πυρηνικό της πρόγραμμα ή αν θα πρέπει πρώτα να δει στην πράξη άρση των κυρώσεων που έχουν επιβληθεί στη χώρα και μάλιστα η αντιπαράθεση αυτή εκτυλίσσεται στο φόντο των επερχόμενων προεδρικών εκλογών του Ιουνίου.
Οι κινήσεις Μπάιντεν
Η εκτίμηση, λοιπόν, ότι υπάρχει φως στην άκρη του τούνελ με τη νέα ηγεσία των ΗΠΑ δεν πατάει στο κενό. Επί της Προεδρίας του Ντόναλντ Τραμπ οι ΗΠΑ το 2018 είχαν αποσυρθεί από τη συμφωνία του 2015 και είχαν αυξήσει τις κυρώσεις απέναντι στο Ιράν, ενώ ο Τζο Μπάιντεν φαίνεται διατεθειμένος να αρχίσει τις συνομιλίες από άλλη βάση έχοντας εξαγγείλει ότι οι ΗΠΑ θα ξανακάτσουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων από το οποίο έφυγαν το 2018. Φυσικά, η αλλαγή στην προσέγγιση αυτή έχει μεταφέρει την αντιπαράθεση και στο εσωτερικό των ΗΠΑ καθώς η δικαίωση την εκτίμησης από πλευράς Δημοκρατικών, ότι η «μέγιστη πίεση» από πλευράς ΗΠΑ όπως τη σχεδίαζαν οι Ρεπουμπλικάνοι, θα είχε σαν αποτέλεσμα την επιτάχυνση του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος, συνάντησε τις έντονες επικρίσεις του τμήματος των Ρεπουμπλικάνων που στηρίζει φανατικά τον Τραμπ.
Το πρώτο σημάδι ένδειξης «καλής θέλησης» από πλευράς ΗΠΑ είναι η αποχώρηση από την περιοχή του Κόλπου του αεροπλανοφόρου Νίμιτς με 5.000 στρατιώτες και υλικό καθώς και η χαλάρωση των ταξιδιωτικών περιορισμών των Ιρανών διπλωματών στη Νέα Υόρκη. Αυτές οι κινήσεις δηλώνουν ότι οι ΗΠΑ θέλουν να διατηρήσουν ένα διπλωματικό καθεστώς πίεσης απέναντι στο Ιράν χωρίς να είναι απαραίτητα με το δάχτυλο στη σκανδάλη αλλά και να προστατεύσουν επαρκώς τις στρατιωτικές τους δυνάμεις στην περιοχή, χωρίς να χρειαστεί να υλοποιήσουν στρατιωτική επίθεση στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν, όπως σχεδίαζε ο Τραμπ τον προηγούμενο χειμώνα.
Οι εσωτερικές εξελίξεις στο Ιράν
Από την πλευρά της Τεχεράνης υπήρξε μια συγκρατημένη και λογική αντίδραση, ότι πρέπει οι ΗΠΑ να περάσουν από συμβολικές σε ουσιαστικές κινήσεις άρσης των κυρώσεων, ενώ ταυτόχρονα μέσα από τα υψηλότερα χείλη (του Αλί Χαμενέϊ και του Προέδρου Χασάν Ρουχανί) διαβάζουμε τη διάθεση της Τεχεράνης για συνεργασία και την επισήμανση ότι -σε αντίθεση με τις ΗΠΑ- δεν εγκατέλειψαν τη συμφωνία για τα πυρηνικά, ούτε περιόρισαν τις ευθύνες τους απέναντι στα συμφωνημένα.
