Ρόλος στυλοβάτη για την ελληνική οικονομία το 2021 θα παίξει ο κλάδος του τουρισμού, όπως εκτιμά το Κέντρο Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών (ΚΕΠΕ), στην τελευταία έκθεση του που δόθηκε στη δημοσιότητα.
Ειδικότερα, το ΚΕΠΕ σημειώνει ότι «τη χρονιά που πέρασε η ελληνική οικονομία αντιμετώπισε ένα πολύ ισχυρό πλήγμα από τη διεθνή εξάπλωση της ασθένειας του κορονοϊού (COVID-19).
Έτσι το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) υποχώρησε κατά 8,2%.
Αυτή η μεγάλη ύφεση στην ελληνική οικονομία ήταν πρωτίστως αποτέλεσμα της επιδείνωσης του ισοζυγίου αγαθών και υπηρεσιών, και για την ακρίβεια της σημαντικής συρρίκνωσης των διεθνών ταξιδιωτικών εισπράξεων κατά 76,2% σε σύγκριση με το 2019.
Όσον αφορά το 2021, το κυβερνητικό επιτελείο φαίνεται να είναι αρκετά αισιόδοξο και επενδύει σε μια ανάκαμψη του τουρισμού, κάνοντας λόγο για αύξηση των ταξιδιωτικών εισπράξεων κατά 50%.
Έτσι, στην παρούσα ανάλυση το ΚΕΠΕ διερευνά τις πολλαπλασιαστικές επιδράσεις που θα έχει για το 2021 η μεταβολή τόσο των συνιστωσών της αυτόνομης ζήτησης (κρατικές καταναλωτικές δαπάνες, επενδύσεις, εξαγωγές) όσο και, μεμονωμένα, των ταξιδιωτικών εισπράξεων στο ΑΕΠ, την απασχόληση και τις εισαγωγές της ελληνικής οικονομίας, και στη συνέχεια συγκρίνουμε τα δύο αποτελέσματα μεταξύ τους και εντοπίζουμε τη δυνητική «πηγή» της αναπτυξιακής δυναμικής της ελληνικής οικονομίας για το 2021.
Για τη μεταβολή των συνιστωσών της αυτόνομης ζήτησης εξετάζει δύο σενάρια: Το πρώτο σενάριο βασίζεται στις σχετικές προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και το δεύτερο σενάριο στις προβλέψεις του Υπουργείου Οικονομικών.
Τέλος όσον αφορά, τις ταξιδιωτικές εισπράξεις υιοθετούμε την επίσημη Κυβερνητική θέση ότι θα αποτελέσουν το 50% των εισπράξεων του 2019, ήτοι 4,54 δισ. ευρώ.
Οι επιπτώσεις στο ΑΕΠ, την απασχόληση και τις συνολικές εισαγωγές
Σύμφωνα με την εαρινή πρόβλεψη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής 2021, οι κρατικές καταναλωτικές δαπάνες αναμένεται να αυξηθούν κατά περίπου 0,786 δισ. ευρώ, ο ακαθάριστος σχηματισμός παγίου κεφαλαίου αναμένεται να αυξηθεί κατά περίπου 3,06 δισ. ευρώ και, τέλος, οι εξαγωγές αναμένεται να αυξηθούν κατά περίπου 4,992 δισ. ευρώ.
Λαμβάνοντας, λοιπόν, υπόψη αυτές τις προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, και χρησιμοποιώντας τις μοναδιαίες πολλαπλασιαστικές επιδράσεις για τις συνιστώσες της αυτόνομης ζήτησης , εκτιμούμε ότι θα προκληθεί μία συνολική (άμεση και έμμεση):
• Αύξηση του ΑΕΠ κατά περίπου 4,26%
• Αύξηση στα επίπεδα της συνολικής απασχόλησης περίπου 4,44%
• Αύξηση των συνολικών εισαγωγών περίπου 7,03%.
Σύμφωνα με τις προβλέψεις του Υπουργείου Οικονομικών, οι κρατικές καταναλωτικές δαπάνες αναμένεται να αυξηθούν κατά περίπου 0,536 δισ. ευρώ, ο ακαθάριστος σχηματισμός παγίου κεφαλαίου αναμένεται να αυξηθεί κατά περίπου 1,662 δισ. ευρώ και, τέλος, οι εξαγωγές αναμένεται να αυξηθούν κατά περίπου 5,705 δισ. ευρώ.
Λαμβάνοντας υπόψη αυτές τις προβλέψεις του Υπουργείου Οικονομικών, εκτιμούμε ότι θα προκληθεί μία συνολική (άμεση και έμμεση):
• Αύξηση του ΑΕΠ κατά περίπου 3,80%
• Αύξηση στα επίπεδα της συνολικής απασχόλησης περίπου 3,83%
• Αύξηση των συνολικών εισαγωγών περίπου 6,16%.
Τέλος, από την ανάλυση των πολλαπλασιαστικών επιδράσεων των ταξιδιωτικών εισπράξεων της χώρας προκύπτει ότι αν οι εισπράξεις ανέλθουν στο 50% των εισπράξεων του 2019 θα προκληθεί μία ceteris paribus:
• Αύξηση του ΑΕΠ της χώρας κατά περίπου 2,90%
• Αύξηση της απασχόλησης στην οικονομία κατά περίπου 3,19%
• Αύξηση των συνολικών εισαγωγών περίπου 2,21%.
