Τη δραστική μείωση των κόκκινων δανείων, τα οποία έχουν πέσει στο ήμισυ μέσα σε δύο χρόνια χάρη στις τιτλοποιήσεις του «Ηρακλή» και τις επιπτώσεις των τιτλοποιήσεων στα κεφάλαια, στις προβλέψεις, στα έσοδα και εν τέλει στην κερδοφορία των τραπεζών, αναδεικνύει η Έκθεση Ενισχυμένης Εποπτείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη 12η αξιολόγηση της χώρας μας.
Ο μονοψήφιος δείκτης μη εξυπηρετούμενων δανείων θα είναι γεγονός για τις ελληνικές τράπεζες το αργότερο μέχρι το τέλος του 2022, λέει η Έκθεση της Κομισιόν. Όσο για τα νέα κόκκινα δάνεια της πανδημίας, τα μορατόρια πληρωμών έχουν καλύτερη εικόνα από τις αρχικές εκτιμήσεις, με ποσοστό εκ νέου επισφάλειας 7% στο σύνολό τους. Πάντως, ο «λογαριασμός» της πανδημίας στην ποιότητα ενεργητικού των ελληνικών τραπεζών θα φανεί μέσα στο 2022, καθώς ακόμη λειτουργούν υποστηρικτικά τα προγράμματα «Γέφυρα».
Αναλυτικά η Έκθεση Ενισχυμένης Εποπτείας αναφέρει τα εξής:
Κόκκινα δάνεια
Το αργότερο μέχρι τα τέλη του 2022, οι ελληνικές τράπεζες θα έχουν επιτύχει τον μονοψήφιο δείκτη NPE. Αν και δεν κάνει ονομαστική αναφορά στο πρόγραμμα «Ηρακλής», η Έκθεση λέει ότι χάρη στις συναλλαγές τιτλοποιήσεων, στο τέλος Ιουνίου 2021 ο δείκτης μη εξυπηρετούμενων δανείων υποχώρησε δραστικά στο 20,3% από 30,1% στο τέλος του 2020 και 40,6% στο τέλος του 2019. Ο δείκτης NPE παραμένει, ωστόσο, ο υψηλότερος στην ευρωζώνη. Η μείωση του δείκτη αντιστοιχεί σε μείωση του αποθέματος NPE από 68,5 δισ. ευρώ στο τέλος του 2019 και 47,2 δισ. στο τέλος του 2020, σε 29,4 δισ. τον Ιούνιο του 2021.
Αναφορικά με τις εισροές νέων μη εξυπηρετούμενων δανείων, η Έκθεση αναφέρει ότι τρεις από τις τέσσερις συστημικές τράπεζες συνέχισαν να καταγράφουν στο β΄ τρίμηνο 2021 καθαρές εισροές μη εξυπηρετούμενων δανείων, κυρίως στο επιχειρηματικό και στο στεγαστικό χαρτοφυλάκιο δανείων.
Τα μορατόρια
Ο κίνδυνος μιας σημαντικής επιδείνωσης στην ποιότητα του ενεργητικού των τραπεζών από τη λήξη των μορατόριουμ δεν έχει υλοποιηθεί μέχρι στιγμής, αλλά παραμένει. Οι τράπεζες, όπως λέει η Έκθεση της Κομισιόν, αναφέρουν ένα ποσοστό re-default 7% των δανείων που είχαν τεθεί σε μορατόριουμ, σημαντικά χαμηλότερο των αρχικών εκτιμήσεων. Δεδομένου όμως ότι συνεχίζονται τα προγράμματα επιδότησης «Γέφυρα» 1 και 2, και οι τράπεζες εφαρμόζουν προγράμματα «step up», ο πλήρης αντίκτυπος της πανδημίας στην ποιότητα του ενεργητικού τους θα φανεί μόνο μέσα στο 2022.
Σύμφωνα με πληροφόρηση που παρέχεται στην Έκθεση Ενισχυμένης Εποπτείας, στο πρόγραμμα «Γέφυρα 1» επιλέξιμοι κρίθηκαν 101.962 οφειλέτες, με δάνεια 8,6 δισ. ευρώ, τα οποία σε ποσοστό 86,6% ήταν εξυπηρετούμενα. Οι Αρχές ενέκριναν τρίμηνη παράταση του προγράμματος για να διευκολύνουν την ομαλή μετάβαση στην αποπληρωμή δανείων δανειοληπτών που επλήγησαν από την πανδημία.
Στο «Γέφυρα 2» υποβλήθηκαν 40.315 αιτήσεις και μέχρι τα τέλη Σεπτεμβρίου μόνο 13.787 κρίθηκαν επιλέξιμες. Αυτές αντιστοιχούν σε δάνεια 6,7 δισ. ευρώ, κατά 86% εξυπηρετούμενα.
