Υπό έλεγχο, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και πανευρωπαϊκά, παραμένουν τα νέα μη εξυπηρετούμενα δάνεια της πανδημικής κρίσης, με σημαντική τη συμβολή της απρόσκοπτης πιστωτικής επέκτασης καθ΄ όλο το 2020. Τα δάνεια σε moratoria πληρωμών που λήγουν παρουσιάζουν απρόσμενα θετική συμπεριφορά, με την εξέλιξή τους, ωστόσο, να παρακολουθείται στενά ανά τρίμηνο.
Την παραπάνω κοινή εικόνα για Ελλάδα και Ευρώπη έδωσαν χθες δύο πλευρές. Σε εγχώριο επίπεδο, οι τραπεζίτες που είχαν τηλεδιάσκεψη με τους Θεσμούς και η Scope Ratings με την έκθεσή της για τους ευρωπαϊκούς δείκτες μη εξυπηρετούμενων δανείων το α' τρίμηνο.
Σε μια μισάωρη τηλεδιάσκεψη με τους Θεσμούς, οι CEOs των ελληνικών τραπεζών είπαν χθες τα εξής: α) τα νέα NPLs από την πανδημία και τα moratoria θα κινηθούν σε μάξιμουμ 5 δισ. ευρώ, β) διατηρείται το β΄ τρίμηνο η επιφυλακή για τη συμπεριφορά των δανείων από τα moratoria, γ) τα προγράμματα «Γέφυρα» έχουν αποδειχτεί πολύ επιτυχημένα, δ) με πλήρη χρήση του «Ηρακλή ΙΙ» οι τράπεζες θα επιτύχουν μονοψήφιο δείκτη NPE/NPL από το τέλος του τρέχοντος έτους, ε) θετική θα είναι η συμβολή του νέου πτωχευτικού νόμου, του οποίου η υλοποίηση εξελίσσεται ομαλά, με μόνο τρωτό σημείο την αργοπορία στο θέμα του φορέα απόκτησης ακινήτων, στ) οι νέες χρηματοδοτήσεις από τις τράπεζες το 2021 θα κινηθούν σε επίπεδα αντίστοιχα υψηλά του 2020, ενώ τα χρηματοδοτικά προγράμματα της Ελληνικής Αναπτυξιακής Τράπεζας είναι πολύ χρήσιμα και πρέπει να συνεχιστούν.
Η πανευρωπαϊκή εικόνα
Μία αντίστοιχη εικόνα για τα NPLs της πανδημικής κρίσης, τα moratoria και τις χρηματοδοτήσεις των τραπεζών πανευρωπαϊκά, έδωσε η Scope Ratings.
Σε χθεσινή της έκθεση για την εικόνα των ευρωπαϊκών δεικτών μη εξυπηρετούμενων δανείων το α΄ τρίμηνο, η Scope Ratings διαπιστώνει ότι οι δείκτες παρέμειναν σταθεροί, με προοπτική να υποχωρήσουν το 2021. Η ανθεκτικότητα που έχουν επιδείξει οι δείκτες ποιότητας ενεργητικού των τραπεζών είναι, σύμφωνα με την Scope Ratings, αποτέλεσμα τριών παραγόντων:
- Της αξιοσημείωτης συμβολής των κρατικών προγραμμάτων στήριξης προκειμένου να αποτραπεί κατάρρευση της Οικονομίας και πιστωτική ασφυξία. «Οι τράπεζες είναι μέρος της λύσης του προβλήματος», λέει χαρακτηριστικά η Scope Ratings (την ίδια επισήμανση έχει κάνει και η Ελληνική Ένωση Τραπεζών). «Η απρόσκοπτη παροχή πιστοδοτήσεων από τις τράπεζες σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά στη διάρκεια του 2020, είναι ο πρώτος παράγοντας που εξηγεί την ανθεκτικότητα των δεικτών NPL», αναφέρει η Scope Ratings. Όπως προσθέτει, η πιστωτική επέκταση εν μέσω ενός περιβάλλοντος με μεγαλύτερες προκλήσεις, δημιουργεί προβληματισμό στις ρυθμιστικές αρχές. Μετριάζεται, ωστόσο, από την μεγάλη αύξηση των καταθέσεων, καθώς οι πελάτες των τραπεζών έχουν την τάση να «παρκάρουν» την υπερβάλλουσα ρευστότητα σε τραπεζικούς λογαριασμούς. Έτσι, στο σύνολό της, η κατάσταση των δανειοληπτών δεν εμπνέει ανησυχία.
- Της προληπτικής δράσης των τραπεζών να διαχειριστούν το υπάρχον απόθεμα μη εξυπηρετούμενων δανείων, εν αναμονή επιδείνωσης των δανειακών χαρτοφυλακίων. Στην τακτική αυτή οφείλεται το ότι οι δείκτες των δανείων που οι τράπεζες κατατάσσουν στο Στάδιο 3 (μη εξυπηρετούμενα) διατηρήθηκαν άνετα υπό έλεγχο στις μεγαλύτερες οικονομίες της ΕΕ.
