Μία σχεδόν στο σύνολό της θετική αποτίμηση για την πορεία υλοποίησης των μεταρρυθμίσεων στο πλαίσιο της 11ης αξιολόγησης της Ελλάδας σε καθεστώς Ενισχυμένης Εποπτείας έδωσε σήμερα στη δημοσιότητα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκ μέρους και των 3 θεσμών της ΕΕ (ΕΚΤ, ESM). Δίνει εύσημα στη κυβέρνηση για τα μέτρα στήριξης, συστήνει την πολύ προσεκτική αποκλιμάκωσή τους για να μην υπάρξει κίνδυνος αύξησης «λουκέτων» και ανεργίας, αλλά και σε νέα ανάλυση βιωσιμότητας χρέους εκτιμά πως η κατάσταση έχει βελτιωθεί σε σχέση με τις μετρήσεις του Ιουνίου.
Το πόρισμα καταγράφει σημαντική πρόοδο στα πιο πολλά πεδία. Ωστόσο επισημαίνει και 6 μέτωπα που πρέπει να κλείσουν έως την 12η αξιολόγηση που ουσιαστικά έχει ήδη ξεκινήσει και θα ολοκληρωθεί τον Νοέμβριο, περιλαμβανομένων του ΕΝΦΙΑ, των αλλαγών στο ΤΧΣ, του νέου λογιστικού σχεδίου στο δημόσιο, παρεμβάσεων στον τομέα της ενέργειας, της ολοκλήρωσης του συστήματος διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού και του Project Preparation Facility για την προετοιμασία έργων του Ελλάδα 2.0.
Επίσης καταγράφει τα πεδία που απαιτείται επιτάχυνση, όπως είναι οι οφειλές προς ιδιώτες και το χρηματοπιστωτικό σύστημα. Και περιγράφει τα πεδία κινδύνου που συνδέονται με την ίδια την πανδημία αλλά και με την ακρίβεια, τις εκκρεμείς δικαστικές αποφάσεις, την κατάπτωση εγγυήσεων αλλά και με το αν θα μετρά στα δημοσιονομικά μεγέθη ή όχι το σχήμα απόκτησης και επαναμίσθωσης ακινήτων που ανήκουν σε ευάλωτους οφειλέτες.
Για το ΑΕΠ δεν περιλαμβάνει νέα εκτίμηση. Η έκθεση αναφέρει τις θετικές εξελίξεις στο πεδίο, τη στήριξη από το Σχέδιο Ανάκαμψης και από τα μέτρα των 40 δισ. αλλά και αναφέρει ως άγνωστο «Χ» την πορεία των κρουσμάτων και του εμβολιασμού….
Αναλυτικά για το ΑΕΠ επαναλαμβάνει την πρόβλεψη του Ιουνίου πως το ΑΕΠ προβλέπεται να αυξηθεί κατά 4,3% το 2021 και κατά 6,0% το 2022, λαμβάνοντας υπόψη την επενδυτική ώθηση από το σχέδιο Ανάκαμψης αλλά και από τα κυβερνητικά μέτρα στήριξης. «Η δημοσιονομική πολιτική παραμένει διευκολυντική καθώς οι αρχές συνεχίζουν να παρέχουν στοχοθετημένη και προσωρινή στήριξη στην οικονομία, μεταξύ άλλων ως απάντηση στις καταστροφικές πυρκαγιές που έπληξαν τη χώρα τον Αύγουστο», επισημαίνεται. Αναφέρεται όμως και πως «η εμβολιαστική εκστρατεία συνεχίζει να προχωρά. Ωστόσο, η αβεβαιότητα γύρω από τις προοπτικές παραμένει υψηλή, ιδίως σε σχέση με την πρόσφατη έξαρση των κρουσμάτων COVID-19 το καλοκαίρι λόγω της εξάπλωσης νέων παραλλαγών του κορονοϊού».
Στην ανάλυση βιωσιμότητας χρέους, το βασικό σενάριο έχει βελτιωθεί οριακά σε σύγκριση με την 10η έκθεση, όπως αναφέρεται, λόγω της μείωσης του κόστους δανεισμού, ενώ τα εναλλακτικά σενάρια παρέμειναν σε γενικές γραμμές αμετάβλητα. Στο βασικό σενάριο, το χρέος μειώνεται στο 57,6% του ΑΕΠ έως το 2060, ενώ οι ακαθάριστες χρηματοδοτικές ανάγκες παραμένουν μακροπρόθεσμα κάτω του 15% του ΑΕΠ.
