Για δεκαετίες, ο Βλαντιμίρ Πούτιν προσπάθησε να διατηρήσει την εικόνα της Ρωσίας ως μέλους της διεθνούς κοινότητας, που διέπεται από αρχές. Ωστόσο μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, η στάση των ηγετών της χώρας έχει γίνει πολύ πιο σκοτεινή.
Όπως αναφέρει ο καθηγητής του πανεπιστημίου Κολούμπια, Τόμας Κεντ, σε ανάλυση του στο think tank του CEPA, με λόγια και με πράξεις, η Ρωσία φαίνεται τώρα να ενστερνίζεται το ρόλο ενός διεθνούς παρία – μια στάση με ουσιαστικές επιπτώσεις για τη χώρα και για τον Πούτιν προσωπικά.
Η Ρωσία εξακολουθεί να κερδίζει μερικούς πόντους προπαγάνδας με τον ισχυρισμό της ότι είναι αθώα και αναγκασμένη σε πόλεμο από τη Δύση και κάποιους Ουκρανούς Ναζί, παρόλο που ο Πούτιν συνεχίζει να αναφέρεται επίσημα στα δυτικά έθνη ως «οι συνεργάτες μας». Όλο και περισσότερο, ωστόσο, η Ρωσία φαίνεται να ανησυχεί λιγότερο για το αν κάποιος πιστεύει αυτά που λέει. Η κύρια εστίασή της φαίνεται να είναι να αναγκάσει τον κόσμο να αποδεχθεί τη Ρωσία με τους δικούς της όρους.
«Η Ρωσία δεν είναι λευκή και αφράτη. Η Ρωσία είναι αυτό που είναι. Και δεν ντρεπόμαστε να δείξουμε ποιοι είμαστε», δήλωσε ο υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ στο BBC τον περασμένο Ιούνιο. Ο πολιτικός επιστήμονας Σεργκέι Μικχέγιεβ υποστήριξε σε κορυφαία ρωσική τηλεοπτική εκπομπή, ότι η συμμετοχή της χώρας του στην «παγκόσμια κοινότητα» καταστρέφει την ταυτότητα της Ρωσίας. «Όσον αφορά αυτές τις συνεχείς συζητήσεις σχετικά με το τι μπορούμε να προσφέρουμε στον κόσμο, ο κόσμος μπορεί να πάει να πνιγεί», ανέφερε σε έντονο ύφος.
Ο Αλεξέι Ντρομπίνιν υψηλόβαθμος αξιωματούχος του ρωσικού υπουργείου Εξωτερικών, δήλωσε αυτόν τον μήνα σε ένα άρθρο του: «Ανεξάρτητα από τη διάρκεια και το αποτέλεσμα της ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης, μπορούμε ήδη να αναγνωρίσουμε ότι η εποχή των τριών δεκαετιών της κατά κύριο λόγο εποικοδομητικής- αλλά όχι χωρίς προβλήματα- συνεργασίας με τη Δύση, έχει τελειώσει αμετάκλητα».
Η Ρωσία έχει ανατρέψει τους διεθνείς κανόνες, επιχειρώντας όχι μόνο να καταλάβει το έδαφος άλλων εθνών, αλλά αρνείται να αποκαλύψει ακόμη και ποιες είναι οι τελικές εδαφικές διεκδικήσεις της. Ο Πούτιν πρόσφατα, συνέκρινε τον εαυτό του τον με τον Μέγα Πέτρο, αφήνοντας να εννοηθεί ότι σκοπεύει να ξανακατακτήσει κάποιο απροσδιόριστο ακόμα τμήμα της Σοβιετικής Ένωσης. Ο ΥΠΕΞ Λαβρόφ είπε τον περασμένο μήνα ότι οι «γεωγραφικοί στόχοι» της Μόσχας στην Ουκρανία ενδέχεται να συνεχίσουν να επεκτείνονται. Ο Ντμίτρι Μεντβέντεφ, τώρα αναπληρωτής πρόεδρος του Συμβουλίου Ασφαλείας, ανάρτησε την 1η Αυγούστου στο κοινωνικό δίκτυο VK, μήνυμα που ανέφερε ότι το Καζακστάν είναι μια «τεχνητή χώρα» και ότι η Γεωργία δεν υπήρξε ποτέ ως ενοποιημένο έδαφος πριν γίνει μέρος της Ρωσικής Αυτοκρατορίας. Αργότερα ισχυρίστηκε ότι ο λογαριασμός του είχε παραβιαστεί.
Τέτοιοι ισχυρισμοί υπονομεύουν άμεσα ακόμη και εκείνους τους Δυτικούς, τους οποίους η Ρωσία κανονικά θα θεωρούσε συμμάχους: Ανθρώπους που θα παραχωρούσαν πρόθυμα το ουκρανικό έδαφος στον εισβολέα της, με το σκεπτικό ότι η Ουκρανία είναι ο μόνος εδαφικός στόχος του Κρεμλίνου. Ομοίως, οι επανειλημμένες ρωσικές προειδοποιήσεις ότι η σύγκρουση στην Ουκρανία θα μπορούσε να κλιμακωθεί σε πυρηνικό πόλεμο - και η απερίσκεπτη χρήση του πυρηνικού εργοστασίου της Ζαπορίζια της Ουκρανίας ως βάση πυροβολικού - έχουν δημιουργήσει έντονες αντιπάθειες στη Δύση.
