Υπήρξαν αρκετοί άνθρωποι που πίστεψαν πως η κορύφωση της κρίσης στην Καταλονία ήταν η διεξαγωγή του παράνομου δημοψηφίσματος και η προσπάθεια αποτροπής του από την Ισπανική Κυβέρνηση με τη χρήση βίας στην τελική της φάση. Δυστυχώς, αποδείχτηκε πως ήταν λίγες οι ημέρες της σχετικής ηρεμίας γύρω από το σημαντικό πρόβλημα, κυρίως λόγω του αρχικού παγώματος από τη δυναμική επέμβαση της Κυβέρνησης. Τις τελευταίες ημέρες η κρίση κλιμακώθηκε περαιτέρω, χωρίς καν πλέον να είναι σίγουρο αν έχουμε φτάσει στον υπέρτατο βαθμό κλιμάκωσης ή μπορεί να δούμε μία ακόμη πιο συγκρουσιακή- και ενδεχομένως βίαιη- εξέλιξη.
Αν κάποιος προσπαθήσει να ξεδιαλύνει την κατάσταση στην Καταλονία, απομονώνοντας τα πραγματικά γεγονότα και τις διεκδικήσεις της Περιφέρειας αυτής της Ισπανίας, από εθνικιστικές, επαναστατικές και άλλου τύπου εξάρσεις θα δυσκολευτεί να μην διακρίνει πως τα δύο μέρη έχουν εμπλακεί σε ένα «δίλημμα του φυλακισμένου». Πρόκειται για ένα από τα γνωστότερα παίγνια και χρησιμοποιείται για να ερμηνεύει το λόγο που δύο μέρη δεν κάνουν τη λογική επιλογή συνεργασίας που θα εξυπηρετήσει το συμφέρον τους, αλλά αντίθετα επιμένουν σε ανορθολογικές και ανταγωνιστικές επιλογές και επιστρέφουν συνεχώς, κάθε φορά και από διαφορετική ανορθολογική διαδρομή, στον διλημματικό κύκλο. Στην πολιτική και στις κρίσεις δεν μπορούν να υπάρξει αυτονόμηση των πρωτοβουλιών και των επιλογών από τις συνέπειές τους. Η διεξαγωγή παράνομου δημοψηφίσματος και η απόπειρα ακύρωσής του στην πράξη, ακόμη και με τη βία, ήταν δύο επιλογές με ξεκάθαρες συνέπειες, οι οποίες έθεσαν νέες κόκκινες γραμμές από τις οποίες και τα δύο μέρη είναι δύσκολο να υποχωρήσουν.
Η πλευρά της Καταλονίας που επιθυμεί την ανεξαρτησία, γιατί δεν είναι όλη η Περιφέρεια συνολικά που κινείται προς αυτή την κατεύθυνση, δεν έχει καταφέρει να εξηγήσει και να τεκμηριώσει πιστευτά τους λόγους της ανεξαρτησίας, αλλά και το κατά πόσο αυτή είναι εφικτή με όρους πολιτικούς, οικονομικούς και κοινωνικούς. Με ρεαλιστικούς όρους, ο Πουτσδεμόν και οι υποστηρικτές του προωθούν μία επιλογή υψηλότατου ρίσκου που μοιάζει περισσότερο με κίνηση εντυπωσιασμού και φαντάζει ως η απόλυτα αποτυχημένη επιλογή- με όρους μελλοντικής βιωσιμότητας μίας υποθετικά ανεξάρτητης Καταλονίας. Ακόμη και αν υποθέσουμε πως είναι κίνηση εντυπωσιασμού ή ακραίας διαπραγμάτευσης, έχει βάλει σε κίνηση μία δυναμική, η οποία δεν είναι εύκολο να διαχειριστούν με πισωγυρίσματα. Ο Πουτσδεμόν και η πλευρά της ανεξαρτησίας έχουν ηθελημένα ή αθέλητα, διολισθήσει σε μία κατάσταση, η οποία βαίνει όλο και μη αναστρέψιμη. Κάτι που άλλωστε φαίνεται και από τις διαφοροποιήσεις οι οποίες είναι πολλές και σημαντικές εντός της Καταλονίας.
Ο Πρωθυπουργός Ραχόι έχει δεχτεί πολλές επικρίσεις για τον τρόπο- την άτεγκτη δηλαδή στάση του και τη χρήση νόμιμης βίας- που χειρίζεται την κατάσταση στην Καταλονία. Ωστόσο, ακόμη και οι πιο σκληροί επικριτές του δεν έχουν καταφέρει να αναδείξουν ποιος θα ήταν ο αποτελεσματικός διαφορετικός χειρισμός της κατάστασης, μιας και η μόνη εναλλακτική είναι ο εξαντλητικός διάλογος και η προκήρυξη δημοψηφίσματος από πλευράς του. Ωστόσο, πρέπει να προσεγγίσουμε τις επιλογές του Ραχόι, λαμβάνοντας υπόψη, όχι μόνο την υπόθεση της Καταλονίας αυτή καθ’ αυτή, αλλά και την ανάγκη ελέγχου και άλλων αντίστοιχων πρωτοβουλιών από περιοχές με αποσχιστικό υπόβαθρό όπως είναι η Βασκονία. Δεν είναι τυχαίο πως και ο επικεφαλής των Σοσιαλιστών δεν έχει επιλέξει τη ρήξη με τους χειρισμούς Ραχόι, αλλά αντίθετα υποστηρίζει την ανάγκη ξεκάθαρης διαχείρισης της κατάστασης. Ένα σύγχρονο κράτος δικαίου δεν έχει πολλές επιλογές μπροστά του, όταν έχει να αντιμετωπίσει μία προσπάθεια ανεξαρτησίας μίας περιφέρειάς του, η οποία μάλιστα έχει γίνει παράνομα και χωρίς να τηρηθεί κανένα εχέγγυο δημοκρατικής διαδικασίας. Σαφώς και η καταφυγή στη βία, τη νόμιμη φυσικά, πρέπει να είναι η τελευταία επιλογή για μία Κυβέρνηση, ωστόσο η κρίση στην Καταλονία έχει δύο μέρη και οι δράσεις του ενός προκαλούν τις αντιδράσεις του άλλου. Η χώρα βρίσκεται πάνω σε μία ιδιαιτέρως λεπτή ισορροπία και η πορεία μέχρι τις εκλογές θα είναι δύσκολη. Η λογική προτάσσει πως πρέπει να αποφευχθεί η χρήση βίας, ώστε να αποφύγει η Ισπανία μία μορφή μικρού εμφυλίου εντός της Καταλονίας. Η αξιοποίηση της Ε.Ε. ως μοχλός πίεσης, αλλά και μεσολάβησης θα ήταν μία πρωτοβουλία που μόνο να βοηθήσει μπορεί και ίσως πρέπει να την αξιοποιήσει η Κυβέρνηση της Ισπανίας. Τέλος, θα ήταν χρήσιμο να μην χρησιμοποιούμε την υπόθεση της Καταλονίας με γνώμονα τις επαναστατικές μας ονειρώξεις. Η Ισπανία είναι μία χώρα που έχει πληρώσει με αίμα την αποσχιστική τρομοκρατία, για αυτό και αντιμετωπίζει ως θέμα υπαρξιακής σημασίας την υπόθεση της Καταλονίας.
