Η πανδημία του κορονοϊού έπληξε πολύ τους κλάδους των μεταφορών. Οι αεροπορικές και σιδηροδρομικές εταιρείες υπήρξαν οι δύο επιμέρους κλάδοι των μεταφορών επιβατών που είδαν τους τζίρους τους να συρρικνώνονται. Κι ενώ παγκόσμια διαφαίνεται η τάση για τη διάσωση των αεροπορικών εταιριών, για τα τρένα δεν ισχύει μάλλον το ίδιο.
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση έχει δημιουργηθεί ήδη μια ήπια προς το παρόν διαφωνία για το ποιος θα πάρει τη μερίδα του λέοντος στην ανάκαμψη. Οι ενώσεις των εταιριών σιδηροδρομικών μεταφορών θεωρητικά φέτος έχουν την τιμητική τους, καθώς το 2021 είχε κληθεί το Έτος των Σιδηροδρόμων. Όμως, όλες οι προγραμματισμένες δραστηριότητες αναβλήθηκαν και έτσι, οι εταιρείες ζητούν να επεκταθεί το Έτος των Σιδηροδρόμων και το 2022. Από την άλλη οι εκπρόσωποι των αεροπορικών εταιρειών και ορισμένοι ευρωβουλευτές που τους υποστηρίζουν, επιμένουν ότι το 2022 πρέπει να είναι το Ευρωπαϊκό Έτος Αεροπορίας.
Πολλοί αναλυτές υποστηρίζουν ότι η ήπια κόντρα που παρακολουθούμε, υπάρχει γιατί αφενός οι αεροπορικές εταιρείες έχουν καλύτερο ευρωπαϊκό lobbying και θεωρούν ότι a priori τους αντιστοιχεί μεγαλύτερο μερίδιο οικονομικής ενίσχυσης εφόσον παρουσίασαν και μεγαλύτερη πτώση τζίρου και αποτελούν πιο σύγχρονη μέθοδο μεταφοράς επιβατών. Αφετέρου, λένε ότι οι σιδηροδρομικές εταιρείες της Ε.Ε. ξεκίνησαν το «Έτος» τους στις 29 Μαρτίου με κεντρικό επιχείρημα ότι τα σιδηροδρομικά ταξίδια είναι λιγότερο ρυπογόνα από τα αεροπορικά και ως εκ τούτου, η ανάπτυξη των σιδηροδρομικών εταιρειών βοηθά την Ε.Ε. να επιτύχει τους κλιματικούς της στόχους στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας (European Green Deal).
Η υποσχόμενη ανάκαμψη που δεν έρχεται
Οι σιδηροδρομικές εταιρείες της Ευρώπης είδαν τους τζίρους τους να καταρρέουν. Συνολικά έχασαν ένα εντυπωσιακό ποσό της τάξης των 26 δισ. ευρώ για το 2020, σύμφωνα με την Κοινότητα Ευρωπαϊκών Εταιρειών Σιδηροδρόμων και Υποδομών (CER), ενός εμπορικού φορέα που εκπροσωπεί μια σειρά εθνικών σιδηροδρομικών εταιρειών, συμπεριλαμβανομένων της γερμανικής Deutsche Bahn, της γαλλικής SNCF της Γαλλίας και της Ferrovie dello Stato Italiane της Ιταλίας.
Το 80% των απωλειών οφείλονται στη μείωση των εισιτηρίων λόγων των περιορισμών στα ταξίδια, ενώ το 20% στον περιορισμό των μεταφορών εμπορευμάτων. Μάλιστα η πτώση στα εισιτήρια ήταν της τάξης του 42% το 2020 σε σχέση με το 2019 και αναμένεται μέχρι την έναρξη της θερινής τουριστικής περιόδου του 2021 να πέσει κι άλλο. Παρόλη την προσπάθεια που έγινε μέσα από τις εταιρείες να ξανατραβήξουν τους καταναλωτές ως επιλογή ταξιδιών, το δεύτερο κύμα της πανδημίας ανέκοψε την όποια εμπορική κίνηση στα εισιτήρια.
Παρόλες τις εκ των έσω προσπάθειες των σιδηροδρομικών εταρειών, η Ε.Ε. για το «Έτος των Σιδηροδρόμων» πρακτικά προσέφερε μια εκστρατεία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κατά παραγγελία για να επιδείξει τα οφέλη των επενδύσεων σε φυσικές και ψηφιακές υποδομές για τους σιδηροδρόμους και μετά τίποτα παραπάνω. Μάλιστα, η πιο κεντρική δράση που είχε αποφασιστεί για το Έτος των Σιδηροδρόμων, το Connecting Europe Express -ένα τρένο που θα περνούσε από όλες τις μεγάλες ευρωπαϊκές πόλεις για να προβάλλει τα οφέλη των σιδηροδρόμων- αναβλήθηκε επ’ αόριστον. Τα χρήματα για την ώρα και οι μεγάλες αποζημιώσεις φαίνεται να πηγαίνουν μόνο στις αεροπορικές εταιρείες.
Υπάρχει οργανωμένο σχέδιο υποβάθμισης των σιδηροδρόμων;
Στην πράξη, τα σιδηροδρομικά ταξίδια εδώ και πολλά χρόνια έχουν θεωρηθεί παρωχημένα σε σχέση με τα αεροπορικά. Από την άλλη οι σιδηρόδρομοι κρατούν υψηλά ποσοστά προτιμήσεων για μετακινήσεις στο εσωτερικών μεγάλων χωρών αλλά κυρίως για τη μεταφορά εμπορευμάτων. Η πανδημία και η καταναλωτική στροφή σε πιο «πράσινες» επιλογές, ανέδειξαν ένα ανταγωνιστικό πλεονέκτημα των σιδηροδρόμων: είναι πιο πράσινο μέσο μεταφοράς από το αυτοκίνητο και το αεροπλάνο. Παρόλα αυτά, το πλεονέκτημα αυτό δεν μπορεί να αξιοποιηθεί παρόλο που σχετίζεται άμεσα με την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία (European Green Deal) που θέλει την Ευρώπη να γίνει η πρώτη ουδέτερη κλιματικά ήπειρος ως το 2050.
Ο λόγος που δεν γίνεται αυτό είναι γιατί τα ευρωπαϊκά κράτη βρίσκονται μεταξύ δύο αντιδιαμετρικών επιλογών. Η πρώτη είναι να στηρίξουν το European Green Deal. Η δεύτερη είναι να διασώσουν τις αεροπορικές εταιρείες γιατί μπορούν να εγγυηθούν ταχύτερα έσοδα από τον μαζικό τουρισμό, σε σχέση με τις σιδηροδρομικές εταιρείες. Μάλιστα πριν λίγες ημέρες, η Ε.Ε. κύρωσε τη συμφωνία μεταξύ του γαλλικού κράτους και της Air France για «πακέτο διάσωσης» 4 δισ. ευρώ. Ποσό που δεν θα δει ποτέ μια αντίστοιχη σιδηροδρομική εταιρεία. Σίγουρα δεν υπάρχει κάποιο οργανωμένο σχέδιο υποβάθμισης των σιδηροδρόμων, αν υπάρχει κάτι είναι μια ροπή προς το γρήγορο και βραχυπρόθεσμο κέρδος, η οποία θα αποβεί σημαντικά επικίνδυνη για τους ευρωπαϊκούς σιδηροδρόμους.