Οι τιτλοποιήσεις και η επίδρασή τους στις τράπεζες
Λόγω των τιτλοποιήσεων μη εξυπηρετούμενων δανείων, οι αυξημένες προβλέψεις επιβαρύνουν την κερδοφορία των τραπεζών. Μόνο δύο από τις τέσσερις συστημικές τράπεζες έδειξαν θετικά αποτελέσματα το α΄ εξάμηνο 2021 και γενικά η κερδοφορία για το σύνολο της χρονιάς θα επηρεαστεί σημαντικά από το κόστος των προβλέψεων για τις εναπομείνασες τιτλοποιήσεις.
Όπως σημειώνεται στην Έκθεση, οι συνεχιζόμενες τιτλοποιήσεις βελτιώνουν την ποιότητα των επιτοκιακών εσόδων των τραπεζών, καθώς μειώνουν την εξάρτηση από συσσωρευμένους τόκους μη εξυπηρετούμενων δανείων.
Οι λόγοι που υποστήριξαν την κερδοφορία των τραπεζών στο α΄ εξάμηνο ήταν τα υψηλότερα έσοδα από τόκους εξαιτίας του χαμηλότερου κόστους χρηματοδότησης, οι υψηλότερες προμήθειες και τα χαμηλότερα λειτουργικά κόστη.
Η κερδοφορία ολόκληρου του 2021 θα επηρεαστεί από τη μια πλευρά, από τις υπόλοιπες τιτλοποιήσεις NPEs που θα αυξήσουν την ανάγκη σχηματισμού προβλέψεων και θα μειώσουν τα καθαρά επιτοκιακά έσοδα, και από την άλλη, η άνοδος της οικονομικής δραστηριότητας αναμένεται να ενισχύσει τη ζήτηση για νέα δάνεια, υποστηρίζοντας την παραγωγή εσόδων.
Προσεχώς, πάντως, οι τιτλοποιήσεις μη εξυπηρετούμενων δανείων θα επιτρέψουν στις τράπεζες να μειώσουν το κόστος κινδύνου και να απελευθερώσουν τους ισολογισμούς τους για τη χορήγηση νέων δανείων, τα οποία θα στηρίξουν την μακροπρόθεσμη κερδοφορία των τραπεζών.
Τα κεφάλαια
Όπως αναφέρεται στην Έκθεση, το σημαντικού μεγέθους ξεκαθάρισμα των τραπεζικών ισολογισμών από τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια επιβαρύνει τα κεφάλαια των τραπεζών, αυτά, όμως, υποστηρίζονται από τις δράσεις κεφαλαιακής ενίσχυσης που υλοποιούν οι τράπεζες. Στο τέλος του β΄ τριμήνου 2021 ο μέσος δείκτης βασικών εποπτικών CET 1 και ο δείκτης συνολικής επάρκειας σε ενοποιημένη βάση διαμορφώθηκε σε 12,5% και 15% αντίστοιχα (από 13,6% και 15,6% το προηγούμενο τρίμηνο). Η επιτυχής ολοκλήρωση κεφαλαιακής ενίσχυσης 800 εκατ. ευρώ από μία συστημική τράπεζα (σ.σ. Alpha Bank) στις αρχές Ιουλίου και μία ακόμη αύξηση μετοχικού κεφαλαίου στις αρχές Μαΐου (σ.σ. Τράπεζα Πειραιώς), καθώς και μια σειρά επόμενων κεφαλαιακών δράσεων, θα επιτρέψουν στις ελληνικές συστημικές τράπεζες να προχωρήσουν τη στρατηγική τους για τη μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων.
Όπως επισημαίνεται στην Έκθεση Ενισχυμένης Εποπτείας, αυτές οι προσπάθειες θα διευκολυνθούν περαιτέρω από την πρόσφατη υιοθέτηση νομοθετικής τροποποίησης για την απόσβεση των αναβαλλόμενων φορολογικών απαιτήσεων, η οποία παρέχει μεγαλύτερη ευελιξία στις τράπεζες για να προχωρήσουν σε πωλήσεις και τιτλοποιήσεις μη εξυπηρετούμενων δανείων.
Η Έκθεση αναφέρει ότι, αν και υψηλότερα των κανονιστικών απαιτήσεων, η κεφαλαιακή θέση των ελληνικών τραπεζών παραμένει από τις χαμηλότερες στην Ε.Ε. Η χαμηλή ποιότητα κεφαλαίων παραμένει εστία προβληματισμού λόγω της υψηλής συμμετοχής κεφαλαίων από αναβαλλόμενο φόρο, η οποία έφτασε στο 74% των κεφαλαίων του δείκτη CET1 το β΄ τρίμηνο 2021 από 59% στο τέλος του 2020.
Τα νέα δάνεια
Στην Έκθεση αναφέρεται επίσης η συνεχιζόμενη επιβράδυνση των καθαρών εισροών νέων δανείων στον επιχειρηματικό τομέα. Τον Σεπτέμβριο του 2021 ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των καθαρών νέων εισροών στις επιχειρήσεις υποχώρησε στο 2,8% από 6,7% τον Απρίλιο και 10% τον Δεκέμβριο 2020, κυρίως εξαιτίας της πτώσης των εισροών στις μεγάλες επιχειρήσεις. Το αντίστοιχο ποσοστό για τα νοικοκυριά παραμένει αρνητικό (-2,7%), σχεδόν αμετάβλητο το τελευταίο 12μηνο.
