Ήταν Ιούνιος του 2010 όταν η Moody's «γκρέμιζε» με μία κίνηση την ελληνική οικονομία κατά τρεις βαθμίδες ρίχνοντάς την χαμηλότερα από την επενδυτική βαθμίδα έως και τη βαθμίδα C (χρεοκοπίας) τον Μάρτιο του 2012. Σχεδόν 14 χρόνια μετά, ο ισχυρότερος οίκος αξιολόγησης, έστω και ετεροχρονισμένα έναντι των υπολοίπων, αναβάθμισε την ελληνική οικονομία στο καθεστώς του «investment grade», επισφραγίζοντας την αλλαγή σελίδας για την Ελλάδα.
Πιο συγκεκριμένα, ο οίκος αξιολόγησης αναβάθμισε την ελληνική οικονομία στο Βaa3 από Ba1 με σταθερό outlook. Η Moody's επιβράβευσε τις χρόνιες προσπάθειες αναδιάρθρωσης των τραπεζών, τη σημαντική μείωση του δείκτη δημόσιου χρέους, την τακτοποίηση των δημοσιονομικών με το πέρασμα σε πλεονάσματα και την αναπτυξιακή δυναμική της οικονομίας.
Περαιτέρω αναβάθμιση της αξιολόγησης Baa3 της Ελλάδας θα μπορούσε να προκύψει εάν οι αναλυτές έβλεπαν μια αυξανόμενη πιθανότητα περαιτέρω ενίσχυσης (υψηλότερα των τρεχουσών προσδοκιών) της μεσοπρόθεσμης αναπτυξιακής δυναμικής. Ενώ οι βελτιώσεις σε τομείς όπως η ενίσχυση της αποτελεσματικότητας του δικαστικού συστήματος ή η διαφοροποίηση της οικονομίας θα απαιτήσουν χρόνο, τυχόν σημάδια επιτάχυνσης της εφαρμογής των μεταρρυθμίσεων θα ήταν πιστωτικά θετικό (credit positive). Πιστωτικά θετική θα ήταν και η περαιτέρω μείωση του χρέους που θα υπερέβαινε σημαντικά τις τρέχουσες προσδοκίες του οίκου.
«Η αναβάθμιση αντανακλά την άποψή μας ότι το πιστωτικό προφίλ της Ελλάδας έχει πλέον μεγαλύτερη ανθεκτικότητα σε πιθανούς μελλοντικούς κλυδωνισμούς. Τα δημοσιονομικά βελτιώθηκαν πιο γρήγορα από ό,τι αναμέναμε. Με βάση την πολιτική της κυβέρνησης, τις θεσμικές βελτιώσεις που αποδίδουν καρπούς και το σταθερό πολιτικό περιβάλλον, αναμένουμε από την Ελλάδα να συνεχίσει να έχει σημαντικά πρωτογενή πλεονάσματα που θα μειώνουν σταθερά το υψηλό χρέος της. Επιπλέον, η υγεία του τραπεζικού κλάδου συνεχίζει να βελτιώνεται, γεγονός που περιορίζει τον κίνδυνο πιστωτικού γεγονότος που σχετίζεται με τον τραπεζικό κλάδο που θα μπορούσε να έχει αρνητικό αντίκτυπο στο πιστωτικό προφίλ της Ελλάδας», αναφέρουν οι αναλυτές του οίκου.
Από την άλλη, οι σταθερές προοπτικές αντανακλούν μια ισορροπία μεταξύ του γεγονότος ότι ορισμένες από τις κύριες πιστωτικές προκλήσεις της Ελλάδας θα αργήσουν να βελτιωθούν και των θετικών προοπτικών που σχετίζονται με τη σταθερότητα των θεσμών και της πολιτικής. Από την πλευρά των προκλήσεων, η ολοκλήρωση των θεσμικών διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και των οικονομικών μεταρρυθμίσεων που ενισχύουν την ανάπτυξη θα απαιτήσουν χρόνο. Αν και ο δείκτης δημόσιου χρέους έχει μειωθεί γρήγορα τα τελευταία χρόνια, θα παραμείνει ένα από τα υψηλότερα μεταξύ των χωρών που αξιολογεί η Moody's. Συνεπώς, οι ελληνικές αρχές χρησιμοποιούν τη θετική δυναμική που δημιουργήθηκε από τους πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης (RRF) για να εφαρμόσουν σθεναρά πιστωτικά θετικές πολιτικές.
