Η κατάληψη της Λευκορωσίας μπορεί να προσφέρει στο ρωσικό καθεστώς έναν τρόπο να σώσει τα προσχήματα, για τη μη επιτυχημένη εξέλιξη της εισβολής στην Ουκρανίας.
Όπως αναφέρει το think thank του CEPA, η ουκρανική υπηρεσία πληροφοριών ήταν πεπεισμένη ότι τα λευκορωσικά στρατεύματα είναι απίθανο να συμμετάσχουν στον επιθετικό πόλεμο της Ρωσίας: Παρόλο που η Ρωσία έχει δυνάμεις στη Λευκορωσία και από τον Φεβρουάριο τη χρησιμοποιεί ως βάση για τις επιθετικές της επιχειρήσεις, η συνδυασμένη ρωσο-λεκορωσική δύναμη εκεί δεν θα ήταν αρκετή για να να επιτύχει οποιαδήποτε στρατηγικής σημασίας κέρδη.
Μέχρι στιγμής δεν έχει αναφέρει καμία σημαντική συσσώρευση ρωσο-λευκορωσικών στρατευμάτων κοντά στα σύνορα, και ένας αυξανόμενος αριθμός κατοίκων του Κιέβου επιστρέφουν στα σπίτια τους μετά την φυγή τους τον Φεβρουάριο, βλέποντας σαφώς μικρή πιθανότητα άλλης επίθεσης στο βόρειο τμήμα, από τα σύνορα με τη Λευκορωσία.
Ωστόσο, εάν η Ρωσία απομάκρυνε από την ηγεσία της χώρας τον Αλεξάντερ Λουκασένκο της, ο οποίος εδώ και χρόνια «ελισσόταν» ανάμεσα στη Δύση και τη Ρωσία- με έντονη κλίση προς τη δεύτερη- θα είχε πλήρη έλεγχο στα βόρεια σύνορα της Ουκρανίας και άμεση πρόσβαση στη Λετονία, τη Λιθουανία και την Πολωνία.
Μια τέτοια προοπτική μπορεί να μοιάζει με γρήγορο κέρδος για έναν ιμπεριαλιστή πρόεδρο (σ.σ. τον Βλαντιμίρ Πούτιν), που μέχρι στιγμής έχει αποτύχει ντροπιαστικά στην Ουκρανία, ο οποίος θα μπορούσε για άλλη μια φορά να παρουσιάσει τον εαυτό του ως τον ηγέτη, που πλέον έχει άμεση πρόσβαση στον διάδρομο του Suwalki- το πολωνικό έδαφος που χωρίζει τον ρωσικό θύλακα του Καλίνινγκραντ στη Βαλτική από τη Λευκορωσία. Φυσικά, μια τέτοια πράξη θα εγκυμονούσε σοβαρούς κινδύνους - είναι απίθανο οι Λευκορώσοι να αποδεχτούν μια τέτοια κίνηση και ο Πούτιν μπορεί απλώς να ανοίξει ένα άλλο καταστροφικό μέτωπο. Αλλά η ολοκληρωτική εισβολή στην Ουκρανία ήταν επίσης ένας πασιφανώς τρελός κίνδυνος, που όμως δεν πτόησε τον Ρώσο ηγέτη.
Η Λευκορωσία αντιπροσωπεύει ένα μεγάλο έπαθλο για τις γεωπολιτικές φιλοδοξίες του Πούτιν και οι Ρώσοι, η πλειονότητα των οποίων υποστηρίζει την εγκληματική του «σταυροφορία» σύμφωνα με επίσημες δημοσκοπήσεις, θα ήταν θετικοί να γίνει μια νέα προσθήκη στο κόσμο που φαντάζεται ο Πούτιν.