- Των διευκολυντικών μέτρων, υπό την μορφή μορατόριουμ πληρωμών, προκειμένου να αποφευχθεί η κατηγοριοποίηση των δανείων αυτών ως μη εξυπηρετούμενων.
Χάρη στα παραπάνω, παρά τη σημαντική υποχώρηση της οικονομικής δραστηριότητας από το ξέσπασμα της πανδημίας, οι ευρωπαϊκές τράπεζες δεν αντιμετωπίζουν μέχρι στιγμής «σοκ» στην ποιότητα του ενεργητικού τους.
Όπως διαπιστώνει η Scope Ratings, μέχρι στιγμής, οι επιδόσεις των δανείων που έχουν εξέλθει από τα moratoria είναι καθησυχαστικές. Οι αποπληρωμές σύμφωνα με τον αρχικό σχεδιασμό υπήρξαν μαζικές, από τα 811 δισ. ευρώ τον Ιούνιο του 2020 στα 318 δισ. ευρώ στο τέλος του 2020. Πάντως, η εγρήγορση παραμένει, αφού όπως επισημαίνει ο αναλυτής της Scope Ratings, Nicolas Hardy, είναι πιθανή η επιδείνωση δανείων σε προγράμματα αναστολής πληρωμών που δεν έχουν ακόμη λήξει, με τους δανειολήπτες που επωφελούνται ακόμη από τα προγράμματα αυτά, να αποδειχτούν και πιο ευάλωτοι από αυτούς που εξήλθαν των μορατόριουμ νωρίτερα.
Ουσιαστικά, ο προβληματισμός αφορά στα δάνεια του Σταδίου 2 (ρυθμισμένα δάνεια). Οι δείκτες επισφάλειας των δανείων αυτών στην ΕΕ ενισχύθηκαν το 2020 στο 9,1% από 6,8% στα τέλη του 2019, σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Τραπεζικής Αρχής. Επίσης, το μερίδιο των δανείων της συγκεκριμένης κατηγορίας ήταν αυξημένο στα δάνεια σε moratoria που δεν έχουν λήξει (στο 26,4% σε επίπεδο ΕΕ στο τέλος του 2020 από 16,7% στο τέλος Ιουνίου 2020). Απομένει, επομένως να φανεί κατά πόσον τα ρυθμισμένα δάνεια της κατηγορίας 2 και η συνακόλουθη αύξηση των προβλέψεων για τα δάνεια αυτά, θα έχουν διακυμάνσεις από τρίμηνο σε τρίμηνο, οδηγώντας σε ανατροπές.
Η Scope Ratings αναφέρει ότι η ανάκαμψη θα ακολουθήσει διαφορετικά μονοπάτια κατά μήκος της Ευρώπης. Η επιδείνωση της ποιότητας των στοιχείων ενεργητικού είναι πιο επικίνδυνη για ανοιχτές οικονομίες, ευαίσθητες στη διακύμανση του διεθνούς εμπορίου, για οικονομίες που βασίζονται στον τουρισμό, που εμφανίζουν αναιμική εγχώρια ζήτηση ή καθυστέρηση στα προγράμματα εμβολιασμού που θα εμποδίσει το γρήγορο άνοιγμα των οικονομιών το 2021.
Δύο τάσεις είναι αυτές που χρήζουν προσοχής, σύμφωνα με την Scope Ratings:
Πρώτον, οι πιέσεις σε επιλεγμένα χαρτοφυλάκια επιχειρηματικών δανείων, οι οποίες γίνονται ορατές είναι, όμως, διαχειρίσιμες.
Δεύτερον, οι στρατηγικές που θα ακολουθηθούν για να περιοριστούν σταδιακά τα ευρεία προγράμματα στήριξης που έχουν χορηγηθεί. Το πώς η απόσυρσή τους θα επηρεάσει δανειολήπτες και εγγυητές είναι άγνωστο.
Αναφερόμενη στην πιστωτική έκθεση σε τομείς που επηρεάζονται περισσότερο από τα υγειονομικά μέτρα, η Scope Ratings λέει ότι είναι είτε μικροί και διάσπαρτοι (φιλοξενία, ψυχαγωγία) είτε επωφελούνται από κυβερνητικά προγράμματα στήριξης (αερομεταφορές). Άλλοι ευάλωτοι κλάδοι, σύμφωνα με την Scope Ratings είναι η ναυτιλία (ως εξαρτώμενη, μαζί με άλλους κλάδους, από τις διακυμάνσεις στην τιμή του πετρελαίου), οι κατασκευές και το real estate που χτυπήθηκαν στη διάρκεια της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης και παραμένουν πηγή προβληματικών δανείων. Γενικά, πάντως, οι τιμές των ακινήτων κρατούν καλά, ωστόσο τα εμπορικά ακίνητα αντιμετωπίζουν μεγαλύτερο κίνδυνο από τα οικιστικά, λόγω της αλλαγής μοντέλου εργασίας. Τα ζητήματα της εφοδιαστικής αλυσίδας μπορούν επίσης να ασκήσουν πιέσεις στον κατασκευαστικό κλάδο.
