Το μεγαλύτερο «αγκάθι» στην ολοκλήρωση των τραπεζικών μεταρρυθμίσεων που παραμένουν ανοιχτές σε πέντε μέτωπα, αποδεικνύεται ο Φορέας Απόκτησης & Επαναμίσθωσης Ακινήτων του νέου πτωχευτικού νόμου.
Στην 13η έκθεση των Θεσμών (Κομισιόν, ΕΚΤ, ESM) για την πρόοδο της χώρας μας στο καθεστώς ενισχυμένης εποπτείας, η εκκρεμότητα της σύστασης του Φορέα και το καθεστώς προστασίας της πρώτης κατοικίας των ευάλωτων οφειλετών μέχρι τη λειτουργία του, προτάσσεται εμφατικά, με την επισήμανση ότι το σχήμα sale and lease-back που προβλέπει για τους ευάλωτους οφειλέτες μπορεί να οδηγήσει σε έλλειμμα και αυξητική επίπτωση στο δημόσιο χρέος, αναλόγως με τη στατιστική ταξινόμησή του.
Μαζί με τον Φορέα, «ανοιχτές» παραμένουν ακόμη μεταρρυθμίσεις – προκλήσεις σε άλλα τέσσερα μέτωπα:
α) Τα κόκκινα δάνεια, υπό το πρίσμα της «ουράς» επισφαλών δανείων που μπορεί να αντιμετωπίσουν οι τράπεζες και τον χειρισμό των μακροπρόθεσμων ρυθμίσεων από την πλευρά τους, έτσι ώστε να αποτραπεί νέα συσσώρευση NPLs. Σημειώνεται ότι η έκθεση απονέμει ανεπιφύλακτα τα εύσημα για τη μείωση των κόκκινων δανείων που έχει επιτευχθεί μέσω του «Ηρακλή», με τον όλο προβληματισμό να αφορά την μετά τον «Ηρακλή» εποχή, αφού οι τιτλοποιήσεις βαίνουν προς την ολοκλήρωσή τους και τον στόχο του μονοψήφιου δείκτη NPE εντός του 2022.
β) Την εκκαθάριση των εκκρεμών υποθέσεων του νόμου Κατσέλη που παρατείνεται πλέον για τα τέλη του 2023.
γ) Την επιτάχυνση και εξομάλυνση της διενέργειας των πλειστηριασμών, οι οποίοι ολοκληρώνονται σχεδόν κατά το ήμισυ και τα εκπλειστηριάσματα συνεχίζουν να καταλήγουν σε μεγάλο βαθμό στις τράπεζες, και
δ) Στην εκκρεμότητα της εξόφλησης στις τράπεζες των κρατικών εγγυήσεων που έχουν καταπέσει από δάνεια έχουν χορηγήσει με εγγύηση του Ελληνικού Δημοσίου.
Ο Φορέας Ακινήτων
Στην 13η Έκθεση Ενισχυμένης Εποπτείας αναφέρεται ότι η διαδικασία παραχώρησης για τη σύσταση του Φορέα Απόκτησης & Επαναμίσθωσης αναμένεται να ξεκινήσει τον Φεβρουάριο, μετά από καθυστερήσεις του παρελθόντος. «Σύμφωνα με την τελευταία ενημέρωση από τις αρχές, το τελικό βήμα μετά από μια διαδικασία παραχώρησης τριών σταδίων, δηλαδή η επικύρωση της ολοκλήρωσης της διαδικασίας επιλογής από το κοινοβούλιο, δεν αναμένεται πλέον να γίνει νωρίτερα από τα μέσα Φεβρουαρίου 2023, ενώ η πλήρης λειτουργία του Φορέα δεν αναμένεται πριν από το τέλος Μαρτίου 2023», αναφέρεται στην Έκθεση.