Θετική αποτίμηση
Συνολικά, η έκθεση καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η Ελλάδα έχει λάβει τις απαραίτητες ενέργειες για να επιτύχει τις συγκεκριμένες δεσμεύσεις της, παρά τις δύσκολες συνθήκες που προκλήθηκαν από την πανδημία. «Οι αρχές ανέλαβαν συγκεκριμένες δεσμεύσεις σε διάφορους τομείς, συμπεριλαμβανομένων των ιδιωτικοποιήσεων, της βελτίωσης του επιχειρηματικού περιβάλλοντος και της φορολογικής διοίκησης, ενώ προχώρησαν σε ευρύτερες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, συμπεριλαμβανομένου του τομέα της παιδείας και της δημόσιας διοίκησης» αναφέρεται.
«Τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα χαιρετίζουν τη στενή και εποικοδομητική δέσμευση σε όλους τους τομείς και ενθαρρύνουν τις αρχές να διατηρήσουν τη δυναμική και, όπου είναι απαραίτητο, να ενισχύσουν τις προσπάθειες για την αντιμετώπιση των καθυστερήσεων που προκλήθηκαν εν μέρει από την πανδημία, ιδίως όσον αφορά τις μεταρρυθμίσεις του χρηματοπιστωτικού τομέα και τις ληξιπρόθεσμες οφειλές προς ιδιώτες» επισημαίνεται.
Εκτιμάται πως η οικονομία δείχνει σημάδια ανάκαμψης νωρίτερα από το αναμενόμενο, παρά τα περιοριστικά μέτρα. Επίσης εκτενής αναφορά γίνεται στο Ελλάδα 2.0 που «θα παίξει βασικό ρόλο για να βοηθήσει την Ελλάδα να βγει ισχυρότερη από την πανδημία».
Αναφέρεται επίσης πως ο αντίκτυπος της πανδημίας στον χρηματοπιστωτικό τομέα ήταν «μέτριος μέχρι τώρα, χάρη στα μέτρα που έλαβαν οι ελληνικές αρχές, αλλά και στις πρωτοβουλίες που ελήφθησαν σε επίπεδο ευρωζώνης». Επισημαίνεται όμως πως η εφαρμογή των συμφωνημένων δράσεων πολιτικής έχει ξαναρχίσει, αλλά η πρόοδος είναι συνολικά πιο αργή από την αναμενόμενη.
Η πορεία των μεταρρυθμίσεων
Για την υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων της 11ης αξιολόγησης επισημαίνεται πως «συνεχίστηκε με καλό ρυθμό» και αναφέρονται ανά πεδίο τα εξής:
• Έχει επιτευχθεί σημαντική και ουσιαστική πρόοδος όσον αφορά τις ιδιωτικοποιήσεις, ιδίως στο εμβληματικό έργο του Ελληνικού, στην Εγνατία και στη ΔΕΠΑ, ενώ προχωρουν οι κινήσςις στον ΟΑΣΑ.
• οι μισθολογικές προσαρμογές στην ΑΑΔΕ έχουν ολοκληρωθεί.
• Παρά τις μεγάλες καθυστερήσεις στη διαδικασία υποβολής προσφορών, υπογράφηκε πρόσφατα η σύμβαση σχετικά με την πλήρη ανάπτυξη του πληροφοριακού συστήματος για την αδειοδότηση επενδύσεων.
• Ανατέθηκε η σύμβαση για την κωδικοποίηση της νομοθεσίας.
Αναφέρεται πως η πρόοδος συνεχίστηκε καλά και σε άλλους τομείς όπως το νέο πληροφοριακό σύστημα της φορολογικής διοίκησης με στόχο να τεθεί σε ισχύ μέχρι το τέλος του 2021, το clawback που προχωρά τώρα σε μεγάλο βαθμό σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα, μετά καθυστερήσεις λόγω της πανδημίας. Στο επιχειρηματικό και επενδυτικό περιβάλλον. Αναφέρεται πως έχουν γίνει βήματα αλλά πρέπει να τεθούν σε εφαρμογή όσα ψηφίστηκαν τον Απρίλιο και τον Ιούνιο.
Η εφαρμογή του οδικού χάρτη για την ολοκλήρωση του Κτηματολογίου προχωρά ικανοποιητικά, με μέτριες καθυστερήσεις στην κύρωση των δασικών χαρτών. Τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα χαιρετίζουν το γεγονός ότι οι αρχές υιοθέτησαν νέο κτηματολογικό νόμο. Επίσης μετά την πρόσφατη εργασιακή μεταρρύθμιση, οι αρχές αναμένεται να παρουσιάσουν ένα σχέδιο νέου κώδικα εργασίας έως τις αρχές του 2022.
