Το σχέδιο άμεσης εκκίνησης του νέου ΕΣΠΑ με «προίκα» έργα 6 δισ. ευρώ, αλλά και θωράκισης της διαδικασίας μετάβασης προς την κανονικότητα περιγράφει σε συνέντευξή του στο insider.gr ο Δημήτρης Σκάλκος, Γενικός Γραμματέας Δημοσίων Επενδύσεων και ΕΣΠΑ του υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων. Μιλά για τις διαπραγματεύσεις που γίνονται με την Κομισιόν και το «πράσινο φως» που επιχειρεί να λάβει η κυβέρνηση για την εκκίνηση δράσεων πριν εγκριθούν τα προγράμματα της νέας περιόδου.
Εξηγεί πως η Ελλάδα ήταν το κράτος του οποίου το γενικό σχέδιο εγκρίθηκε πρώτο και έχει στείλει προς έγκριση όλα τα Επιχειρησιακά Προγράμματα, αλλά ενώ ο αρχικός σχεδιασμός για την έγκρισή τους ήταν κοντά στα τέλη 2021-αρχές 2022 το χρονοδιάγραμμα «φαίνεται να ανατρέπεται με υπαιτιότητα της Επιτροπής που πρόσφατα μας πληροφόρησε ότι δεν θα πρέπει να αναμένονται εγκρίσεις νέων προγραμμάτων για κανένα κράτος-μέλος πριν τον Απρίλιο». Γι' αυτό και η κυβέρνηση, όπως αναφέρει, έχει κάνει ήδη τις αναγκαίες συνεννοήσεις με την Επιτροπή για να ξεκινήσουν, από τις αρχές του 2022, νέες δράσεις πριν από την έγκριση των Προγραμμάτων.
Ο κ. Σκάλκος εξηγεί πως με 77 δισ. ευρώ από κονδύλια της ΕΕ, η Ελλάδα είναι το πλέον ωφελούμενο κράτος-μέλος ως προς τις χρηματοδοτήσεις που λαμβάνει. Αλλά και πως τα επόμενα χρόνια πρέπει θα πρέπει να διπλασιάσει τις ετήσιες δαπάνες αποπληρωμής των έργων.
Αναλύει την προετοιμασία που γίνεται για τον σκοπό αυτό στο «Ελλάδα 2.0», αλλά και μέσα και από μία νέα αρχιτεκτονική προγραμμάτων στο νέο ΕΣΠΑ, το νομοσχέδιο του οποίου θα δοθεί άμεσα προς διαβούλευση. Αναφέρει πως στον νέο εφαρμοστικό νόμο που θα τεθεί σε διαβούλευση άμεσα, εισάγονται μία σειρά από παρεμβάσεις για την απλούστερη και ταχύτερη εφαρμογή των συγχρηματοδοτούμενων δράσεων. Εξηγεί επίσης το έργο που γίνεται στον τομέα των δημοσίων συμβάσεων, αλλά και στη «δεξαμενή» έργων και στον «μηχανισμό ωρίμασης».
Αναφέρεται επίσης στην άρνηση του κοινοτικού οργάνου στο αίτημα για μεγαλύτερη ευελιξία (λόγω της πανδημίας) στη διανομή των κονδυλίων. Αναφέρει πως «η Επιτροπή δεν δείχνει διατεθειμένη να ανταποκριθεί στο αίτημα της μεγαλύτερης ευελιξίας που εκφράζεται από πολλά κράτη, ανάμεσά τους και η Ελλάδα», παρά το γεγονός πως «πάντοτε υπήρξε και συνεχίζει να είναι αρωγός των ελληνικών αιτημάτων και η καθημερινή συνεργασία μας είναι από κάθε πλευρά άψογη».
Περιγράφει τις δυσκολίες που συνεχίζουν να υφίστανται λόγω των κανόνων της ΕΕ, αλλά και τις κινήσεις θωράκισης που προωθεί η κυβέρνηση. Επίσης, ο κ. Σκάλκος περιγράφει πώς ολοκληρώνεται η αναθεώρηση του υφιστάμενου ΕΣΠΑ απελευθερώνοντας κονδύλια 400 εκατ ευρώ και αναλύει το Εθνικό Πρόγραμμα Ανάπτυξης και το Ειδικό Πρόγραμμα Αποκατάστασης Φυσικών Καταστροφών. Εξηγεί επίσης γιατί το ΠΔΕ παραμένει σε χαμηλά επίπεδα αλλά και δεν αποκλείει να αυξηθεί το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων αν υπάρξει καλή πορεία δαπανών ή ανάλογα με την οικονομική συγκυρία.