Οι αναλυτές τονίζουν πως επί σειρά ετών, τα ελληνικά δημοσιονομικά μεγέθη έχουν υπεραποδώσει των βασικών προσδοκιών τους, γεγονός που ενισχύει την πεποίθηση τους ότι το ελληνικό χρέος θα παραμείνει σε σταθερή καθοδική τροχιά. Αυτές οι βελτιώσεις οφείλονται τόσο στη συνεχιζόμενη συγκράτηση των δαπανών όσο και στα φορολογικά έσοδα που αυξάνονται τάχιστα υπό το φως των συνεχιζόμενων θεσμικών βελτιώσεων όσον αφορά τη συμμόρφωση και την εισπραξιμότητα φόρων. Το 2024, η Ελλάδα δημιούργησε επιπλέον 2 δισ. ευρώ σε φορολογικά έσοδα μέσω των προσπαθειών αντιμετώπισης και περιορισμού της φοροδιαφυγής, συμπεριλαμβανομένης της μείωσης του κενού ΦΠΑ. Αυτό το πέτυχε εν μέρει μέσω μιας μεγάλης κλίμακας στρατηγικής ψηφιοποίησης που υποστηρίζει επίσης τη φορολογική συμμόρφωση. Η ώθηση για εκσυγχρονισμό της φορολογικής διοίκησης συνεχίζεται, γεγονός που υποστηρίζει την προσδοκία των αναλυτών ότι η αύξηση των φορολογικών εσόδων θα παραμείνει ισχυρή μεσοπρόθεσμα.
Αυτή η υπεραπόδοση εσόδων δεν έρχεται εις βάρος της αυξανόμενης φορολογικής σφήνας (η διαφορά μεταξύ των μισθών πριν από τη φορολογία και μετά από αυτη), η οποία είναι σημαντική για τη διατήρηση της οικονομικής ανταγωνιστικότητας. Στην πραγματικότητα, η σφήνα του φόρου εργασίας έχει μειωθεί κατά περίπου 4,5 ποσοστιαίες μονάδες από το 2019 και οι αρχές συνεχίζουν να δίνουν προτεραιότητα σε μέτριες φορολογικές μειώσεις, όπως μείωση των εισφορών κοινωνικής ασφάλισης, που επιτρέπουν στους πολίτες να λαμβάνουν τους καρπούς των προσπαθειών αντιμετώπισης της φοροδιαφυγής.
Στο μέλλον, η Ελλάδα αναμένεται να συνεχίσει να καταγράφει υψηλά πρωτογενή πλεονάσματα και η Moody's αναμένει ότι θα παραμείνουν στο 2 έως 2,5% του ΑΕΠ μεσοπρόθεσμα. Αυτό θα επιτευχθεί μέσω ενός συνδυασμού συγκράτησης των δαπανών και σταθερής δημιουργίας εσόδων. Η τρέχουσα κατάσταση του αυξημένου γεωπολιτικού κινδύνου στην Ευρώπη έχει μικρότερο αντίκτυπο στην Ελλάδα από ό,τι σε άλλες χώρες της Νότιας Ευρώπης. Η Ελλάδα έχει φτάσει ή έχει υπερβεί τον στόχο αμυντικών δαπανών του ΝΑΤΟ του 2% του ΑΕΠ εδώ και πολλά χρόνια και η χώρα δεν έχει καθυστερημένες επενδύσεις στην άμυνα με τον ίδιο τρόπο έχουν άλλες χώρες της ΕΕ.
