Το πρωί του Σαββάτου, 7 Οκτωβρίου, η Χαμάς πραγματοποίησε μια αιφνιδιαστική επίθεση στο Ισραήλ, σε μια άνευ προηγουμένου κλίμακα: Εκτόξευσε χιλιάδες ρουκέτες, μαχητές της διείσδυσαν στο ισραηλινό έδαφος και πήρε άγνωστο αριθμό ομήρων. Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου δήλωσε ότι η χώρα του βρίσκεται σε «πόλεμο».
Το Foreign Affairs απευθύνθηκε στον Martin Indyk, έναν άνθρωπο που γνωρίζει καλά τις «λεπτομέρειες» των εξελίξεων στην περιοχή, καθώς έχει υπηρετήσει δύο φορές ως πρεσβευτής των ΗΠΑ στο Ισραήλ, πρώτα από το 1995 έως το 1997 και ξανά από το 2000 έως το 2001.
Απόλυτη εξαπάτηση
Η εξέλιξη της κατάστασης είναι μια ολοκληρωτική αποτυχία του συστήματος από την πλευρά του Ισραήλ. Οι Ισραηλινοί έχουν συνηθίσει να μπορούν να γνωρίζουν ακριβώς τι κάνουν οι Παλαιστίνιοι, λεπτομερώς, από τα εξελιγμένα μέσα κατασκοπείας τους. Έχτισαν ένα πανάκριβο τείχος μεταξύ της Γάζας και των κοινοτήτων στην ισραηλινή πλευρά των συνόρων. Ήταν βέβαιοι ότι η Χαμάς αποτρεπόταν από το να εξαπολύσει μια μεγάλη επίθεση: Δεν θα τολμούσαν, γιατί θα βρίσκονταν αντιμέτωποι με συντριβή και οι Παλαιστίνιοι θα στρέφονταν εναντίον της Χαμάς αν προκαλούσε άλλο έναν πόλεμο. Παράλληλα οι Ισραηλινοί πίστευαν ότι η Χαμάς είχε τώρα διαφορετικό τρόπο σκέψης: Ότι έχει επικεντρωθεί σε μια μακροπρόθεσμη κατάπαυση του πυρός, στην οποία κάθε πλευρά επωφελήθηκε από μια συμφωνία που είχε τα χαρακτηριστικά «ζήσε και άσε τους άλλους να ζήσουν». Περίπου 19.000 Παλαιστίνιοι εργάτες πήγαιναν στο Ισραήλ κάθε μέρα από τη Γάζα, και αυτό ωφέλησε την οικονομία και δημιουργούσε έσοδα.
Όπως αναφέρει ο Indyk, αποδεικνύεται ότι όλα αυτά ήταν μια τεράστια εξαπάτηση. Και έτσι οι άνθρωποι είναι σοκαρισμένοι - και, όπως την 11η Σεπτεμβρίου, υπάρχει αυτή η αίσθηση: «Πώς είναι δυνατόν μια ομάδα τρομοκρατών να το κάνει αυτό; Πώς είναι δυνατόν να νικήσουν την πανίσχυρη ισραηλινή κοινότητα πληροφοριών και τις πανίσχυρες ισραηλινές αμυντικές δυνάμεις;». Σύμφωνα με τον Αμερικάνο διπλωμάτη, η ισραηλινή πεποίθηση ότι η απόλυτη δύναμη θα μπορούσε να αποτρέψει τη Χαμάς και ότι το Ισραήλ δεν χρειαζόταν να αντιμετωπίσει τα μακροπρόθεσμα προβλήματα, έλαβε διαστάσεις ύβρεως.
Η συμφωνία που Χαμάς και Ιράν δεν θέλουν να γίνει
Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γενικότερο πλαίσιο στην περιοχή της Μέσης Ανατολής αυτή τη στιγμή. Ο αραβικός κόσμος τα βρίσκει με το Ισραήλ. Η Σαουδική Αραβία μιλάει για εξομάλυνση των σχέσεων με το Ισραήλ. Ως μέρος αυτής της πιθανής συμφωνίας, οι Ηνωμένες Πολιτείες πιέζουν το Ισραήλ να κάνει παραχωρήσεις στην Παλαιστινιακή Αρχή - τον εχθρό της Χαμάς. Έτσι, αυτή ήταν μια ευκαιρία για τη Χαμάς και τους Ιρανούς υποστηρικτές της να διακόψουν την όλη διαδικασία, η οποία σύμφωνα με τον Indyk, εκ των υστέρων θα ήταν ιδιαίτερα απειλητική και για τους δύο. «Δεν νομίζω ότι η Χαμάς ακολουθεί τις εντολές του Ιράν, αλλά νομίζω ότι ενεργούν συντονισμένα και είχαν κοινό συμφέρον να διαταράξουν την πρόοδο που βρισκόταν σε εξέλιξη και που κέρδιζε μεγάλη υποστήριξη από τους αραβικούς πληθυσμούς. Η ιδέα ήταν να φέρουμε σε δύσκολη θέση εκείνους τους Άραβες ηγέτες που έχουν κάνει ειρήνη με το Ισραήλ, ή που θα μπορούσαν να το κάνουν, και να αποδειχθεί ότι η Χαμάς και το Ιράν είναι αυτοί που μπορούν να επιφέρουν στρατιωτική ήττα στο Ισραήλ», αναφέρει χαρακτηριστικά.