Καίει τις γέφυρες
Πέρα από τη ρητορική, η Ρωσία έχει ξεκινήσει να καίει θεσμικές «γέφυρες» με την παγκόσμια κοινότητα. Από τότε που ξεκίνησε ο πόλεμος, έχει αποσυρθεί οριστικά από τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό, τον ευρωπαϊκό διαστημικό σταθμό στη Γαλλική Γουιάνα, το Συμβούλιο της Ευρώπης (μία ημέρα πριν ανασταλεί η συμμετοχή της), το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ (μετά την απόφαση της Γενικής Συνέλευσης να την αποπέμψει από μέλος), από τη διπλωματική της σχέση με το ΝΑΤΟ και από μια σειρά αθλητικών και πολιτιστικών εκδηλώσεων σε όλο τον κόσμο. Επίσης η Μόσχα «φλέρταρε» επιδεικτικά, με μερικά από τα πιο επικρινόμενα καθεστώτα στον κόσμο, που τελούν υπό διεθνείς κυρώσεις: Ο Πούτιν επισκέφτηκε το Ιράν τον Ιούλιο και ο Λαβρόφ βρήκε χρόνο αυτόν τον μήνα για να επισκεφθεί τη Μιανμάρ. Την ίδια ώρα, τα ρωσικά μέσα ενημέρωσης προωθούν ισχυρισμούς, ότι η Βόρεια Κορέα είναι έτοιμη να στείλει στρατεύματα για να βοηθήσει τη Ρωσία.
Κατά κάποιο τρόπο, οι ενέργειες της Ρωσίας είναι συνεπείς με τη στάση της πριν από τον πόλεμο της Ουκρανίας. Ο Πούτιν έχει από καιρό ισχυριστεί ότι η Ρωσία είναι ένας ξεχωριστός πολιτισμός από τη Δύση. Παρά την δηλωμένη υποστήριξή του στους διεθνείς κανόνες και θεσμούς, το Κρεμλίνο προσπαθούσε επί χρόνια να αγνοήσει ή να παρακάμψει οποιοδήποτε διεθνές όργανο που παρενέβαινε στους στόχους του. Αρνήθηκε να εφαρμόσει αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων σχετικά με τη μεταχείριση των Ρώσων πολιτών, απέκρουσε διεθνείς αξιωματούχους που αναζήτησαν δεδομένα για το εμβόλιο του Sputnik για τον COVID και προσπάθησε να βραχυκυκλώσει τις ρυθμιστικές αρχές της ΕΕ και να «οπλίσει» τη Γερμανία για να λειτουργήσει ο (τώρα εγκαταλειμμένος) αγωγός φυσικού αερίου Nordstream 2.
Ύστερα από την εισβολή στην Ουκρανία, ωστόσο, η Ρωσία ενήργησε με τρόπο που την κάνει να φαίνεται ολοένα και περισσότερο με παρία. Η Ρωσία υπονόμευσε ακόμη και την αξιοπιστία της, ισχυριζόμενη σε έντονο ύφος ότι δεν είχε καμία πρόθεση να εισβάλει στην Ουκρανία, έως ότου το έκανε. Βομβάρδισε εγκαταστάσεις αποθήκευσης σιτηρών στην Οδησσό, την επόμενη μέρα που ανακοίνωσε ότι θα επιτρέψει τις ουκρανικές εξαγωγές σιτηρών. Περιέκοψε τη μεταφορά φυσικού αερίου στην Ευρώπη, μετά από δεκαετίες διαβεβαιώσεων ότι θα είναι πάντα ένας αξιόπιστος προμηθευτής. Τέτοιες ενέργειες θέτουν σε σοβαρή αμφισβήτηση την αξία μιας ρωσικής υπογραφής, σε οποιαδήποτε συμφωνία για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία.
Η εικόνα ενός επιθετικού, παράνομου κράτους μπορεί να έχει τακτική αξία για τη Ρωσία. Μπορεί να ενθαρρύνει ριζοσπαστικές ομάδες εντός των δυτικών εθνών, που έλκονται από φιλοπόλεμους παράγοντες. Η Ρωσία μπορεί να ελπίζει ότι θα τρομάξει τα έθνη που της αντιτίθενται, έτσι ώστε να υποχωρήσουν και να εκφοβίσει άλλους να παραμείνουν τουλάχιστον ουδέτεροι σχετικά με τις ενέργειές της.
Ωστόσο, η Ρωσία βυθίζεται σε μια γωνιά, όπου το μέλλον της εξαρτάται σχεδόν εξ ολοκλήρου από την όποια υποστήριξη μπορεί να αντλήσει από την Κίνα και έναν αμφιταλαντευόμενο παγκόσμιο Νότο. Αν η Ρωσία δεν είναι ικανοποιημένη να αποκοπεί εντελώς από τον πλούτο, τον πολιτισμό και τις ευκαιρίες του δυτικού κόσμου, θα πρέπει τελικά να ξαναχτίσει τις γέφυρες που καίει.
Οι τρέχουσες ενέργειες του Κρεμλίνου καθιστούν μια τέτοια προσέγγιση όλο και πιο δύσκολη, τουλάχιστον όσο ο Πούτιν και οι πολιτικές του κυβερνούν τη Ρωσία.
Επιμέλεια Τέρρυ Μαυρίδης