Συνέντευξη στις Δήμητρα Καδδά, Μαρίνα Φούντα
1. Το επιτελείο του υπουργείου Ανάπτυξης πρέπει να διαχειριστεί δύο ΕΣΠΑ: το κλείσιμο του υφιστάμενου και την έναρξη του καινούργιου. Λαμβάνοντας υπόψη ότι η κρατική μηχανή πρέπει να υλοποιήσει και το Σχέδιο Ανάκαμψης, το οποίο έχει πολύ ασφυκτικές προθεσμίες, οι επόμενοι μήνες προσφέρουν μία τεράστια ευκαιρία αλλά συνιστούν και μία πολύ μεγάλη πρόκληση. Πώς προετοιμάζεται η δημόσια διοίκηση και ειδικά η Γενική Γραμματεία ούτως ώστε να την αντιμετωπίσει;
Συμμερίζομαι απόλυτα τον προβληματισμό σας. Η Ελλάδα για πρώτη φορά στη σύγχρονη ιστορία της έχει στη διάθεσή της τόσους πολλούς πόρους προκειμένου να χρηματοδοτήσει την οικονομία της. Για να σας δώσω μία τάξη μεγέθους, οι πόροι του νέου ΕΣΠΑ και του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας μαζί με ένα αριθμό άλλων χρηματοδοτικών εργαλείων (όπως η Κοινή Αγροτική Πολιτική, η Πρωτοβουλία CEF II) που αθροιστικά πλησιάζουν τα 77 δισ. ευρώ, αντιστοιχούν σε δυόμισι φορές την οικονομική ενίσχυση που έλαβε μεταπολεμικά η χώρα μας στο πλαίσιο του Σχεδίου Μάρσαλ. Και πάλι αθροιστικά μιλώντας, η Ελλάδα είναι το πλέον ωφελούμενο κράτος-μέλος ως προς τις χρηματοδοτήσεις που λαμβάνει.
Μας δίνεται λοιπόν μία εξαιρετική ευκαιρία να καλύψουμε το σημαντικό κενό της οικονομίας ενισχύοντας τον όγκο των δημοσίων επενδύσεων σε τομείς που θα βοηθήσουν στον παραγωγικό μετασχηματισμό της οικονομίας, διευκολύνοντας την προσαρμογή στην διπλή της «πράσινης» και της ψηφιακής μετάβασης. Ταυτόχρονα όμως, η αξιοποίηση του συνόλου των πόρων συνιστά μία μεγάλη πρόκληση, στο βαθμό που πρέπει να διασφαλίσουμε την ύπαρξη ικανού αριθμού ώριμων έργων που θα υλοποιηθούν με άρτιο τρόπο εντός πιεστικών χρονοδιαγραμμάτων. Στην πραγματικότητα, στα επόμενα χρόνια πρέπει θα πρέπει να διπλασιάσουμε τις ετήσιες δαπάνες αποπληρωμής των έργων. Για το λόγο αυτό από την ανακοίνωση της δημιουργίας του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας η ελληνική κυβέρνηση προετοιμάζεται κατάλληλα. Σε οργανωτικό επίπεδο με τη συγκρότηση διακριτής δομής στο υπουργείο Οικονομικών για το συντονισμό των έργων του Σχεδίου Ελλάδα 2.0, τη διαμόρφωση των κατάλληλων δομών στα συναρμόδια υπουργεία για την υλοποίηση των έργων τους, την ανάπτυξη διακριτού πληροφοριακού συστήματος.
Με αντίστοιχο τρόπο κινούμαστε στο ΕΣΠΑ προχωρώντας σε λειτουργική βελτίωση αυτού που αποκαλούμε «σύστημα ΕΣΠΑ». Προωθώντας μία νέα αρχιτεκτονική των προγραμμάτων ώστε να ανταποκριθούμε στις διαμορφούμενες συνθήκες, με τη δημιουργία νέων Προγραμμάτων (για τον ψηφιακό μετασχηματισμό, την πολιτική προστασία, τη δίκαιη μετάβαση των περιοχών που προχωρούν σε απεξάρτηση από το λιγνίτη), την ενίσχυση της Εθνικής Αρχής Συντονισμού με νέες δομές για τις χωρικές επενδύσεις, την έξυπνη εξειδίκευση, την ενδυνάμωση της ικανότητας (capacity building) των αδύναμων δικαιούχων στα συγχρηματοδοτούμενα έργα μέσω ενός ειδικού υπο-προγράμματος τεχνικής βοήθειας, τον συντονισμό του ΕΣΠΑ με το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και τα άλλα χρηματοδοτικά μέσα. Ακόμη σχεδιάζουμε την ενίσχυση των υπηρεσιών εφαρμογής των συγχρηματοδοτούμενων δράσεων καθώς και τη βελτιστοποίηση των επιτελικών δομών των υπουργείων.