Ειδικότερα, η πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος αναμένεται να ξεκινήσει τον Φεβρουάριο του 2022 και αναμένεται να ολοκληρωθεί, με την προεπιλογή των επιλέξιμων υποψηφίων, έως τα μέσα Απριλίου 2022, για να ακολουθήσει η διεξαγωγή του ανταγωνιστικού διαλόγου και η φάση υποβολής προσφορών. Οι αρχές εξετάζουν ένα ενδιάμεσο σχέδιο για να διασφαλιστεί η ομαλή μετάβαση έως ότου αρχίσει να λειτουργεί η οντότητα πώλησης και εκμίσθωσης, προκειμένου να μετριάσει και τους κινδύνους δικαστικών προσφυγών (σ.σ. πτωχεύσαντες δανειολήπτες, οι οποίοι θα επικαλεστούν ότι ανήκουν στους ευάλωτους και θα αναζητήσουν δικαστικά προστασία δεδομένου ότι θα εκλείπει ο Φορέας για να σώσουν την πρώτη κατοικία τους από πλειστηριασμό).
Η Έκθεση αναφέρεται στο ενδιάμεσο σχέδιο προστασίας λόγω των καθυστερήσεων στη θέσπιση του Φορέα, σύμφωνα με το οποίο το κράτος θα παρέχει οικονομική στήριξη σε ευάλωτους οφειλέτες μέχρι την έναρξη λειτουργίας του Φορέα με ανώτατο χρονική περίοδο 15 μηνών. «Αυτή η οικονομική ενίσχυση θα λάβει τη μορφή μερικής κρατικής επιχορήγησης για την εξυπηρέτηση δανείων που βαρύνουν την κύρια κατοικία ευάλωτων οφειλετών που πιστοποιούνται ως τέτοιοι σύμφωνα με τους όρους του νέου κώδικα αφερεγγυότητας και έχουν κηρυχθεί σε πτώχευση ή των οποίων η κύρια κατοικία πρόκειται να δημοπρατηθεί. Η θέσπιση ισχυρών διασφαλίσεων θα είναι αποφασιστικής σημασίας για την αντιμετώπιση της ακούσιας χρήσης του συστήματος και τον μετριασμό των νομικών κινδύνων», επισημαίνει η Έκθεση, αναδεικνύοντας την ανησυχία των Θεσμών για πιθανή κατάχρηση ενός χαλαρού καθεστώτος παροχής προστασίας μέχρι τη λειτουργία του Φορέα.
Στην Έκθεση αναφέρεται και ο εξωδικαστικός μηχανισμός ρύθμισης οφειλών. Αναφέρεται ότι από τις 43.795 αιτήσεις που υποβλήθηκαν έως το τέλος Δεκεμβρίου 2021, μόνο 393 αιτήσεις ή το 0,9% των αιτήσεων οριστικοποιήθηκαν, ενώ άλλοι 28.141 αιτούντες αναμένουν τη συλλογή στοιχείων από τους πιστωτές. Ως απάντηση σε αυτό το χαμηλό ποσοστό των αιτήσεων που έχουν ολοκληρωθεί μέχρι στιγμής, οι Αρχές προετοιμάζουν εκπαιδευτικά σεμινάρια για την εξοικείωση των χρηστών με τη λειτουργία της ηλεκτρονικής πλατφόρμας (σ.σ. πρόκειται για τη λειτουργία του help desk για λογιστές, οικονομολόγους, δικηγόρους κ.λπ. που τίθεται σε λειτουργία από σήμερα στην ΕΓΔΙΧ).
Κόκκινα δάνεια
Σύμφωνα με την Έκθεση, η αβεβαιότητα για την εξέλιξη της πανδημίας παραμένει ο κύριος βραχυπρόθεσμος παράγοντας κινδύνου, ιδίως όσον αφορά την ανάγκη περαιτέρω μέτρων στήριξης και την πιθανή ενεργοποίηση των κρατικών εγγυήσεων που παρασχέθηκαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας.
