Το εμβολιαστικό πρόγραμμα δεν πήγε ακριβώς όπως αναμενόταν από τις αρχές του έτους. Για την ακρίβεια, οι χειρισμοί στην υπόθεση της AstraZeneca και οι παλινωδίες (και ο εμπορικός πόλεμος) για τη διάθεση του Sputnik V και του Sinopharm, καθυστέρησαν δραματικά για περίπου 4 εβδομάδες το εμβολιαστικό πρόγραμμα μέσα στον Μάρτιο με συνέπειες που όλοι σήμερα βλέπουμε, μπροστά στο φόβο του νέου κύματος με τη μετάλλαξη Δέλτα.
Η Ε.Ε. βρέθηκε παράλληλα στη δύσκολη θέση να πρέπει να διαχειριστεί την οικονομία 27 διαφορετικών «ταχυτήτων», να βρει κοινός έδαφος συνεννόησης και να πιέσει για ταχύτερη επανεκκίνηση των επιμέρους οικονομιών, η οποία ευελπιστεί να «πιάσει τόπο» πριν τις νέες αναταράξεις της πανδημίας Δέλτα. Παράλληλα, η οικονομική διαχείριση της πανδημίας αποτελεί θέμα γοήτρου για τους ευρωπαϊκούς θεσμούς απέναντι σε κριτικές φωνές που βλέπουν ότι αλλού (βλ. ΗΠΑ) το κάνουν καλύτερα. Είναι κομβικής σημασίας, λοιπόν, ο τρόπος και η ταχύτητα με την οποία θα υλοποιηθούν τα Σχέδια Ανάκαμψης που έχουν κατατεθεί από τα κράτη-μέλη, γιατί έτσι θα δείξει η Ε.Ε. ότι αφενός μπορεί να «διοικήσει» το κοινό καράβι όλων κι αφετέρου ότι μπορεί να αποφύγει τους σκοπέλους.
Δύσκολες εξισώσεις για την ανάκαμψη
Τα Σχέδια Ανάκαμψης συνολικά θα κοστίσουν 672.5 δισ. ευρώ από τα οποία τα 360 θα επέλθουν από δανεισμό των κρατών και τα 312.5 θα είναι πόροι που θα διατεθούν προς τα κράτη-μέλη χωρίς να ζητηθεί να επιστραφούν πίσω. Ως εδώ όλα καλά. Το ζήτημα ξεκινά από την στιγμή που το κάθε σχέδιο ανάκαμψης, από όσα έχουν κατατεθεί, δεν περιλαμβάνει στο εσωτερικό του την ίδια αναλογία σε κοινοτικούς πόρους και σε δανεισμό ούτε αντιστοιχεί σε κάποιο κοινό όριο του ΑΕΠ. Για παράδειγμα: Η Ελλάδα και η Γερμανία έχουν αιτηθεί παρόμοιο ποσό χρηματοδότησης (30.5 δισ. η Ελλάδα και 25.6 δισ. η Γερμανία). Όμως η Γερμανία θα λάβει όλο το ποσό από κοινοτικούς πόρους καθώς το Σχέδιό της αντιστοιχεί μόλις στο 0.75% του ΑΕΠ της (στοιχεία 2019) ενώ η Ελλάδα θα δανειστεί σχεδόν τα μισά (12.7 δισ.) γιατί το «Ελλάδα 2.0» αντιστοιχεί στο 16.27% του ΑΕΠ (στοιχεία 2019).
Fast track προκαταβολές
Μετά τη χθεσινή απόφαση για τα πρώτα 12 Σχέδια Ανάκαμψης, όλο το βάρος έχει πέσει στην άμεση υλοποίηση τους, που σημαίνει να εφαρμοστεί ο ειδικός όρος των προκαταβολών που αγγίζουν το 13% του συνολικού ποσού για κάθε Σχέδιο Ανάκαμψης. Για την «Ελλάδα 2.0» αυτό σημαίνει να παραληφθούν, ακόμα και μέσα στον Ιούλιο, 2.3 δισ. ευρώ από το συνολικό πόσο των κοινοτικών πόρων ή και 1.7 δισ. ευρώ που αντιστοιχούν στο ποσό του δανεισμού. Αυτό τουλάχιστον δήλωσε ο αντιπρόεδρος Οικονομικών της Ε.Ε. Βάλντις Ντομπρόβσκις, ότι ο στόχος είναι να διοχετευτούν γρήγορα τα χρήματα.
GOOD NEWS 👏 - #Ecofin ministers gave green light to 🇪🇺 first 12 national recovery plans #RRF
EU funding can soon start to flow to finance reforms & investments.
