Τρόπους για να θωρακιστούν η αγορά και οι καταναλωτές έναντι στρεβλώσεων της αγοράς σε ένα μεταβαλλόμενο ενεργειακό τοπίο που δημιουργεί η πράσινη μετάβαση όπου τα πράσινα αέρια (πράσινο υδρογόνο, βιοαέριο, βιομεθάνιο) θα έχουν κομβικό ρόλο αναζητά η Ευρωπαϊκή Ένωση.
Στο επίκεντρο τίθεται το υδρογόνο (και εν συνεχεία το πράσινο υδρογόνο) με την στρατηγική της ΕΕ και το σχέδιο REPowerEU να προβλέπουν ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο για τη στήριξη της απορρόφησης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και υδρογόνου χαμηλών εκπομπών άνθρακα προκειμένου τα ευρωπαϊκά κράτη να απελευθερωθούν από τον άνθρακα με οικονομικά αποδοτικό τρόπο και να μειώσουν την εξάρτησή τους από τα εισαγόμενα ορυκτά καύσιμα.
Στα τέλη του 2021, η ΕΕ ξεκίνησε μια γενική αναθεώρηση της διακυβέρνησής της για το φυσικό αέριο για να προετοιμάσει το μπλοκ για ένα μέλλον όπου το υδρογόνο θα διαδεχθεί σταδιακά το φυσικό αέριο.
Το 2022, το υδρογόνο αντιπροσώπευε λιγότερο από το 2% της κατανάλωσης ενέργειας στην Ευρώπη και χρησιμοποιήθηκε κυρίως για την παραγωγή χημικών προϊόντων, όπως πλαστικά και λιπάσματα. Το 96% αυτού του υδρογόνου παρήχθη με φυσικό αέριο, με αποτέλεσμα σημαντικές ποσότητες εκπομπών CO2. Προκειμένου να ανταποκριθεί στις περιβαλλοντικές προκλήσεις, η ΕΕ έχει πλέον θέσει ως στόχο τους 10 εκατομμύρια τόνους εγχώριας παραγωγής ανανεώσιμου υδρογόνου και τους 10 εκατομμύρια τόνους εισαγόμενου ανανεώσιμου υδρογόνου βάσει του σχεδίου REPowerEU.
Στο πλαίσιο αυτό επιχειρείται να τεθούν οι βάσεις για την ομαλή ανάπτυξη της αγοράς με πιο πρόσφατη εξέλιξη την έγκριση σειράς νόμων για την μετάβαση των ευρωπαϊκών αγορών φυσικού αερίου και υποδομών σε υδρογόνο από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Βασικός στόχος είναι να οριστεί το πλαίσιο σύμφωνα με το οποίο θα λειτουργούν οι υφιστάμενες εταιρείες φυσικού αερίου και εάν αυτές θα μπορούν να «τρέχουν» ταυτόχρονα το φυσικό αέριο και το υδρογόνο. Παράλληλα, ανοίγει ο δρόμος για την οριστική δημιουργία ενός ανεξάρτητου φορέα ανάπτυξης δικτύου υδρογόνου.
Ο νέος κανονισμός – σύμφωνα με τους νομοθέτες - θα μετατρέψει την τρέχουσα αγορά ενέργειας σε μια αγορά η οποία θα βασίζεται κυρίως σε δύο πηγές – την πράσινη ηλεκτρική ενέργεια και τα πράσινα αέρια. Ήδη, το εγκεκριμένο πακέτο φυσικού αερίου παρέχει περισσότερη ασφάλεια δικαίου στους επίδοξους επενδυτές του δικτύου υδρογόνου, ενώ στοχεύει σε καλύτερο συντονισμό του μελλοντικού σχεδιασμού του δικτύου.
Οι υποδομές και τα δίκτυα υδρογόνου
Το μεγάλο στοίχημα είναι η μετατροπή και η αξιοποίηση των δικτύων φυσικού αερίου για την μεταφορά υδρογόνου.