Πράγματι η ένταση ξέσπασε τη στιγμή που γίνονται συνομιλίες σχετικά με μια ειρηνευτική συμφωνία μεταξύ του Ισραήλ και της Σαουδικής Αραβίας, και συζητήσεις για τις εγγυήσεις ασφαλείας των ΗΠΑ για τη Σαουδική Αραβία. Κατά πάσα πιθανότητα, ένα πρωταρχικό κίνητρο για τη Χαμάς και το Ιράν ήταν η επιθυμία να διαταράξουν αυτή τη συμφωνία, επειδή απείλησε να τους απομονώσει. Και αυτός ήταν ένας πολύ καλός τρόπος να καταστρέψει τις προοπτικές της, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα. Μόλις το παλαιστινιακό ζήτημα επανέλθει στο επίκεντρο και οι Άραβες στη Μέση Ανατολή παρακολουθούν τα αμερικανικά όπλα στα χέρια των Ισραηλινών να σκοτώνουν μεγάλο αριθμό Παλαιστινίων, αυτό θα πυροδοτήσει μια πολύ έντονη αντίδραση. Και ηγέτες όπως (ο διάδοχος της Σαουδικής Αραβίας) Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, θα είναι πολύ απρόθυμοι να αντισταθούν σε μια τέτοια προοπτική. Όπως τονίζει ο Indyk, κάτι τέτοιο θα απαιτούσε να σηκωθεί και να πει στον λαό του, ότι η εξομάλυνση των σχέσεων με το Ισραήλ θα πρόσφερε πολύ περισσότερα στους Παλαιστίνιους, σε αντίθεση από τον τρόπο της Χαμάς, που μόνο δυστυχία φέρνει. «Αυτό το θάρρος είναι, νομίζω, υπερβολικό να περιμένει κανείς από οποιονδήποτε Άραβα ηγέτη σε αυτό το είδος κρίσης», προσθέτει ο Αμερικάνος διπλωμάτης.
Τι ακολουθεί
Το Ισραήλ έχει συγκρουστεί με τη Χαμάς σε ανάλογη κλίμακα πέντε φορές στο παρελθόν, και υπάρχει ένα ξεκάθαρο σχέδιο δράσης. Κινητοποίηση του στρατού, επιθέσεις από αέρος, πρόκληση ζημιών στη Γάζα. Παράλληλα θα γίνει προσπάθεια να «αποκεφαλιστεί» η ηγεσία της Χαμάς. Και αν αυτό δεν λειτουργήσει όσον αφορά η Χαμάς να σταματήσει να εκτοξεύει ρουκέτες και να ξεκινήσει διαπραγματεύσεις για την απελευθέρωση των ομήρων, τότε το πιθανότερο είναι μια ισραηλινή εισβολή πλήρους κλίμακας στη Γάζα.
Το τελευταίο σενάριο παρουσιάζει δύο προβλήματα. Το ένα είναι ότι το Ισραήλ θα πολεμούσε σε πυκνοκατοικημένες περιοχές και η διεθνής κατακραυγή ενάντια στις απώλειες αμάχων που θα προκαλούσε το Ισραήλ με τα αμερικανικά όπλα υψηλής τεχνολογίας, θα μετατόπιζε την καταδίκη στις Ηνωμένες Πολιτείες (εκτός από το το Ισραήλ) και θα ασκούσε πίεση στο Ισραήλ να σταματήσει. Το δεύτερο πρόβλημα είναι, εάν το Ισραήλ πετύχει σε έναν πόλεμο πλήρους κλίμακας και καταλάβει τη Γάζα θα πρέπει να απαντήσει στις ερωτήσεις: Πώς θα βγούμε; Πότε θα αποσυρθούμε; Θα αποσύρουμε υπέρ ποίου (που θα πρέπει να αναλάβει τη διοίκηση της Γάζας); «Θυμηθείτε», αναφέρει ο Indyk, «οι Ισραηλινοί έχουν ήδη αποσυρθεί από τη Γάζα το 2005 και δεν θέλουν να επιστρέψουν».