Focus now = putting them into quick and proper effect🇪🇺🇦🇹🇧🇪🇩🇰🇫🇷🇩🇪🇬🇷🇮🇹🇱🇻🇱🇺🇵🇹🇸🇰🇪🇸 pic.twitter.com/00CsIoB3i6
— Valdis Dombrovskis (@VDombrovskis) July 13, 2021
Αυτό ξεκινάει έναν ακόμα πονοκέφαλο αλλά αυτή τη φορά όχι για την Ε.Ε., αλλά για τα κράτη-μέλη. Η γρήγορη εκταμίευση των προκαταβολών, θα σημάνει ότι πολλοί κλάδοι που έχουν πληγεί από την πανδημία περιμένουν… στην ουρά για να εισπράξουν. Ταυτόχρονα, τα εθνικά σχέδια ανάκαμψης, για να προχωρήσουν να λαμβάνουν γρήγορα και τα υπόλοιπα ποσά των ενισχύσεων, πρέπει να βάλουν σε προτεραιότητα τη διάχυση των οικονομικών ενισχύσεων σε έργα υψηλής προστιθέμενης αξίας. Και εδώ λοιπόν έχουμε μια δύσκολη εξίσωση, που μπορεί να δημιουργήσει στενωπούς.
Εδώ βρίσκεται μια μεγάλη ευκαιρία για το "Ελλάδα 2.0". Το ελληνικό Σχέδιο Ανάκαμψης, ως προς τη σύνθεση των εσόδων του, μοιάζει με το ιταλικό καθώς είναι περίπου 50-50 κοινοτικοί πόροι και δανεισμός. Τα υπόλοιπα σχέδια που έχουν εγκριθεί έχουν από καθόλου, ως πολύ μικρότερο ποσοστό δανεισμού σε σχέση με κοινοτικού πόρους, όπως μας δείχνει αυτό το κατατοπιστικό infographic. Συνεπώς, η Ελλάδα πρέπει να ακολουθήσει τον ρυθμό με τον οποίο θέλει να τρέξει η Κομισιόν, παρουσιάζοντας μπροστά τα πιο σημαντικά από τα έργα του "Ελλάδα 2.0", για να ενισχύσει τους ρυθμούς ανάπτυξης της οικονομίας.
Ο φόβος της αποτυχίας
Το πρόβλημα είναι διπλό για την Ε.Ε. Από τη μία παίζει «τα ρέστα της» επικοινωνιακά για να δείξει ότι μπορεί και έχει το πλάνο να διαχειριστεί τη μετα-πανδημική οικονομική ανάκαμψη. Από την άλλη το συνολικό σχέδιο αλληλεξαρτάται από τις επιμέρους επιδόσεις των κρατών-μελών στις μεταρρυθμίσεις και στη διαχείριση των ενισχύσεων.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Ευρωκοινοβούλιο φαίνεται ότι προσπαθούν να προλάβουν μια κακή εξέλιξη. Παράδειγμα αποτελεί η Ουγγαρία, όπου οι εκπρόσωποι από το εκτελεστικό όργανο της Ε.Ε. υποβάλλουν σε έντονο έλεγχο το αντίστοιχο Σχέδιο Ανάκαμψης, καθώς έχουν αυξηθεί οι καταγγελίες για διαφθορά και για κατάργηση του κράτους δικαίου στη χώρα. Την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές, η κυβέρνηση του Βίκτορ Ορμπάν δεν έχει δώσει πειστικές εξηγήσεις ώστε να «ξεκλειδώσει» η προκαταβολή για τα 7.2 δισ. ευρώ που έχει αιτηθεί η Ουγγαρία και πολλοί Ευρωβουλευτές ζητούν να απορριφθεί εντελώς το ουγγρικό Σχέδιο Ανάκαμψης.
Το ερώτημα, λοιπόν, αυτή τη στιγμή είναι αν το σπριντ της Ε.Ε. με τις προκαταβολές θα βρει το κατάλληλο «πέρασμα» μέσα από τα κράτη-μέλη ή αν θα προσκρούσει σε εμπόδια. Εξ άλλου το υψηλό ρίσκο οι προκαταβολές να πάνε στη μαύρη τρύπα των αδύναμων οικονομιών, αντί να συμβάλλουν στη συνολική πορεία ανάκαμψης, είναι πάντα στον ορίζοντα και το "Ελλάδα 2.0" δεν αποτελεί εξαίρεση, παρόλες τις θετικές πρώτες αξιολογήσεις.
