Το Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας- National Security Council- είναι η σημαντικότερη καινοτομία που εισήγαγε η Πράξη Εθνικής Ασφάλειας (National Security Act) το 1947 στις Η.Π.Α. Από τότε, έχουν συγκροτηθεί και λειτουργούν σε πολλές χώρες κεντρικά συντονιστικά όργανα για τη χάραξη υψηλής στρατηγικής για την εθνική ασφάλεια, (Συμβούλιο ή Επιτροπή Εθνικής Ασφάλειας, Συμβούλιο ή Επιτροπή Εθνικής Άμυνας, Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας και Άμυνας). Ο συγκεκριμένος θεσμός απευθύνεται και ελέγχεται κεντρικά από τον Πρόεδρο στις περισσότερες των περιπτώσεων ή τον Πρωθυπουργό, ανάλογα με το σύστημα που επικρατεί σε κάθε χώρα που υπάρχει σχετική πρόβλεψη.
Πρόκειται επί της ουσίας για ένα κεντρικό επιτελικό όργανο που έχει ως κύρια αρμοδιότητα τη συστηματική σχεδίαση, παρακολούθηση και αξιολόγηση της στρατηγικής εθνικής ασφάλειας της χώρας, ενώ ανάλογα με το θεσμικό σύστημα της κάθε χώρας, έχει και συντονιστικό ρόλο σε θέματα εξωτερικής πολιτικής, εθνικής άμυνας, εσωτερικής ασφάλειας και διαχείρισης κρίσεων λειτουργώντας κυρίως σε δύο επίπεδα:
- χάραξη και σχεδιασμός της εθνικής υψηλής στρατηγικής ασφάλειας,
- συντονισμός και έλεγχος των εμπλεκομένων στην εθνική ασφάλεια φορέων, μέσων και πόρων.
Στις βασικές αρμοδιότητες του Συμβουλίου περιλαμβάνονται μεταξύ άλλων:
- Η ανάλυση και χαρτογράφηση του περιβάλλοντος ασφάλειας,
- Η χάραξη και η παρακολούθηση της υλοποίησης της στρατηγικής εθνικής ασφάλειας,
- Η εκτίμηση των κινδύνων και η ιεράρχηση των απειλών,
- Η διαχείριση κρίσεων,
- Η επεξεργασία σεναρίων και η πραγματοποίηση ασκήσεων ετοιμότητας
- Η επεξεργασία και η ανταλλαγή πληροφοριών
- Ο συντονισμός των εμπλεκομένων φορέων κ.α.
Επικεφαλής του Συμβουλίου είναι συνήθως- ειδικότερα αν ακολουθηθεί το μοντέλο των Η.Π.Α. και του Ισραήλ- ο Σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας, ενώ το όργανο πρέπει να στελεχωθεί από αξιωματικούς των ενόπλων δυνάμεων και των σωμάτων ασφαλείας, διπλωμάτες, υψηλόβαθμα στελέχη αρμόδιων δημοσίων υπηρεσιών, αναλυτές, εμπειρογνώμονες και ειδικούς τεχνοκράτες, έχοντας όμως μία ευέλικτη και αποτελεσματική δομή, ώστε να μπορεί να λαμβάνει και να υλοποιεί αποφάσεις.
Τα απαραίτητα βήματα για την ίδρυση του στην Ελλάδα είναι τα παρακάτω:
- Θα πρέπει να υπάρξει διοικητική και θεσμική μεταρρύθμιση σε επίπεδο υπουργείων, ώστε να περάσουμε από το τρίγωνο Εθνική Άμυνα- Εξωτερική Πολιτική- Προστασία του Πολίτη σε ένα κεντρικό σύστημα Εθνικής Ασφάλειας.
- Είναι απαραίτητη η θέσπιση Στρατηγικής Εθνικής ασφάλειας, μακροπρόθεσμης διάρκειας- σε άξονα πενταετίας, καθώς και η προετοιμασία Πλάνων Δράσης (Action Plans) με βραχυπρόθεσμο άξονα υλοποίησης.
- Εξασφάλιση διακομματικής συναίνεσης και κύρωση της διαδικασίας μέσω της κοινοβουλευτικής οδού.
- Αποφυγή πρόκλησης επιπλοκών με ήδη υφιστάμενους θεσμούς (Συμβούλιο Εξωτερικής Πολιτικής, ΚΥΣΕΑ, Συμβούλιο Πολιτικών Αρχηγών), ως προς τις αρμοδιότητες, τους ρόλους και τη στελέχωση.
- Κατάλληλη σε τεχνογνωσία και αριθμό στελέχωση, ώστε να αποφευχθούν οι μακρόσυρτες συνεδριάσεις και η δυσκολία στη λήψη των αποφάσεων.
- Έμφαση στη γνωμοδοτική λειτουργία και στο σχεδιασμό, ώστε να υπάρξει σε βάθος ανάλυση δυναμικών και δεδομένων, με επιχειρησιακά, αλλά και επιστημονικά εργαλεία.
Το Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας είναι μία αναγκαιότητα για την Ελλάδα, ωστόσο θα πρέπει να ληφθούν όλες οι απαραίτητες προϋποθέσεις για να συγκροτηθεί ένας θεσμός λειτουργικός, αποτελεσματικός και με ουσιαστική συνεισφορά στο σχεδιασμό και στην υλοποίηση της πολιτικής εθνικής ασφάλειας, και όχι ένας συμβολικός θεσμός πολιτικών συμβιβασμών και αντιπροσώπευσης.
