Προβληματισμό σε μεγάλο αριθμό ΜΚΟ και οργανώσεων που αναπτύσσουν εθελοντική δράση εξακολουθεί να δημιουργεί το νομοθετικό και θεσμικό πλαίσιο που υιοθέτησε πριν από λίγες εβδομάδες η χώρα μας για τη λειτουργία των Οργανώσεων της Κοινωνίας των Πολιτών.
Αντίστοιχες διατάξεις έχουν υιοθετηθεί και στο εξωτερικό με απώτερο στόχο να ρυθμίσουν τις σχέσεις κράτους-κοινωνίας πολιτών και εθελοντισμού, να ενισχύσουν τη διαφάνεια, να διαφυλάξουν τη φήμη των οργανώσεων και να τεθεί θέμα λογοδοσίας καθώς πρόκειται για έναν τομέα όπου συχνά έχουν παρατηρηθεί εστίες παρατυπίας και στρέβλωσης του πραγματικού ρόλου των εν λόγω οργανώσεων.
Μεταξύ άλλων θεσμοθετούνται η έννοια "Οργάνωση της Κοινωνίας των Πολιτών", η χρηστή δημοσιονομική διαχείριση και λογοδοσία όταν αυτές χρηματοδοτούνται από το Δημόσιο, η συγκρότηση Δημόσιας Βάσης Δεδομένων και Ειδικού Μητρώου για την καταγραφή τους και τη χαρτογράφησή τους που διευκολύνει τη μεταξύ τους επικοινωνία, η παροχή κινήτρων για τη δημιουργία σοβαρών και ισχυρών Οργανώσεων, η πλήρης νομοθετική κατοχύρωση της εθελοντικής απασχόλησης σε Κοινωφελείς Οργανώσεις αλλά και στον δημόσιο τομέα, το νομικό καθεστώς των εθελοντών και η ασφαλιστική τους κάλυψη.
Το νομοσχέδιο για τις ΟΚοιΠ που ψηφίστηκε στα μέσα Δεκεμβρίου αποτελεί την πρώτη συντονισμένη προσπάθεια θωράκισης των οργανώσεων καθώς και του εθελοντισμού και στο πλαίσιο αυτό προβλέπει για τις οργανώσεις που θα εγγραφούν στο μητρώο και οικονομικά κίνητρα και φοροαπαλλαγές (κεφ. ΣΤ του νόμου). Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι οι ΜΚΟ αναγνωρίζουν την ανάγκη δημιουργίας θεσμικού πλαισίου, έχουν εκφραστεί πολλές ενστάσεις ως προς συγκεκριμένες παραμέτρους, οι οποίες αποκλείουν μεγάλο αριθμό οργανώσεων.
Από το προηγούμενο φθινόπωρο, όταν το νομοσχέδιο είχε τεθεί σε δημόσια διαβούλευση, είχε υποστηριχθεί ότι επιχειρείται παραγκωνισμός των μικρότερων ΜΚΟ και ενίσχυση των μεγαλύτερων.
Μάλιστα, 302 οργανώσεις είχαν υποστηρίξει ότι το νομοσχέδιο είναι γενναιόδωρο προς τις μεγάλες ΜΚΟ και τους δωρητές αυτών, αλλά μάλλον αδιάφορο για τις ανάγκες των μικρότερων.
Το Insider.gr μίλησε για το θέμα με την κ. Ιόλη Χριστοπούλου, Διευθύντρια πολιτικής του Green Tank, της ανεξάρτητης μη κερδοσκοπικής δεξαμενής σκέψης για το περιβάλλον και εμβάθυνε σε ορισμένες «προβληματικές πτυχές» του νόμου.
Συγκεκριμένα, κληθείσα να σχολιάσει το νέο πλαίσιο, η κ. Χριστοπούλου σημείωσε ότι: «Πρώτα από όλα να τονίσουμε ότι είναι θετική η πρωτοβουλία της πολιτείας να υιοθετήσει ένα θεσμικό πλαίσιο που αφορά στις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών. Ο νέος νόμος αποτελεί ένα πρώτο βήμα για την αναγνώριση του σημαντικού έργου που οι οργανώσεις προσφέρουν σε τόσους διαφορετικούς τομείς – στην κοινωνική πρόνοια, στο μεταναστευτικό, στον πολιτισμό, στην προστασία του περιβάλλοντος.