Όπως επισημαίνεται, οι εισροές νέων μη εξυπηρετούμενων δανείων είναι επί του παρόντος περιορισμένες και οι τράπεζες αναφέρουν καλή συμπεριφορά των δανείων που εξέρχονται από τα μορατόριουμ πληρωμών που δόθηκαν κατά την πανδημία. Ωστόσο, οι καθαρές εισροές μη εξυπηρετούμενων δανείων συνεχίστηκαν το τρίτο τρίμηνο του 2021, σε παρόμοια επίπεδα με το πρώτο εξάμηνο του έτους. «Υπάρχει ένα σημαντικό μέρος του χαρτοφυλακίου δανείων των τραπεζών που εξακολουθεί να επωφελείται από κάποιας μορφής στήριξη, κυρίως μέσω δύο προγραμμάτων (σ.σ. Γέφυρα Ι & ΙΙ) προσωρινής επιδότησης δόσεων που έχουν δημιουργηθεί από τις Αρχές για την αποπληρωμή δανείων κορονόπληκτων δανειοληπτών. Σε μικρότερο βαθμό, στήριξη παρέχεται και μέσω των προϊόντων «step up» των τραπεζών, τα οποία προσφέρονται σε βιώσιμους πελάτες που αντιμετωπίζουν προσωρινές δυσκολίες, ενώ συνεχίζουν να υπάρχουν μορατόριουμ πληρωμών στον τομέα της φιλοξενίας. Ως αποτέλεσμα, ο πλήρης αντίκτυπος της πανδημίας στην ποιότητα του ενεργητικού των τραπεζών αναμένεται να πραγματοποιηθεί μόνο το 2022», αναφέρεται.
Η Έκθεση επισημαίνει την κρισιμότητα των βιώσιμων μακροπρόθεσμων ρυθμίσεων που θα υλοποιήσουν οι τράπεζες για να κρατήσουν εφεξής σε χαμηλά επίπεδα τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια, καθώς οι δυνατότητες για τιτλοποιήσεις και πωλήσεις σταδιακά εξαντλούνται.
Όπως αναφέρεται, η ταχεία απομόχλευση των καταγγελμένων δανείων από τις ελληνικές τράπεζες αλλάζει τη δομή των μη εξυπηρετούμενων δανειακών τους χαρτοφυλακίων, με τα δάνεια αβέβαιης είσπραξης να αντιπροσωπεύουν αυξανόμενο μερίδιο του χαρτοφυλακίου (33,7% στα τέλη Ιουνίου 2021 έναντι 29,4% στο τέλος Δεκεμβρίου 2020). «Ως αποτέλεσμα, η εσωτερική διαχείριση πιστωτικού κινδύνου των τραπεζών και η ικανότητά τους να προσφέρουν βιώσιμες μακροπρόθεσμες αναδιαρθρώσεις, προσαρμοσμένες στις ειδικές ανάγκες αυτού του τύπου δανείων, αναμένεται να αποτελέσουν κρίσιμο στοιχείο για τη διατήρηση ενός επαρκούς ρυθμού θεραπείας των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Ταυτόχρονα, η αποτελεσματική ανάκτηση εξασφαλίσεων θα είναι ζωτικής σημασίας όταν δεν είναι εφικτή η επιτυχής αναδιάρθρωση», επισημαίνει η Έκθεση.
Η πρόκληση για τις τράπεζες να βασίζονται περισσότερο σε βιώσιμες λύσεις αναδιάρθρωσης καταδεικνύεται από το γεγονός ότι, από το συνολικό ποσό των 22,8 δις. ευρώ των ρυθμισμένων δανείων στο χαρτοφυλάκιο δανείων των τραπεζών στα τέλη Ιουνίου 2021, το 17,7% είχε εκ νέου «κοκκινήσει» και ήταν σε καθυστέρηση για περισσότερες από 90 ημέρες. Παράλληλα, σε υψηλά ποσοστά παρέμεινε το ποσοστό των εκ νέου κόκκινων δανείων τα οποία επαναρυθμίστηκαν σε ορίζοντα εντός έτους.