Συνολικά, ο δείκτης δημόσιου χρέους της Ελλάδας έχει μειωθεί κατά περίπου 50 ποσοστιαίες μονάδες από το υψηλό που κατέγραψε το 2020 και είναι μειωμένος κατά περίπου 27 ποσοστιαίες μονάδες σε σχέση με τα επίπεδα προ πανδημίας. Η Moody's εκτιμά ότι διαμορφώθηκε στο 156,1% του ΑΕΠ στο τέλος του 2024 και προβλέπει ότι θα μειωθεί στο 148,3% και 140,6% το 2025 και το 2026 αντίστοιχα. Η δομή του χρέους της χώρας παραμένει ευνοϊκή, με μέση ωρίμανση έως 18,8 έτη, με το σύνολο του χρέους να είναι κλειδωμένο σεσταθερά επιτόκια. Στα τέλη του 2024, η Ελλάδα προχώρησε σε προώρη αποπληρωμή 7,9 δισ. ευρώ σε δάνεια από την εποχή της κρίσης (GLF). Ο πρωθυπουργός ανακοίνωσε στα τέλη του 2024 ότι η χώρα σχεδιάζει να προβεί σε πρόωρη αποπληρωμή 5 δισ. ευρώ από τα δάνεια GLF και πάλι το 2025. Με την προπληρωμή του 2024, η Ελλάδα θα έχει αποπληρώσει περίπου το 61% των ανεξόφλητων δανείων στο πλαίσιο του GLF και τα επόμενα χρόνια στοχεύει να προβεί στην αποπληρωμή χρέους που λήγει το 2033-2041.
«Καταλύτης» αναβάθμισης οι τράπεζες
Όπως αναφέρει ο οίκος, η ποιότητα του ενεργητικού του εγχώριου τραπεζικού συστήματος συνέχισε να βελτιώνεται και αναμένεται να συγκλίνει με τα επίπεδα της ΕΕ, αν και τα επίπεδα των μη εξυπηρετούμενων δανείων (NPLs) παραμένουν από τα υψηλότερα στην ΕΕ. Το μεγαλύτερο μέρος της μείωσης των μη εξυπηρετούμενων δανείων προήλθε από τις πωλήσεις χαρτοφυλακίων και τις τιτλοποιήσεις, μειώνοντας τον δείκτη NPL στο 2,9% περίπου στα τέλη του 2024 σε σύγκριση με τον μέσο όρο του 2% περίπου για τις τράπεζες της ΕΕ. Η κυβέρνηση έχει επεκτείνει το «Σχέδιο Ηρακλής», το οποίο υπήρξε βασική πηγή μειώσεων των NPLs μέσω τιτλοποιήσεων. Η επέκταση του Σχεδίου μέσω του «Ηρακλής 3» θα ενισχύσει περαιτέρω τιτλοποιήσεις, κυρίως για τη μικρότερη εκ των τραπεζών Attica Bank, λαμβάνοντας μικρότερες τιτλοποιήσεις για τις τέσσερις συστημικές τράπεζες.
Παράλληλα, η Moody's επισημαίνει ως «αξιοσημείωτο» το γεγονός πως επειδή οι μειώσεις των NPLs προήλθαν από μεταφορά «stressed assets», εντούτοις παραμένουν στην οικονομία και στα χέρια των servicers, ακόμη και αν βρίσκονται εκτός του τραπεζικού κλάδου. «Η επιμονή αυτών των NPLs αποτελεί τροχοπέδη για την οικονομική ανάπτυξη, καθώς και πηγή ενδεχόμενων υποχρεώσεων για την κυβέρνηση λόγω της κρατικής εγγύησης στα senior notes, αν και δεν έχει ενεργοποιηθεί καμία εγγύηση τα τελευταία πέντε χρόνια» υπογραμμίζεται στην έκθεση.
Οι μετρήσεις κεφαλαιακής επάρκειας βελτιώνονται επίσης λόγω της ισχυρής οργανικής παραγωγής κεφαλαίου, παρά τις διανομές μερισμάτων την περίοδο 2024-2025. Εξάλλου, η ποιότητα των κεφαλαίων βελτιώνεται λόγω της ισχυρής κερδοφορίας και της περαιτέρω (και επιταχυνόμενη) απόσβεση του DTC.
Σύμφωνα με τον οίκο, τα κέρδη των τραπεζών αναμένεται ότι θα παραμείνουν ισχυρά το 2025-2026 παρά την πίεση για τα περιθώρια λόγω της ανατιμολόγησης των δανείων σε χαμηλότερα επίπεδα στη βάση της μείωσης των επιτοκίων. «Οδηγό» για την κερδοφορία των τραπεζών θα αποτελέσει η μεσαίο προς υψηλή μονοψήφια σε ποσοστό αύξηση της πιστωτικής επέκτασης και ο περαιτέρω εξορθολογισμός της βάσης κόστους των τραπεζών αλλά και από τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας μέσω πρωτοβουλιών ψηφιοποίησης και περισσότερων μειώσεων στο προσωπικό.
