Ο τουρισμός αποτελεί τον κλάδο που «χτυπήθηκε» από την πανδημία με πολλούς τρόπους από το 2020 ως σήμερα. Είναι, επίσης, ο κλάδος που σε ορισμένες εκφάνσεις του (π.χ. αεροπορικές εταιρείες) είδε πολύ υψηλές κρατικές ενισχύσεις. Κυρίως λόγω των ταξιδιωτικών περιορισμών καθώς και άλλων προληπτικών μέτρων που ελήφθησαν για τον περιορισμό της διασποράς του κορονοϊού, το έτος 2020, ο αριθμός των διανυκτερεύσεων στα τουριστικά καταλύματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) ανήλθε σε 1,4 δισεκατομμύρια, μειωμένος κατά 52% σε σύγκριση με το 2019.
Ο εσωτερικός τουρισμός έσωσε την περυσινή χρονιά
Σύμφωνα με ευρωπαϊκά στοιχεία από τη Eurostat, ο εσωτερικός τουρισμός του 2020 ήταν αυτός που "έσωσε" την παρτίδα για τον ευρωπαϊκό τουρισμό την περσινή χρονιά. Οι ταξιδιωτικοί περιορισμοί το καλοκαίρι του 2020 ναι μεν μειώθηκαν , υπήρχε δηλαδή δυνατότητα ταξιδιών μεταξύ των χωρών, όμως υπήρχε και περιορισμός ημερών καραντίνας σε πολλές χώρες (από 7-14 ημέρες) για όσους έρχονταν ή επέστρεφαν από ταξίδι. Αυτή η πραγματικότητα ήταν που ώθησε τον εσωτερικό τουρισμό σε γρήγορη ανάκαμψη φτάνοντας σχεδόν στα επίπεδα του 2019 και συνολικά έμεινε πίσω "μόνο" 22% σε σχέση με ένα μέσο 63% που έχασε ο εξωτερικός τουρισμός.
Δούλεψε το "πράσινο πιστοποιητικό";
Η φετινή χρονιά για τον τουρισμό σε όλη την Ευρώπη στηρίχθηκε σε τρία γεγονότα: α) ότι θα προχωρούσε ο μαζικός εμβολιασμός στις χώρες της Ε.Ε., β) ότι θα λειτουργούσε το "πράσινο πιστοποιητικό" για να υπάρχει μεγαλύτερη ευελιξία στα ταξίδια και γ) ότι θα υπήρχε αυξημένη τουριστική κινητικότητα "μετά την πανδημία".
Η ελληνική πρόταση που υιοθετήθηκε από την Κομισιόν για να διευκολυνθεί η μετακίνηση μεταξύ χωρών, με γνώμονα ότι η επίδειξη της εμβολιαστικής κατάστασης ή φυσικής ανοσίας από τον κορονοϊό θα μείωνε τη γραφειοκρατία και θα συνιστούσε κίνητρο για περισσότερο τουρισμό δοκιμάζεται τον πρώτο μήνα της πλήρους λειτουργίας της.
Την αρχή έκαναν οι μεγάλες ευρωπαϊκές αεροπορικές εταιρείες που σε γράμμα τους στις 28 Ιουνίου (3 ημέρες πριν τεθεί σε εφαρμογή το πράσινο πιστοποιητικό) δήλωναν ότι ""Η διαδικασία ελέγχου του πιστοποιητικού θα υπονομεύσει τα ομαλά καλοκαιρινά ταξίδια για τους επιβάτες της ΕΕ", συμπληρώνοντας ότι "καθώς η κίνηση των επιβατών θα αυξάνεται τις επόμενες εβδομάδες, ο κίνδυνος χάους στα ευρωπαϊκά αεροδρόμια είναι πραγματικός."
Η πραγματικότητα των αριθμών διέψευσε αυτόν τον φόβο. Τα στοιχεία του EUROCONTROL μέχρι και τις 21 Ιουλίου, δείχνουν ότι είμαστε μακριά από την εικόνα του χάους στα αεροδρόμια. Συγκεκριμένα, μέχρι τις 21 Ιουλίου είχαμε 22.853 πτήσεις στην Ε.Ε. που αντιστοιχούν στο 65% των επιπέδων του 2019. Υπάρχει μια ελαφριά άνοδος, αλλά δεν αναμένεται να λήξει η τουριστική σεζόν σε επίπεδα κάτω από το 50% σε σχέση με το 2019, ώστε να θεωρηθεί ότι υπάρχει μια ελαφριά ανάκτηση των απωλειών της πανδημίας. Για την ακρίβεια, μόνο μία εταιρεία, η Pegasus Airlines, μπόρεσε να φτάσει στα επίπεδα κίνησης που ήταν το 2019 και είναι η 8η σε κίνηση επιβατών στην Ε.Ε.