Ο παράγοντας Χεζμπολάχ
Στην περίπτωση που υπάρξει κλιμάκωση, ο παράγοντας που θα πρέπει να παρατηρείται πιο προσεκτικά είναι η Χεζμπολάχ του Λιβάνου. Εάν ο αριθμός των νεκρών των Παλαιστινίων αυξηθεί, η Χεζμπολάχ θα μπει στον πειρασμό να συμμετάσχει στη μάχη. Η σιιτική οργάνωση έχει στην κατοχή της 150.000 ρουκέτες που μπορεί να ρίξει στις κύριες πόλεις του Ισραήλ και αυτό θα οδηγήσει σε έναν ολοκληρωτικό πόλεμο όχι μόνο στη Γάζα αλλά και στον Λίβανο. Και όλοι θα σύρονταν σε αυτή την κατάσταση.
Από την άλλη πλευρά, η Σαουδική Αραβία, η Αίγυπτος, η Ιορδανία και οι χώρες που υπέγραψαν τις Συμφωνίες του Αβραάμ με το Ισραήλ- τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Μπαχρέιν - όλες έχουν συμφέρον να ηρεμήσουν τα πράγματα και να επιτύχουν κατάπαυση του πυρός, γιατί όσο διαρκεί η ένταση, τόσο πιο δύσκολο θα είναι για αυτούς να διατηρήσουν τις σχέσεις τους με το Ισραήλ.
Δεν είναι σύμπτωση
Ίσως το πιο αξιοσημείωτο στα τραγικά γεγονότα που λαμβάνουν τόπο στη Μέση Ανατολή, είναι η συγκυρία: Η επίθεση της Χαμάς λαμβάνει τόπο στην επέτειο των 50 ετών για την αιφνιδιαστική αραβική επίθεση στο Ισραήλ που ξεκίνησε τον πόλεμο του Γιομ Κιπούρ το 1973. Σύμφωνα με τον Indyk δεν είναι τυχαίο. Για τους Άραβες, ο πόλεμος του Γιομ Κιπούρ θεωρήθηκε νίκη. Η Αίγυπτος και η Συρία κατάφεραν να αιφνιδιάσουν τον ισραηλινό στρατό, κατάφεραν να περάσουν τη Διώρυγα του Σουέζ και να προχωρήσουν στα Υψίπεδα του Γκολάν, σε σημείο που πολλοί Ισραηλινοί πίστευαν ότι το Ισραήλ είχε τελειώσει. Και έτσι, παρόλο που, τελικά, το Ισραήλ επικράτησε σε αυτόν τον πόλεμο, η νίκη των πρώτων ημερών γιορτάζεται ακόμα στον αραβικό κόσμο.
Έτσι, έπραξε και η Χαμάς για να δείξει, 50 χρόνια αργότερα, ότι μπορεί να κάνει το ίδιο πράγμα - και αυτό δίνει μια τεράστια ώθηση για τη θέση της στον αραβικό κόσμο. Και αξίζει να σημειωθεί ότι η Χαμάς είναι ένας πολύ διαφορετικός αντίπαλος. Το 1973, ο Αιγύπτιος πρόεδρος Ανουάρ Σαντάτ πήγε σε πόλεμο με το Ισραήλ για να συνάψει ειρήνη με το Ισραήλ. Η Χαμάς έχει ξεκινήσει έναν πόλεμο για να καταστρέψει το Ισραήλ - ή για να κάνει ό,τι μπορεί για να το αποδυναμώσει, να το «γονατίσει». Η Χαμάς δεν έχει κανένα ενδιαφέρον να συνάψει ειρήνη με το Ισραήλ.
Σύμφωνα με τον Αμερικάνο διπλωμάτη, ήταν η ύβρις που οδήγησε τους Ισραηλινούς να πιστέψουν, το 1973, ότι ήταν ασυναγώνιστοι, ότι ήταν η υπερδύναμη στη Μέση Ανατολή, ότι δεν χρειαζόταν πλέον να δίνουν σημασία στις ανησυχίες της Αιγύπτου και της Συρίας επειδή ήταν τόσο ισχυροί. Η ίδια ύβρις εκδηλώθηκε ξανά τα τελευταία χρόνια, ακόμη και όταν πολλοί άνθρωποι είπαν στους Ισραηλινούς ότι η κατάσταση με τους Παλαιστίνιους δεν ήταν βιώσιμη. Νόμιζαν ότι το πρόβλημα ήταν υπό έλεγχο. Αλλά τώρα όλες οι υποθέσεις τους έχουν καταρρεύσει, έτσι όπως ήταν το 1973. Και θα πρέπει να συμβιβαστούν με αυτό, καταλήγει ο Indyk.
Επιμέλεια Τέρρυ Μαυρίδης