Αν και ο Λουκασένκο εμφανίζεται πλέον σε μεγάλο βαθμό ως μαριονέτα του Ρώσου προέδρου, μόλις πρόσφατα η Λευκορωσία έφτασε επικίνδυνα κοντά στην πλήρη υποταγή της στο Κρεμλίνο: Μετά την κλοπή της εξουσίας από τον Λευκορώσο δικτάτορα από τη δημοκρατική αντίπαλό του Σβιατλάνα Τσιχανούσκαγια, κατά τις προεδρικές εκλογές της Λευκορωσίας το 2020. Αντιμέτωπος με μαζικές διαδηλώσεις και με κίνδυνο να χάσει την εξουσία, ζήτησε από τον Πούτιν βοήθεια «ασφάλειας» για να καταστείλει τις μεγαλύτερες συγκεντρώσεις στη Λευκορωσία μετά την εποχή περεστρόικα. Σε αντάλλαγμα, επετράπη στη Ρωσία να τοποθετήσει στρατεύματα και άλλα στρατιωτικά μέσα στη Λευκορωσία, συμπεριλαμβανομένων πυρηνικών κεφαλών.
Πριν συμβούν αυτά, ο Λουκασένκο απολάμβανε περιστασιακά να απορρίπτει δημοσίως ή ακόμη και να επικρίνει τον Πούτιν - μια απόδειξη της ανεξαρτησίας του και της ικανότητάς του να διαπραγματεύεται ως μεσάζων. Αλλά τώρα η Λευκορωσία είναι πιο ευάλωτη από ποτέ να βρεθεί υπό την απόλυτη εξουσία του Κρεμλίνου, με τον Λουκασένκο να εξαρτάται βαθιά από τη Μόσχα για τα πάντα, από το φυσικό αέριο μέχρι μετρητά.
Οι επιλογές του Λουκασένκο είναι ζοφερές, καθώς περπατάει σε ένα τεντωμένο σκοινί
Στο εσωτερικό της χώρας, αντιμετωπίζει τον κίνδυνο να βγουν οι Λευκορώσοι στους δρόμους για να τον εκδιώξουν τελικά. Η Τσιχανούσκαγια, που τώρα βρίσκεται αυτοεξόριστη, έχει κάνει εκστρατεία στη Δύση για να εκμεταλλευτεί την ευάλωτη θέση του Λουκασένκο. Ο φοβισμένος πρώην διευθυντής φάρμας και νυν δικτάτορας, έχει εισαγάγει τώρα τη θανατική ποινή για «τρομοκρατία», μια κατηγορία που αντιμετωπίζουν τόσο άτομα που αντιτίθενται στον πόλεμο στην Ουκρανία, όσο και στο αυταρχικό του καθεστώς. Οι στρατιωτικές του μεταρρυθμίσεις εν τω μεταξύ φαίνονται σχεδιασμένες για να στηρίξουν τη δικτατορία του, παρά να προετοιμάσουν τον στρατό του για χρήση σε μάχες.
Ενώ ο λευκορωσικός στρατός είναι περίπου 45.000 άνδρες, ο Λουκασένκο δεν μπορεί να υπολογίζει στην ακλόνητη πίστη του. Σχεδόν το 90% των Λευκορώσων είναι αντίθετοι στην εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και μια δημοσκόπηση του Chatham House τον Μάρτιο έδειξε ότι μόνο το 3% υποστήριξε την εμπλοκή των στρατευμάτων της χώρας στον πόλεμο. Μόλις το 16% υποστήριξε τη χρήση του εδάφους της Λευκορωσίας από τους Ρώσους για την εισβολή και οι προπαγανδιστικές ρωσικές επιχειρήσεις που είχαν σχεδιαστεί για να κερδίσουν υποστήριξη της κοινής γνώμης για τον πόλεμο, δεν έχουν μέχρι στιγμής αποφέρει καρπούς.
Ακόμη και αν το ένα τρίτο του λευκορωσικού στρατού είναι πιστοί του Λουκασένκο, πιθανότατα αυτοί θα αναπτυχθούν εναντίον των Ουκρανών και οι αναπόφευκτες απώλειες θα άφηναν τον Λουκασένκο με μια ολοένα πιο απείθαρχη στρατιωτική δύναμη και ακόμη πιο ευάλωτο στη Ρωσία. Κάποια λευκορωσικά στρατεύματα ενδέχεται να αλλάξουν πλευρά και να ενταχθούν στις τάξεις των Ουκρανών, όπως ήδη έχουν κάνει ορισμένοι συμπατριώτες τους.