Στη βάση και των δύο σεναρίων, ότι το μεγαλύτερο μέρος της ανάπτυξης της οικονομίας αναμένεται να προκληθεί από τις θετικές επιδράσεις της αύξησης των εξαγωγών, εν συνεχεία των θετικών επιδράσεων σχηματισμού παγίου κεφαλαίου και τέλος της μικρής αύξησης των κρατικών δαπανών.
Επίσης, οι εκτιμήσεις μας φαίνεται να είναι σε συμφωνία με τις προβλέψεις τόσο του Υπουργείου Οικονομικών όσο και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής: Στη βάση του σεναρίου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, εκτιμούμε ανάπτυξη 4,26 έναντι 4,1 της Επιτροπής, ενώ στη βάση του σεναρίου του Υπουργείου Οικονομικών εκτιμούμε ανάπτυξη 3,8 έναντι 3,6 του Υπουργείου.
Εκεί που διαφαίνεται μία υπερεκτίμηση από την πλευρά και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής όσο και του Υπουργείου έναντι των εκτιμήσεών μας είναι το εύρος της θετικής πορείας της απασχόλησης και του ισοζύγιο αγαθών και υπηρεσιών.
Όσον αφορά το σενάριο ότι οι τουριστικές εισπράξεις θα κυμανθούν στο 50% του 2019, η ανάλυση δείχνει μία ceteris paribus αύξηση του ΑΕΠ της τάξης του 2,89%.
Δηλαδή, εκτιμούμε ότι το σημαντικά μεγαλύτερο μέρος της προβλεπόμενης ανάπτυξης για το 2021 θα προέλθει από τον τουριστικό τομέα και, συγκεκριμένα, από τις διεθνείς ταξιδιωτικές εισπράξεις.
Συγκρινόμενο με τα δύο προαναφερθέντα σενάρια, το αποτέλεσμα αυτό μπορεί να θεωρηθεί, εκ πρώτης όψεως, ως εντυπωσιακό αλλά έχει απολύτως λογικές εξηγήσεις οι οποίες είναι οι εξής:
1 Το ΑΕΠ το 2020 προσγειώθηκε στα 165,8 δισ. ευρώ από 183,4 δισ. ευρώ το 2019.
2 Για τις ταξιδιωτικές εισπράξεις γίνεται αναφορά σε ένα μέγεθος που αντιστοιχεί στο 2019. Έτσι το 50% των εισπράξεων του 2019 ισοδυναμεί σχεδόν με 100% αύξηση των εισπράξεων το 2021 σε σχέση με το 2020.
3 Ο πολλαπλασιαστής του τουρισμού είναι πάνω από τον μέσο όρο της οικονομίας και μάλιστα πολύ υψηλότερος από τον πολλαπλασιαστή επενδύσεων και τον πολλαπλασιαστή εξαγωγών (διότι ο κατά σειρά τελευταίος περιλαμβάνει εκτός από τις υπηρεσίες και αγαθά).
4 Οι δημόσιες δαπάνες που έχουν αρκετά υψηλότερο πολλαπλασιαστικό αποτύπωμα τόσο σε σχέση με τον μέσο όρο της οικονομίας όσο και τον τουρισμό βάσει και των δύο σεναρίων θα είναι σχεδόν στάσιμες το 2021.
5 Σύμφωνα με μελέτη του ΚΕΠΕ για λογαριασμό του Υπουργείου Οικονομικών, η επίδραση της χρηματοδότησης από το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΕΣΑΑ) στο ΑΕΠ για το 2021 θα είναι της τάξης του 0,30%.
Συμπεράσματα
Τα παραπάνω αποτελέσματα δείχνουν ότι ο τουρισμός δύναται για το 2021 να είναι ο «στυλοβάτης» της ανάπτυξης και σε αυτό το γεγονός φαίνεται ότι βασίζεται και ο σχετικός κυβερνητικός σχεδιασμός για το 2021.
Αυτό το γεγονός όμως πρέπει να θεωρηθεί παροδικό, καθώς οφείλεται στις ειδικές συνθήκες που επικρατήσαν στην ελληνική αλλά και στη διεθνή οικονομία λόγω της πανδημίας COVID-19.
Μακροχρόνια, έχει αποδειχθεί ότι ο τουρισμός δεν μπορεί, λόγω των ειδικών χαρακτηριστικών του, να παίξει το ρόλο της «ατμομηχανής» της ελληνικής οικονομίας.
Ενδεικτικά, αρκεί να αναλογιστεί κανείς ότι την περίοδο 2008-2019 είχαμε μία αύξηση των ταξιδιωτικών εισπράξεων της τάξης του 56,2% και την ίδια πάντα περίοδο μια μείωση του ονομαστικού ΑΕΠ της τάξης του 24,2%.
Συνεπώς, λαμβάνοντας υπόψη ότι οι θετικές επιπτώσεις από το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας στο ΑΕΠ θα αρχίσουν να διαφαίνονται από το 2022 και μετά, και ότι οι υπόλοιπες συνιστώσες της αυτόνομης ζήτησης, πλην των εξαγωγών, δεν διαφαίνεται να μπορούν να συμπαρασύρουν το ΑΕΠ σε άνοδο μεγαλύτερη του 2% για το 2021, η αύξηση των τουριστικών εισπράξεων κατά 4,54 δισ. ευρώ είναι μονόδρομος, ώστε η ελληνική οικονομία να λάβει τη βραχυχρόνια αναπτυξιακή τόνωση που τόσο χρειάζεται.