Εκκρεμείς υποθέσεις νόμου Κατσέλη
Ο επαναπροσδιορισμός νέων ημερομηνιών ακρόασης για εκκρεμείς υποθέσεις αφερεγγυότητας νοικοκυριών επιταχύνεται, αλλά η εκκαθάριση των καθυστερήσεων εξακολουθεί να είναι κατώτερη των προσδοκιών και δεν προβλέπεται πριν από το τέλος του 2023, επισημαίνει η Έκθεση Ενισχυμένης Εποπτείας. Αναγνωρίζει ότι οι Αρχές έχουν λάβει μέτρα για την αύξηση της ικανότητας επεξεργασίας, φιλτράροντας ουσιαστικά τις μη επιλέξιμες αιτήσεις, ωστόσο ο ρυθμός είναι βραδύτερος του αρχικά αναμενόμενου.
Δεδομένου ότι, εκτός από λόγους που σχετίζονται με την πανδημία, ο μεγάλος αριθμός των μη διεκπεραιωμένων αιτήσεων οφείλεται κυρίως στην περιορισμένη ικανότητα διεκπεραίωσης υποθέσεων στα δικαστήρια, οι Αρχές ανέφεραν την απόσπαση 14 δικαστών σε δικαστήρια που αντιμετωπίζουν δυσκολίες, εκ των οποίων δώδεκα έχουν αναλάβει θέσεις και άλλοι δύο αναμένεται να ακολουθήσουν τον Μάρτιο και τον Απρίλιο του 2022 αντίστοιχα.
Επιπλέον, προκειμένου να επιταχυνθεί περαιτέρω η διαδικασία ορίζοντας όσο το δυνατόν πλησιέστερες ημερομηνίες ακροάσεων, οι Αρχές εξετάζουν την έγκριση τροποποιήσεων στους εσωτερικούς κανονισμούς εργασίας των δικαστηρίων που εντοπίζεται το μεγαλύτερο πρόβλημα καθυστερήσεων, με σκοπό να επιτραπεί η εγγραφή έως και 60 υποθέσεων αφερεγγυότητας νοικοκυριών στο ημερήσιο πινάκιο αντί του σημερινού ανώτατου ορίου των 30 υποθέσεων.
Η Έκθεση εκτιμά ότι ο αντίκτυπος των τροποποιήσεων του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας που τέθηκαν σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου 2022, δεν θα είναι δυνατό να εκτιμηθεί πριν από το τέλος του τρέχοντος δικαστικού έτους στα μέσα Ιουνίου 2022.
Πλειστηριασμοί
Αναφορικά με τα μέτρα αναγκαστικής εκτέλεσης, η Έκθεση διαπιστώνει ότι η διενέργεια πλειστηριασμών συνεχίζει να αυξάνεται από την επανέναρξή τους τον Σεπτέμβριο του 2021 και εκτιμά ότι η αυτόματη αναπροσαρμογή της τιμής εκκίνησης θα εξαλείψει σημαντικές καθυστερήσεις στη σχετική διαδικασία.
Σύμφωνα με τα συγκεντρωτικά στοιχεία για το 2021 που δόθηκαν από τις Αρχές, από τους 23.073 προγραμματισμένους πλειστηριασμούς ολοκληρώθηκαν 11.318 (49%), ενώ 11.658 (50,5%) ανεστάλησαν. Ένας πολύ μικρός αριθμός πλειστηριασμών ακυρώθηκε. Σε περίπτωση επιτυχημένων ηλεκτρονικών πλειστηριασμών, η πλειονότητα των δημοπρατούμενων ακινήτων εξακολουθεί να καταλήγει στα χαρτοφυλάκια ακινήτων των τραπεζών και των εταιρειών διαχείρισης, παρά τις ενδείξεις αυξημένου ενδιαφέροντος από τρίτους.
