Η Αφρική τα τελευταία χρόνια βρίσκεται στο κέντρο ενός πολύ ιδιαίτερου μετασχηματισμού στην οικονομία, τον οποίο διάφοροι αισιόδοξοι ονομάζουν «επανάσταση» και σχετίζεται με την υιοθέτηση κρυπτονομισμάτων σε διάφορες πτυχές της οικονομικής ζωής. Να πούμε εδώ ότι στην Αφρική, ήδη από το 2007, κυκλοφορούν άυλες τραπεζικές μορφές, όπως η mobile bank M-Pesa της Vodafone Group. Η M-Pesa είναι μια «τράπεζα» χωρίς καταστήματα ή έστω μία φυσική έδρα (σε αντίθεση με την Revolut για παράδειγμα), η οποία επιτρέπει όλες τις συναλλαγές της να γίνονται μέσω κινητού τηλεφώνου (sms, βιομετρικά στοιχεία και pins).
Είναι πολύ πιθανό, αυτή η ιδιαιτερότητα που ξεκίνησε το 2007, να είναι ένας από τους λόγους που έχει οδηγήσει τουλάχιστον τρεις αφρικανικές χώρες να ηγούνται παγκόσμια στις συναλλαγές μέσω κρυπτονομισμάτων και άλλες 3 να είναι στην πρώτη δεκάδα, πίσω από τεράστιες οικονομίες, όπως η Κίνα και οι ΗΠΑ. Οι ηγέτες στα κρυπτονομίσματα είναι η Νιγηρία, η Νότια Αφρική και η Κένυα και ακολουθούν από κοντά η Γκάνα και η Μποτσουάνα. Η διαφοροποίησή τους από τις άλλες χώρες στον πλανήτη είναι ότι χρησιμοποιούν τα κρυπτονομίσματα και για καθημερινές, εμπορικές συναλλαγές κι όχι μόνο για χρηματοοικονομικές συναλλαγές.
Ένας βασικός λόγος για την αύξηση των συναλλαγών με κρυπτονομίσματα, είναι η αύξηση των εισαγόμενων εμβασμάτων στις χώρες τις Αφρικής, από τη διασπορά του εξωτερικού και η αντίστοιχη αύξηση του κόστους για τα εμβάσματα στις αφρικανικές χώρες. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας, η Νιγηρία μέσα σε τρία χρόνια (2019 – 2021) διπλασίασε τα εισερχόμενα εμβάσματά της. Το ποσοστό που «κρατάνε» οι τράπεζες είναι περί το 8-9%, όταν στην Ευρώπη ο μέσος όρος είναι κάτω από το 6% του εμβάσματος για μια τέτοια συναλλαγή. Τα κρυπτονομίσματα είναι μια σπουδαία εναλλακτική μεταφοράς χρημάτων σχεδόν δωρεάν, εξ ου και η Νιγηρία διπλασίασε το ποσοστό των εμβασμάτων με κρυπτονομίσματα μέσα στο α’ τρίμηνο του έτους, φτάνοντας έναν όγκο συναλλαγών 316 εκατομμυρίων δολαρίων.
Η ύφεση και η υποτίμηση των εθνικών νομισμάτων ευνοούν τα κρυπτονομίσματα
Πολλές αφρικανικές χώρες την τρέχουσα δεκαετία έχουν μπει σε ένα τρομερό καθοδικό σπιράλ ύφεσης, με τρομερή αύξηση του πληθωρισμού και ταυτόχρονη υποτίμηση των εθνικών νομισμάτων τους. Ένα παράδειγμα είναι το Σουδάν, που έφτασε το 2017 να έχει πληθωρισμό 102%. Όλες οι χώρες που ηγούνται των συναλλαγών με κρυπτονομίσματα έχουν πολύ υψηλό πληθωρισμό. H Νιγηρία είναι φέτος στο 18,17% και ανεβαίνει χρόνο με το χρόνο. Αντίστοιχα η Ν. Αφρική το 2019 είχε πληθωρισμό 3,4% και φέτος ξεκινάει με 4% με προοπτική ανόδου. Η Γκάνα ξεκίνησε φέτος με 10,6% επίσης με προοπτική ανόδου και ούτω καθεξής.
Αυτή τη στιγμή, στις αφρικανικές χώρες συμβαίνει το εξής παράδοξο: να θεωρείται ασφαλέστερη αποταμίευση χρημάτων η επένδυση σε κρυπτονομίσματα από την επένδυση στην τράπεζα στο εγχώριο νόμισμα ή σε δολάρια. Στη Νιγηρία, η πρόσφατη υποτίμηση του εθνικού νομίσματος (ναίρα) κατά 24% εκτόξευσε τις συναλλαγές με κρυπτονομίσματα.
Η έλλειψη κανονιστικού πλαισίου φέρνει περισσότερο χάος
Αρχικά, τα κρυπτονομίσματα σε πολλές περιοχές της Αφρικής παραμένουν ως και σήμερα παράνομα. Αυτό σημαίνει ότι δεν μπορεί να προστατεύσει κανείς τους πολίτες που επενδύουν σε αυτά από απάτες, απότομες υφέσεις κλπ. Επίσης, η έλλειψη κανονιστικού πλαισίου επιτείνει τους εξής κινδύνους:
• Τη δημιουργία ισχυρών λόμπι «μεσαζόντων» για τη μετατροπή των κρυπτονομισμάτων σε εθνικά νομίσματα (άρα και φυσικά χρήματα).
• Την έλλειψη πραγματικών δεδομένων που καθορίζουν την αξία που έχει ένα κρυπτονόμισμα. Ενώ π.χ. η μετοχή μιας εταιρείας είναι συνάρτηση πραγματικών παραμέτρων (εμπορικών συμφωνιών, παραγωγής, επιτυχιών ή αποτυχιών), τα κρυπτονομίσματα χάνουν και κερδίζουν αξία χωρίς κάποια πραγματικά inputs.
• Την αυξημένη συγκέντρωση κρυπτονομισμάτων σε λίγα χέρια. Υπάρχει ήδη ένα κρυμμένο «ολιγοπώλιο» κρυπτονομισμάτων. Για παράδειγμα από τα 18,5 εκατομμύρια Bitcoins που βρίσκονται σε κυκλοφορία, ελάχιστοι επενδυτές κατέχουν το 40%. Τα υπόλοιπα δεν επαρκούν για να καλύψουν όλες τις πιθανές συναλλαγές που χρειάζονται τα κράτη και κάτι τέτοιο μπορεί να οδηγήσει σε καταστροφή της αξίας τους κυριολεκτικά σε ένα βράδυ.
• Την αλματώδη αύξηση των κρυπτονομισμάτων για τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες.
Συνεπώς, πίσω από τις ιστορίες για οικονομικές επαναστάσεις, υπάρχουν διακυβεύματα ιδιαίτερα σοβαρά. Ένα από αυτά είναι να βυθιστούν εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι σε μια ύφεση χωρίς επιστροφή αφού χάσουν οικονομίες και φυσικά χρήματα πραγματικής εργασίας, προσπαθώντας να αντιστρέψουν τα αποτελέσματα των κεντρικών οικονομικών επιλογών των χωρών τους. Για την ώρα, πάντως, η Αφρική και πρόσφατα η Τουρκία επιβεβαιώνουν ότι η ραγδαία αύξηση των συναλλαγών με κρυπτονομίσματα είναι δηλωτική επικίνδυνου οικονομικού περιβάλλοντος.