Σε διεθνές επίπεδο, ο Λουκασένκο έχει απομονωθεί και χλευαστεί για το αυταρχικό του καθεστώς, ύστερα από τη σύλληψη ενός αντιφρονούντα δημοσιογράφου που επέβαινε σε διεθνή πτήση, καθώς και ότι υποκίνησε μια μεταναστευτική κρίση και επέτρεψε στη Ρωσία να εισβάλει στην Ουκρανία από το έδαφος της Λευκορωσίας. Ως αποτέλεσμα, έχει προκαλέσει κυρώσεις κατά της Λευκορωσίας και έχει προκαλέσει το μίσος των Ουκρανών.
Μπροστά στον υψηλό κίνδυνο για τη ζωή και την εξουσία του, εάν βγει εκτός γραμμής, ο Λουκασένκο έχει δώσει πολλά από αυτά που ζήτησε ο Ρώσος ομόλογός του. Χωρίς τη Λευκορωσία, η Ρωσία δεν θα είχε στρατηγικό βόρειο σημείο πρόσβασης στην Ουκρανία, η οποία της έχει δώσει περιοχές συγκέντρωσης στρατευμάτων, θέσεις εκτόξευσης πυραύλων και στρατιωτικά αεροδρόμια για την εκστρατεία της.
Οι επιλογές του Λουκασένκο για διαπραγμάτευση με τη Δύση είναι επίσης περιορισμένες. Οι ΗΠΑ και τα Ηνωμένα Έθνη φέρονται να προσφέρθηκαν να άρουν τις κυρώσεις για το λίπασμα ποτάσας, εάν η Λευκορωσία άνοιγε τη διαμετακόμιση ουκρανικών σιτηρών σιδηροδρομικώς στη Λιθουανία, αλλά αυτό θα τον έφερνε σε άμεση σύγκρουση με τον Πούτιν. Επιπλέον, περισσότερο από το 90% των σιδηροδρομικών εμπορευματικών μεταφορών Κίνας-Ευρώπης διέρχεται από τη Λευκορωσία, δίνοντας μόχλευση στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά ταυτόχρονα, οποιαδήποτε απειλή για τον διάδρομο κινδυνεύει να προκαλέσει την Κίνα.
Τουλάχιστον δημόσια, ο Λουκασένκο ανέφερε ότι ο Πούτιν θα κερδίσει τον πόλεμο κατά της Ουκρανίας, ανεξάρτητα από το πόση στρατιωτική υποστήριξη λάβει το Κίεβο από τη Δύση. Μπορεί απλώς να μιλάει με τα λόγια στον Πούτιν, αλλά μέχρι στιγμής οι ενέργειές του δείχνουν ότι εξακολουθεί να τάσσεται στο πλευρό του Ρώσου δεσπότη.
Η Δύση θα πρέπει να προσφέρει στον Λουκασένκο μια συμφωνία – είτε να συνεργαστεί με τη Δύση και να επωφεληθεί από μια προοδευτική άρση των κυρώσεων, είτε να συνεχίσει την τρέχουσα πορεία και να ρισκάρει τα πάντα.
Η διακοπή της πρόσβασης της Ρωσίας στην Ουκρανία μέσω Λευκορωσίας θα μπορούσε κάλλιστα να βοηθήσει στον τερματισμό του πολέμου του Πούτιν. Εάν ο μόνος αφοσιωμένος σύμμαχος της Ρωσίας στην Ανατολική Ευρώπη αποφάσιζε να σταματήσει τη συνεργασία, θα καταδείκνυε την αδυναμία του Πούτιν. Αυτό, αν ο Πούτιν δεν ενεργήσει πρώτος...
Επιμέλεια Τέρρυ Μαυρίδης