Ο σχεδιασμός του δικτύου υδρογόνου θα επιβλέπεται από την οντότητα της ΕΕ για τους φορείς εκμετάλλευσης δικτύων υδρογόνου (ENNOH). Αυτός ο νεοσύστατος φορέας θα παρουσιάσει ένα δεκαετές σχέδιο ανάπτυξης για τις υποδομές υδρογόνου της Ευρώπης το 2026 σε συνεργασία με τον φορέα εκμετάλλευσης αερίου ENTSOG. Όμως, ορισμένοι αναλυτές της ενεργειακής αγοράς υποστηρίζουν ότι αυτό μπορεί να θέσει σε κίνδυνο την ανεξαρτησία της ENNOH και να δημιουργήσει σύγχυση όταν πρόκειται για τη μετάβαση από το αέριο στο υδρογόνο. Το τοπίο αναμένεται να ξεκαθαρίσει το 2028 όπου η ENNOH θα λειτουργεί ανεξάρτητα βάσει ενός σχεδίου ανάπτυξης για το δίκτυο υδρογόνου.
Δεδομένης της μονοπωλιακής θέσης των φορέων εκμετάλλευσης δικτύων, οι ρυθμιστικές αρχές σκοπεύουν συνήθως να προστατεύσουν τους καταναλωτές επιβάλλοντας περιορισμούς στην ιδιοκτησία του δικτύου. Όσον αφορά το υδρογόνο, αρχικά η Επιτροπή πρότεινε σαφή διαχωρισμό των τοπικών φορέων εκμετάλλευσης του δικτύου υδρογόνου και φυσικού αερίου αλλά υπό την πίεση της Γερμανίας αυτό άλλαξε. Πλέον, οι δημοτικές επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας που λειτουργούν σήμερα δίκτυα φυσικού αερίου μπορούν να προσθέσουν δίκτυα υδρογόνου στο χαρτοφυλάκιό τους τα επόμενα χρόνια, υπό την προϋπόθεση ότι πληρούν τα κριτήρια εξαίρεσης να έχουν λιγότερους από 100.000 πελάτες.
Πώς προετοιμάζεται η Ελλάδα για τα πράσινα αέρια
Στην Ελλάδα, το υδρογόνο αποτελεί βασικό πυλώνα της στρατηγικής του Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ) και μέσα στο επόμενο διάστημα αναμένεται να τεθεί και το εθνικό νομοθετικό πλαίσιο για το υδρογόνο. Σύμφωνα με το ΥΠΕΝ, η Ελλάδα σχεδιάζει να στηρίξει χρηματοδοτικά πρότζεκτ πράσινου υδρογόνου και βιοαερίου, με κεφάλαια άνω των 50 εκατ. ευρώ μέσω του REPowerEU. Βασική προϋπόθεση για την ανάπτυξη του πράσινου υδρογόνου αποτελεί η διαθεσιμότητα Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) για την παραγωγή πράσινης ηλεκτρικής ενέργειας, με την χώρα μας να έχει καταγράψει σημαντική πρόοδο στον τομέα αυτό και να ξεπερνά τους στόχους του ΕΣΕΚ αλλά πρόκληση εξακολουθεί να αποτελεί η αποθήκευση.
Ο πρόεδρος της ΠΟΣΠΗΕΦ, Γιάννης Παναγής, μιλώντας στην ετήσια συνάντηση των μελών της Ομοσπονδίας στην Θεσσαλονίκη σημείωσε ότι η Ελλάδα πρακτικά έχει ήδη πιάσει τους στόχους του ΕΣΕΚ. «Συνολικά σήμερα στο σύστημα έχουμε περίπου 12,5GW ΑΠΕ συνδεδεμένα στο δίκτυο και άλλα 15GW περίπου με όρους σύνδεσης. Πρακτικά έχουμε πιάσει ήδη τους στόχους του ΕΣΕΚ για το 2030. Επισημαίναμε εδώ και τέσσερα έτη την ανάγκη να προχωρήσει η αποθήκευση με γρήγορους ρυθμούς, αλλά δεν εισακουστήκαμε με αποτέλεσμα σήμερα, στην αποθήκευση, να είμαστε στο μηδέν».