Η Έκθεση διαπιστώνει ότι προχωρούν οι εργασίες για την εισαγωγή βελτιώσεων στην πλατφόρμα ηλεκτρονικών πλειστηριασμών και σχεδιάζεται η θέσπιση νομοθεσίας για την άρση νομικών εμποδίων που διαπιστώνονται. Οι επί τούτου δύο ομάδες εργασίας που αναφέρονταν αναφέρονται στις δύο προηγούμενες εκθέσεις ενισχυμένης εποπτείας συγχωνεύτηκαν και οι σχετικές προτάσεις θα υποβληθούν στο Υπουργείο Δικαιοσύνης σε ημερομηνία που δεν έχει ακόμη καθοριστεί από τις Αρχές. Οι Αρχές ανέφεραν επίσης ότι βρίσκονται στη διαδικασία υιοθέτησης νομοθεσίας με την οποία θα διευρύνεται το εδαφικό πεδίο διενέργειας πλειστηριασμών από συμβολαιογράφους της Αθήνας στη γειτονική περιοχή του Πειραιά. Η σχετική διάταξη αναμένεται να εγκριθεί έως το τέλος Μαρτίου 2022.
Εξόφληση εγγυήσεων που έχουν καταπέσει
Στην Έκθεση αναφέρεται ότι οι Αρχές παραμένουν στη δέσμευσή τους να επιτύχουν τους συμφωνηθέντες στόχους σχετικά με τη διεκπεραίωση και την εκκαθάριση των εκκρεμών κρατικών εγγυήσεων έως τα μέσα του 2023 και τα μέσα του 2024, αντίστοιχα. Το αναθεωρημένο σχέδιο δράσης των Αρχών προβλέπει την πλήρη εξέταση των συσσωρευμένων εγγυήσεων δανείων που έχουν καταπέσει έως το τρίτο τρίμηνο του 2022 για δάνεια προς επιχειρήσεις και το δεύτερο τρίμηνο του 2023 για δάνεια φυσικών προσώπων, ακολουθούμενη από την ολοκλήρωση όλων των πληρωμών έως το δεύτερο τρίμηνο του 2024.
Παρά τη σημαντική αύξηση του αριθμού των απαιτήσεων που εξετάστηκαν και της αξίας των αναμενόμενων πληρωμών το τέταρτο τρίμηνο του 2021, ο ρυθμός αύξησης ήταν χαμηλότερος από τον αναμενόμενο. Επιπλέον, ενώ η διεκπεραίωση των απαιτήσεων έχει επιταχυνθεί, αυτό αντανακλάται μόνο εν μέρει στις πραγματικές πληρωμές, με αποτέλεσμα τακτικές αναθεωρήσεις των ενδιάμεσων τριμηνιαίων στόχων.
«Η επίτευξη των στόχων για το 2022 θα απαιτήσει σχεδόν τριπλάσια αύξηση των απαιτήσεων που εξετάζονται ανά τρίμηνο σε σύγκριση με ό,τι επιτεύχθηκε το τέταρτο τρίμηνο του 2021 και αναλογικά περισσότερη αύξηση των πληρωμών. Αυτή η αύξηση θα εξαρτηθεί από την ομαλή εκτέλεση της προγραμματισμένης πρόσληψης και εκπαίδευσης των επιπλέον 35 υπαλλήλων, η οποία δεν αναμένεται να ολοκληρωθεί πριν από το τέλος του πρώτου τριμήνου του 2022. Οι Αρχές έχουν δεσμευτεί να παρέχουν μηνιαίες ενημερώσεις σχετικά με τον ρυθμό εκκαθάρισης και θα αξιολογήσει εάν θα απαιτηθούν περαιτέρω διορθωτικές ενέργειες», αναφέρει η Έκθεση.