Η ανωτέρω πτωτική τάση για τις νέες καθαρές χρηματοδοτήσεις στις επιχειρήσεις σε σχέση με το προηγούμενο έτος οφείλεται στον θετικό αντίκτυπο που είχαν στα νούμερα του 2020 τα νέα χρηματοδοτικά εργαλεία από την Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα για τη στήριξη των επιχειρήσεων από τις επιπτώσεις της πανδημίας του Covid-19 (ΤΕΠΙΧ, Εγγυοδοτικό).
Στην Έκθεση αναφέρεται ότι στο τέλος Αυγούστου 2021 οι εγγυήσεις που είχαν δοθεί με το Εγγυοδοτικό της ΕΑΤ ανέρχονταν σε 1,7 δισ. ευρώ και καμία δεν έχει αναφερθεί ότι κατέπεσε.
Στους πρώτους 8 μήνες του 2021, οι εκταμιεύσεις από τα δύο προγράμματα της ΕΑΤ ανήλθαν σε 1,3 δισ. έναντι των 6,4 δισ. για το σύνολο του 2020.
Ο προϋπολογισμός των σχημάτων αυτών αρχίζει σταδιακά να εξαντλείται, καθώς περισσότερο στοχευμένα προγράμματα παίρνουν τη θέση τους.
Οι τελευταίες εξελίξεις στο μέτωπο της ροής πιστοδοτήσεων αντανακλά μία σιωπηρή πιστωτική ζήτηση – αναφέρει η Έκθεση -, καθώς οι επιχειρήσεις μπορούν να βασιστούν στα buffers ρευστότητας που έχουν δημιουργήσει τα προηγούμενα τρίμηνα. Η τρέχουσα εικόνα επηρεάζεται επίσης από τις μεγάλες αποπληρωμές δανείων κάποιων από τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις, οι οποίες αντικαθιστούν τον τραπεζικό δανεισμό με φθηνότερη χρηματοδότηση μέσω εκδόσεων εταιρικών ομολόγων.
Αναφορικά με το κόστος χρηματοδότησης των επιχειρήσεων, υποχώρησε οριακά τον Σεπτέμβριο (2,7% συγκρινόμενο με 3% στο τέλος του 2020) και παραμένει σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα και σημαντικά χαμηλότερο από το κόστος δανεισμού των ανωνύμων εταιρειών (5,1%) ή των νοικοκυριών (4,9%).
Το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας
Η Έκθεση κάνει αναφορά, τέλος, στο Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας και στην απόκτηση πλειοψηφικού ποσοστού σε μη συστημική τράπεζα (σ.σ. Attica Bank) στο πλαίσιο μετατροπής αναβαλλόμενων φορολογικών απαιτήσεων. Οι Αρχές υιοθέτησαν την απαραίτητη νομοθεσία για τη διαδικασία μετατροπής των αναβαλλόμενων φορολογικών απαιτήσεων και την ανταμοιβή του Ελληνικού Δημοσίου με αντίστοιχο αριθμό μετοχών της Τράπεζας, μετά τις ζημίες που αυτή ανακοίνωσε για το 2020. Οι Αρχές υιοθέτησαν παράλληλα και τροπολογία για την αποφυγή ενεργοποίησης της υποχρεωτικής δημόσιας πρότασης από το ΤΧΣ για τις εναπομείνασες μετοχές (σ.σ. της Attica Bank), καθώς η συμμετοχή του θα ξεπερνούσε το κατώφλι του 1/3 των μετοχών, όπως προβλέπει η σχετική νομοθεσία.
Το ΤΧΣ εξετάζει τώρα τη δυνητική συμμετοχή του στην αύξηση μετοχικού κεφαλαίου της Τράπεζας μαζί με ιδιώτες επενδυτές, η οποία θα γίνει προκειμένου αυτή να καλύψει τις τρέχουσες και μελλοντικές κεφαλαιακές της ανάγκες από το ξεκαθάρισμα του ισολογισμού της.
Στην Έκθεση τέλος αναφέρεται ο διορισμός, στις 21/5/2021, του πρώην Αναπληρωτή CEO του ΤΧΣ σε Διευθύνοντα Σύμβουλο του Ταμείου (σ.σ. Ηλίας Ξηρουχάκης), αλλά λανθασμένα αναφέρει ότι έγινε στις 16 Νοεμβρίου η κάλυψη της θέσης του Αναπληρωτή CEO (σ.σ. αναγράφεται το χρονοδιάγραμμα που είχε τεθεί αρχικά, ωστόσο, ο διαγωνισμός για τη θέση καθυστέρησε και ακόμη δεν έχει ανακοινωθεί το αποτέλεσμά του).