Οι πιο πολυσύχναστες ροές τουριστών μεταξύ της Βόρειας Ευρώπης (Γερμανία, Γαλλία, Ηνωμένο Βασίλειο) και των κρατών της Νότιας Ευρώπης (Ισπανία, Ιταλία, Ελλάδα) τις τελευταίες δύο εβδομάδες έχουν παρουσιάσει άνοδο περίπου 2% σε σχέση με τα επίπεδα του 2019, λόγω της ενίσχυσης των ροών διακοπών και της χαλάρωσης των περιορισμών.
Όπως και πέρυσι, ο εγχώριος τουρισμός κάνει τη διαφορά. Ο βασικός όγκος κυκλοφορίας σε Γαλλία, Ισπανία, Τουρκία, Ελλάδα είναι κυρίως εγχώριοι τουρίστες. Συνολικά στην Ε.Ε. ο εγχώριος τουρισμός είναι στο -32% σε σχέση με το 2019, ενώ ο εξωτερικός τουρισμός είναι στο -63%.
Από τα παραπάνω, είναι σαφές ότι ακόμα, το "πράσινο πιστοποιητικό" δεν λειτούργησε καταλυτικά ούτε προς τη θετική κατεύθυνση (αύξηση εξωτερικού τουρισμού), ούτε προς την αρνητική (χάος στα αεροδρόμια).
Ποιοι τομείς του τουρισμού ευνοήθηκαν - Ποια η θέση της Ελλάδας;
Τα πράγματα δεν πήγαν άσχημα για όλους. Υπήρξαν δύο τομείς στον τουρισμό και τις αερομεταφορές που ευνοήθηκαν. Ο πρώτος είναι τα επαγγελματικά ταξίδια που παρουσίασαν άνοδο 17% σε σχέση με το 2019 και η μεταφορά εμπορευμάτων (cargo) που παρουσίασε άνοδο 5% σε σχέση με το 2019.
Αν βάλουμε στην εξίσωση ότι οι μόνες πτήσεις που παρουσίασαν σχετικά χαμηλή μείωση (σε σχέση πάντα με τη γενική εικόνα) είναι οι τσάρτερ, που είναι στο -17% σε σχέση με το 2019 και επιπλέον ότι το φετινό καλοκαίρι είχε επιπλέον ταξιδιώτες οπαδούς λόγω του Ευρωπαϊκού Κυπέλλου ποδοσφαίρου, τότε φτάνουμε μπροστά στην πραγματική εικόνα για τον ευρωπαϊκό τουρισμό.
Το βασικό πρόβλημα είναι ότι δεν υπήρξε μια ενιαία στάση των κρατών που είναι βασικοί τουριστικοί προορισμοί το καλοκαίρι (Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία, Ελλάδα) για ενιαία δέσμη μέτρων προστασίας, επίσκεψης σε χώρους τουριστικού ενδιαφέροντος κ.ο.κ. Αντίθετα, το "πράσινο πιστοποιητικό" ενώ ξεκίνησε να δουλεύει ως "πάσο" για γρηγορότερη επιβίβαση σε αεροπλάνο, επεκτάθηκε πολύ αργά ως "πάσο" για τα αξιοθέατα και κάθε χώρα ζητά διαφορετικά πράγματα: στη Γαλλία για παράδειγμα, μπορείς να κάνεις rapid test έξω από τον Πύργο του Άιφελ για να μπεις μέσα, στην Ελλάδα χρειάζεται rapid test τουλάχιστον 24ωρών. Αυτή η σύγχυση και οι μη ξεκάθαρες οδηγίες έχουν λειτουργήσει αποτρεπτικά για τον εξωτερικό τουρισμό.
Επιπλέον, η επέλαση της μετάλλαξης "Δέλτα" οδήγησε πολλούς στο να είναι σκεπτικοί απέναντι σε κάποιο ταξίδι στο εξωτερικό, ειδικά προς την Ελλάδα, τη Γαλλία και την Ισπανία, παρόλες τις σχετικές διαβεβαιώσεις για την ασφάλεια των διακοπών.