Πέρα από ένα ζήτημα αρχής, όμως, η αναγνώριση είναι σημαντική για έναν ακόμα λόγο. Τα τελευταία χρόνια οι οργανώσεις έχουν βρεθεί ουκ ολίγες φορές αντιμέτωπες με καχυποψία για το έργο και τη λειτουργία τους. Η πολιτεία ενισχύοντας τη διαφάνεια, τη χρηστή διαχείριση, τη λογοδοσία μπορεί να δώσει ένα τέλος σε γενικευμένες κατηγορίες για τον χώρο των οργανώσεων και να διασφαλίσει την ακεραιότητά του. Για παράδειγμα, η καταχώριση όλων των οργανώσεων σε μία δημόσια βάση δεδομένων, στην οποία θα μπορεί ο καθένας να αναζητήσει τα βασικά στοιχεία της κάθε οργάνωσης είναι ένα θετικό στοιχείο προς αυτή την κατεύθυνση, όπως και η δημιουργία ειδικού μητρώου με πρόσθετες υποχρεώσεις στην περίπτωση κρατικής χρηματοδότησης. Εξάλλου, η πρόβλεψη για μητρώα ή αυξημένες απαιτήσεις λογοδοσίας αποτελούν κοινές πρακτικές σε πολλές χώρες κα σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Επιπλέον, με συγκεκριμένες ρυθμίσεις, όπως για τον εθελοντισμό ή ορισμένα φορολογικά κίνητρα που εισάγει φαίνεται να αναγνωρίζει και τις ιδιαιτερότητες του συγκεκριμένου χώρου».
Αναλύοντας περαιτέρω τους κινδύνους που εγκυμονεί ένα τέτοιο πλαίσιο και τους τυχόν περιορισμούς που μπορεί να θέτει ειδικά για τις μικρότερες ΜΚΟ, η κ. Χριστοπούλου σημειώνει ότι:
«Το σύνθημα που υιοθέτησαν οι οργανώσεις κατά την επεξεργασία του νόμου «Ναι στη ρύθμιση, Όχι στη συρρίκνωση» συνοψίζει την αγωνία του χώρου, καθώς ορισμένες προϋποθέσεις για την εγγραφή οργανώσεων στο ειδικό μητρώο τελικά μάλλον εξαιρούν τις περισσότερες οργανώσεις από αυτό.
Εξηγούμαι: πολλοί άνθρωποι, βλέποντας τις μεγάλες παγκόσμιες προκλήσεις ή εντοπίζοντας ένα τοπικό ζήτημα, επιδιώκουν να αφοσιωθούν σε έναν στόχο. Ο νόμος, όμως έρχεται σε αντίθεση με αυτή την τάση καθώς αποθαρρύνει την επαγγελματική ενασχόληση με τον τομέα της κοινωνίας των πολιτών ή δυσκολεύει την αφοσίωση ανθρώπων στους σκοπούς των οργανώσεων που έχουν ιδρύσει ή στις οποίες είναι εταίροι ή μέλη. Η απάντηση προς την αγωνία των οργανώσεων από την πλευρά της κυβέρνησης ήταν ότι με τις συγκεκριμένες ρυθμίσεις επιδιώκεται, έμμεσα, η συνένωση και συγχώνευση οργανώσεων σε μεγαλύτερα σχήματα με μεγάλο αριθμό εργαζομένων. Αυτό όμως είναι ακριβώς αντίθετο με τη διεθνή τάση που καταγράφει τη δημιουργία οργανώσεων, μικρότερων σε μέγεθος, πιο ευέλικτων και συχνά πιο δραστήριων από μεγαλύτερες οργανώσεις. Η συγκεκριμένη πρόβλεψη του νόμου αποτελεί ένα σημαντικό πρόβλημα, καθώς με αυτόν τον τρόπο δεν μπορούν να εγγραφούν οι οργανώσεις στο ειδικό μητρώο, γεγονός που θα έχει αρνητικές συνέπειες όπως για παράδειγμα τον αποκλεισμό τους από τις φορολογικές διευκολύνσεις που εισάγει ο νόμος.
Δεν μπορεί ορισμένα μεμονωμένα παραδείγματα κακών πρακτικών που έχουν εντοπιστεί στο παρελθόν, να αποτελούν τροχοπέδη για την ανάπτυξη ενός ολοκλήρου χώρου, και μάλιστα στο ίδιο θεσμικό πλαίσιο που αναγνωρίζει την προσφορά του στην κοινωνία και την οικονομία! ».