Στον τομέα της δικαιοσύνης, οι αρχές έχουν σημειώσει ικανοποιητική πρόοδο όσον αφορά στην ηλεκτρονική υποβολή αρχείων και πολλές παρεμβάσεις θα γίνουν στο πλαίσιο του Ελλάδα 2.0. Όσον αφορά στην καταπολέμηση της διαφθοράς, οι αρχές έχουν προτείνει μέτρα με βάση τις συστάσεις που έγιναν με ορίζοντα τον Απρίλιο του 2022. Επίσης στο ΟΑΚΑ θα χρειαστούν περαιτέρω παρεμβάσεις.
Θετική είναι η αποτίμηση και τις τις μεταρρυθμίσεις που γίνονται με εθνική πρωτοβουλία. Ειδική αναφορά γίνεται για το νομοσχέδιο για την παιδεία που συνδέεται με «σειρά σημαντικών καινοτομιών όσον αφορά στην αυτονομία των σχολείων, στις οργανωτικές αλλαγές και στην αξιολόγηση των εκπαιδευτικών». Επίσης το σχέδιο δράσης για τις προσλήψεις στο δημόσιο θα παρακολουθείται στο πλαίσιο του Σχεδίου Ανάκαμψης, όπως αναφέρεται. Η νέα εθνική στρατηγική για τις δημόσιες συμβάσεις θεωρείται σημανττικό βήμα όπως και η σταθερή πρόοδος στις δημόσιες συμβάσεις με ψηφιακή διαδικασία.
Πού πρέπει να αυξηθεί ο βηματισμός
«Σε ορισμένους τομείς, η πρόοδος ήταν βραδύτερη από την αναμενόμενη» αναφέρεται. Το βασικότερο πεδίο είναι ο ρυθμός εκκαθάρισης των ληξιπρόθεσμων οφειλών που παραμένει χαμηλός με το συνολικό απόθεμα ληξιπρόθεσμων οφειλών στα 900 εκατομμύρια ευρώ, υπερβαίνοντας τον συνολικό στόχο του τέλους Ιουλίου (περίπου 500 εκατομμύρια ευρώ) κατά σχεδόν 80%. «Αυτή η σημαντική απόκλιση εγείρει ανησυχίες, ιδίως λόγω της εκτεταμένης επανεκτίμησης των στόχων εκκαθάρισης που αναλήφθηκαν στο πλαίσιο της 10ης έκθεσης» του Ιουνίου.
Σημειώνεται πως πλέον ο στόχος συνολικής εκκαθάρισης στα τέλη Σεπτεμβρίου δύσκολο. «Οι αρχές καλούνται να επιταχύνουν την εφαρμογή όλων των ενεργειών που διευκολύνουν την εκκαθάριση των ληξιπρόθεσμων οφειλών και να αποτρέπουν τη συσσώρευση νέων, προκειμένου να αποφευχθούν τυχόν μελλοντικές διολισθήσεις από τους συμφωνηθέντες στόχους» αναφέρεται. Επισημαίνεται πως έχουν γίνει κινήσεις για την εφαρμογή των συστάσεων του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Καθυστερήσεις καταγράφονται και στις περιβαλλοντικές επιθεωρήσεις αλλά και στον τομέα της δικαιοσύνης, στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και στις προμήθειες υγείας.
Οι επόμενοι στόχοι
Στο κείμενο μεταφέρεται η δέσμευση της ελληνικής πλευράς για την έγκαιρη ολοκλήρωση μιας σειράς συγκεκριμένων δεσμεύσεων και άλλων σημαντικών μεταρρυθμίσεων στο πλαίσιο της (επόμενης) 12ης έκθεσης που θα επικυρωθεί τον Νοέμβριο. Οι εν λόγω δεσμεύσεις συνδέονται με:
• Το νέο λογιστικό σχέδιο στο δημόσιο που θα πρέπει να τεθεί σε ισχύ για την έγκριση του προϋπολογισμού του 2022.
* Την αναμόρφωση του ΕΝΦΙΑ για να τεθεί σε ισχύ από το 2022.
• Τις παρεμβάσεις στον τομέα της ενέργειας για να εξυγιανθούν ζητήματα ανταγωνισμού.
• Την ολοκλήρωση του συστήματος διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού με ανώτατο πλαφόν έκτακτου προσωπικού.
• Την λειτουργία του Strategic Projects Pipeline και του Project Preparation Facility για την προετοιμασία έργων του Ελλάδα 2,0. Πρέπει να λειτουργούν πλήρως μέχρι τη 12η έκθεση, όπως και ο νέος νόμος για τις δημόσιες συμβάσεις.