Συνεπώς, η Ελλάδα αυτή τη στιγμή δεν έχει καταφέρει να κερδίσει το στοίχημα του τουρισμού για το 2021, αν και υπάρχουν μικρά θετικά σημάδια. Ένα παράδειγμα είναι τα στοιχεία που παραθέτει ο οικονομικός σύμβουλος του πρωθυπουργού Άλεξ Πατέλης, πως το περασμένο Σαββατοκύριακο, που είναι η έναρξη των καλοκαιρινών διακοπών για τα αγγλικά σχολεία, προγραμματίστηκαν πτήσεις από Αγγλία προς Ελλάδα ίσες με το 95% των πτήσεων του 2019. Αυτό δείχνει μια σταθερή προτίμηση των Βρετανών νέων για τις διακοπές στην Ελλάδα.
“Greece was the destination which has recovered the most, according to Cirium, with 352 flights scheduled for the holiday weekend in 2021, at 95% of the 372 flights operated on the comparable weekend in 2019.” https://t.co/NfYwXC8P4K
— Alex Patelis (@PatelisAlex) July 26, 2021
Για να γίνει καλύτερα κατανοητή η θέση της χώρας στην ευρωπαϊκή τουριστική βιομηχανία, τις τελευταίες 2 εβδομάδες έχει υπάρξει αύξηση 11% στη συνολική κίνηση των πτήσεων, αλλά ο Ιούλιος κλείνει με -19% (σε σχέση με το 2019). Οπότε ο αυξητικός ρυθμός πρέπει να συνεχίσει έτσι για τις επόμενες 4 εβδομάδες από σήμερα, για να μπορέσουμε να πούμε ότι πλησιάσαμε κατά 97,5% τα ποσοστά πτήσεων του 2019. Ένα παράδειγμα της δύσκολης κατάστασης είναι το αεροδρόμιο του Gatwick. Από εκεί, την εβδομάδα 17-21 Ιουλίου αναχώρησαν για Ελλάδα 6 πτήσεις την ημέρα, ποσοστό ίσο μόλις με το 20% του 2019! Συνεπώς το στοίχημα για ανάκαμψη τον Αύγουστο πρέπει να θεωρείται χαμένο.
Δεν υπήρξε έγκαιρη αλλαγή προσανατολισμού
Οι μεγάλοι παίχτες του τουρισμού, προσπάθησαν να επενδύσουν στην "επιστροφή στην κανονικότητα" μετά την πανδημία, ακολουθώντας μια στρατηγική που είχε ως στόχο να ενισχύσει τις τουριστικές τάσεις προ του 2019. Όμως ήταν σαφές ότι η πανδημία άλλαξε προτιμήσεις και προτεραιότητες. Εσωτερικός τουρισμός, κάμπινγκ αντί ξενοδοχείων, τσάρτερ αλλά και άλλοι τρόποι ταξιδιού (αυτοκίνητο, τρένο) αντί low cost ή standard αεροπορικές εταιρείες. Ο ευρωπαϊκός τουρισμός από την πλευρά των τουριστών, άλλαξε για να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα.
Η ευρωπαϊκή τουριστική βιομηχανία δεν προσαρμόστηκε χρήγορα και επίσης, φαίνεται ότι δεν υπολόγισε το πραγματικό κόστος της πανδημίας, που είναι η απώλεια θέσεων εργασίας και εισοδήματος. Πρόσφατες ευρωπαϊκές έρευνες, έδειξαν ότι το 41% των βρετανικών νοικοκυριών όπου ένα ή περισσότερα άτομα έχασαν τη θέση εργασίας τους είδαν το εισόδημά τους να μειώνεται κατά τουλάχιστον 25%. Ίδιο ποσό μείωσης (25%) είδε το 20% των νοικοκυριών στη Γαλλία που έχασαν τουλάχιστον μία θέση εργασίας, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό στη Γερμανία είναι 28% των νοικοκυριών. Αναφέρουμε τις τρεις χώρες αυτές γιατί είναι ο πυλώνας του ευρωπαϊκού τουρισμού, Μόνο η Γαλλία και η Γερμανία αθροιστικά αντιπροσωπεύουν το 50% των ευρωπαϊων τουριστών κάθε χρόνο. Μάλιστα η Γερμανία έχει και την πρωτοκαθεδρία σε ταξίδια εξωτερικού.
Συμπερασματικά, ο εύθραυστος ευρωπαϊκός τουρισμός βρίσκεται μπροστά σε μια αναγκαία αλλαγή προσανατολισμού εν όψει του 2022, οι μεγάλοι παίχτες σίγουρα θα δοκιμάσουν νέες προτάσεις που θα αγκαλιάζουν τις προτιμήσεις του κοινού. Όσο για τον ελληνικό τουρισμό, η επιτυχία πλέον θα είναι να φτάσει κοντά στα επίπεδα του 2019, έστω και τέλος Σεπτεμβρίου.