Όσον αφορά την εσωτερική κατάσταση στο Ιράν υπάρχει το εξής ζήτημα. Από τη μία η δημοτικότητα του Ρουχανί δεν είναι καλή. Από την άλλη ακόμα και η σκληρή αντιπολίτευση θεωρεί ότι η επιστροφή στη διπλωματική οδό και η πιθανή επανέναρξη της συμφωνίας για τα πυρηνικά του 2015 με όλα τα μέρη να κάθονται στο ίδιο τραπέζι, είναι μια έξυπνη κίνηση, οι οποία δεν μετατοπίζει τις ευθύνες για τα προβλήματα της οικονομίας στο Ιράν. Η εύθραυστη κοινοβουλευτική πλειοψηφία του Ρουχανί, χρησιμοποιεί από την πλευρά της την εξέλιξη στη συμφωνία για τα πυρηνικά γιατί θέλει να επιτύχει το εξής φιλόδοξο: να αρθούν σχετικά γρήγορα (πριν το τέλος Ιουνίου) οι διεθνείς κυρώσεις ενώ την ίδια στιγμή θα ψηφιστεί ο ετήσιος προϋπολογισμός στο ιρανικό κοινοβούλιο.
Ο προϋπολογισμός είναι το μεγάλο εσωτερικό αγκάθι της ιρανικής κυβερνητικής πλειοψηφίας γιατί αν ψηφιστεί, σημαίνει ότι θα υπάρξει ανατίμηση της συναλλαγματικής ισοτιμίας του δολαρίου και αύξησης της τιμής σε βασικά αγαθά σε μια καθημαγμένη οικονομία. Έτσι, θεωρούν ότι πιθανή άρση των κυρώσεων χωρίς απόλυτη υποχώρηση από το πυρηνικό πρόγραμμα, θα μπορέσει να λειτουργήσει σαν αντίβαρο για την οικονομική ύφεση που θα επιταχυνθεί. Το θετικό για το Ιράν, είναι ότι η όποια επιτυχία της πυρηνικής συμφωνίας δεν πρόκειται να κλονιστεί ακόμα και εάν υπάρξει κυβερνητική αλλαγή στο τέλος Ιουνίου στην Τεχεράνη. Αυτή η συμφωνία κυρίων που έχει κοπιωδώς συμφωνηθεί στο εσωτερικό του Ιράν, στην πράξη μεταφέρει την πίεση για άρση των κυρώσεων σε ΗΠΑ και Ε.Ε.
Ένα δεύτερο θετικό σημείο, το οποίο μπορεί να χρησιμοποιήσει η Ισλαμική Δημοκρατία, είναι η αλλαγή στάσης της Νότιας Κορέας, η οποία την περασμένη Κυριακή αποφάσισε να αποδεσμεύσει ένα μέρος από τα 10 δισεκατομμύρια δολάρια που κατέχει στις τράπεζες της και ανήκουν στο Ιράν και είχαν μείνει εκεί εξαιτίας των αμερικάνικων κυρώσεων. Η εξέλιξη αυτή συνδυάζεται με τις πρόσφατες δηλώσεις του Υπουργού Εξωτερικών της Ισλαμικής Δημοκρατίας, Μοχάμαντ Τζαβάντ Ζαρίφ, ότι το επόμενο βήμα μετά την αποκατάσταση της συμφωνίας για τα πυρηνικά και της άρσης των κυρώσεων, πρέπει να είναι κάποιας μορφής αποζημίωση απέναντι στο Ιράν το οποίο λόγω των κυρώσεων έχει υποστεί οικονομική ζημιά ύψους 1 τρισ. δολαρίων.
Τις επόμενες εβδομάδες, λοιπόν, οι προσπάθειες της Ευρώπης και των ΗΠΑ θα πρέπει να επικεντρωθούν στην ταχεία επιστροφή στην συμφωνία πυρηνικών του 2015 στη βάση όσων είχαν συμφωνηθεί τότε παρά να υπάρξει όξυνση και αλλαγή στους όρους αυτής, καθώς φαίνεται ότι για πρώτη φορά μέσα στη δεκαετία, είμαστε αρκετά κοντά στο να υπάρξει μια ισορροπία στη Μέση Ανατολή που δεν θα είναι αποτέλεσμα στρατιωτικών επεμβάσεων αλλά διπλωματίας.