• Τις αλλαγές στο ΤΧΣ για «τη διάρκεια, τη διακυβέρνηση, τη στρατηγική αποεπένδυσης και τα ειδικά δικαιώματα που κατέχει στις τράπεζες» με αναφορά πως «αναμένεται να υιοθετηθεί έως τον Οκτώβριο του 2021». «Σημειώνεται ότι η διαδικασία υποψηφιότητας για τη θέση του Αναπληρωτή Διευθύνοντος Συμβούλου του Ταμείου αντιμετώπισε καθυστερήσεις. Η διατήρηση της ανεξαρτησίας του Ταμείου και ο σεβασμός της διαδικασίας επιλογής όπως ορίζεται στο νόμο παραμένει ουσιαστικός» επισημαίνεται.
Οι αβεβαιότητες – προσοχή στη σταδική άρση των μέτρων στήριξης
Σε επίπεδο ΑΕΠ, «οι αβεβαιότητες αναφορικά με τις προοπτικές παραμένουν υψηλές» επισημαίνεται. Ιδιαίτερα όσον αφορά στην ανάκαμψη της τουριστικής βιομηχανίας, η πρόοδος στην καταπολέμηση της πανδημίας, τόσο σε εγχώριο όσο και σε διεθνές επίπεδο, θα αποτελέσει βασικό παράγοντα» αναφέρεται.
Επισημαίνεται πως η επαναλειτουργία του τουρισμού στις αρχές Μαΐου, έδωσε ώθηση, αλλά στην αρχή υπήρχαν πιέσεις. «Για το λόγο αυτό, η σταδιακή κατάργηση αυτών των μέτρων θα πρέπει να αποφασιστεί προσεκτικά για να αποφευχθούν παρενέργειες και έξαρση νέων πτωχεύσεων» επισημαίνται. Τούτο, αναφέρεται, αφορά επίσης στην αγορά εργασίας και την απόσυρση των αντίστοιχων παρεμβάσεων στήριξης που «θα πρέπει να σχεδιαστούν με στόχο να κρατήσουν υπό έλεγχο την έξαρση των απολύσεων».
Ειδική αναφορά γίνεται και στην πρόσφατη αύξηση του κόστους πρώτων υλών και στα προβλήματα που έχει η εφοδιαστική αλυσίδα που αυξάνουν την αβεβαιότητα όσον αφορά τις προοπτικές του πληθωρισμού. Οι εξωτερικοί γεωπολιτικοί παράγοντες και η πιθανή αναζωπύρωση των μεταναστευτικών ροών παραμένουν μια πρόσθετη πηγή αβεβαιότητας. Από την άλλη πλευρά, η αναβαλλόμενη κατανάλωση «θα μπορούσε να δώσει μια πρόσθετη ώθηση», όπως προτείνεται από δείκτες υψηλής συχνότητας της οικονομίας
Το δημοσιονομικό πεδίο και οι κίνδυνοι
Υπάρχουν και δημοσιονομικοί κίνδυνοι που «παραμένουν σημαντικοί» και σχετίζονται κυρίως με την εξέλιξη της πανδημίας και με τις εκκρεμείς δικαστικές αποφάσεις. Πρόσθετο δημοσιονομικό κόστος μπορεί να προκύψει από την περαιτέρω παράταση των περιοριστικών μέτρων (που θα απαιτήσουν δημοσιονομική στήριξη), σε περίπτωση που η πανδημία συνεχίσει να εξελίσσεται.
Άλλοι κίνδυνοι πηγάζουν από την πιθανότητα να εκπέσουν εγγυήσεις τα επόμενα χρόνια. Αλλά και λόγω της εκκρεμής δικαστικής απόφασης για τα αναδρομικά που «θα μπορούσε να οδηγήσει σε περαιτέρω σημαντικές πληρωμές». Αναφορά γίνεται και στο θέμα της ΕΤΑΔ αλλά και της ταξινόμηση του τρόπου με τον οποίο θα ταξινομηθεί (εντός ή εκτός Γενικής Κυβέρνησης) το σχήμα απόκτησης και επαναμίσθωσης ακινήτων που ανήκουν σε ευάλωτους οφειλέτες. Και τούτο αφού «σε περίπτωση που ταξινομηθεί ως οντότητα της γενικής κυβέρνησης, θα έχει ως αποτέλεσμα σημαντικό δημοσιονομικό κόστος κατά τη φάση της εκκαθάρισης της.