Δεν είναι όμως μόνο οργανωτικές και διαχειριστικές οι αλλαγές και βελτιώσεις στις οποίες προχωρούμε. Είναι σημαντικό το ζήτημα της βελτίωσης της αποτελεσματικότητας του συστήματος υλοποίησης δημοσίων έργων και κυρίως το πλαίσιο για τις δημόσιες συμβάσεις και προμήθειες (public procurement) όπου η χώρα μας υστερεί σημαντικά. Για το λόγο αυτό προχωρήσαμε σε θεσμικές/νομοθετικές παρεμβάσεις, με την ψήφιση του νόμου 4782/2021 που φιλοδοξούμε να λύσει ζητήματα που δεν κατάφερε ο προηγούμενος νόμος 4412/2016, εισάγοντας μεταξύ άλλων ρυθμίσεις για τη μείωση του χρόνου επίλυσης των δικαστικών διαφορών και του εκσυγχρονισμού του πλαισίου επίβλεψης των έργων με τη συμμετοχή ανεξάρτητων μηχανικών ή ιδιωτικών φορέων επίβλεψης.
Πέρα από αυτό, έχουμε ήδη διαμορφώσει μία «δεξαμενή» έργων (Strategic Project Pipeline) σημαντικού προϋπολογισμού (άνω των 50 εκατ. ευρώ) και ιδιαίτερης σημασίας που χρηματοδοτούνται από το ΕΣΠΑ και το Σχέδιο Ελλάδα 2.0 για τον καλύτερο προγραμματισμό και παρακολούθηση της υλοποίησής τους. Ταυτόχρονα και όπου αυτό απαιτηθεί, ορισμένα από τα έργα αυτά θα επιλέγονται και θα μεταφέρονται σε έναν «μηχανισμό ωρίμασης» (Project Preparation Facility) με όχημα το ΤΑΙΠΕΔ προκειμένου να επιταχυνθούν οι διαδικασίες ωρίμασής τους (αδειοδοτήσεις, μελέτες, κ.λπ.). Αυτό είναι κάτι που έχει ήδη ξεκινήσει και εκτιμώ πως σύντομα θα αρχίσουμε να βλέπουμε απτά αποτελέσματα.
Τέλος, έχουν ήδη δρομολογηθεί μία σειρά άλλων παρεμβάσεων σε αυτή την κατεύθυνση, όπως παρεμβάσεις στον τομέα των σιδηροδρομικών μεταφορών (αναδιάρθρωση ΕΡΓΟΣΕ, κ.ά).
2. Αναφορικά με το υφιστάμενο ΕΣΠΑ 2014-2020, ο ρυθμός υλοποίησης έχει αυξηθεί σημαντικά, σε πολλά προγράμματα υπάρχει υπερδέσμευση πόρων και το έτος τελικής ολοκλήρωσης των έργων (2023) πλησιάζει. Από όσο γνωρίζουμε έχετε στείλει μία πρόταση αναθεώρησης του ΕΣΠΑ στις Βρυξέλλες. Πότε θα πάρετε απάντηση και πώς θα κινηθείτε; Θα υπάρξει περιθώριο για νέες προσκλήσεις για επενδύσεις, χρηματοδοτήσεις ή για μέτρα στήριξης; Ενδεχομένως κάποια έργα και πόσα θα μεταφερθούν στο νέο ΕΣΠΑ; Υπάρχει κίνδυνος απώλειας πόρων;
Είναι γεγονός πως οι επιδόσεις στην εφαρμογή των επιχειρησιακών προγραμμάτων της τρέχουσας περιόδου 2014-2020 είναι αναμφίβολα θετικές. Είναι ενδεικτικό ότι, οι νομικές δεσμεύσεις (έργα με συμβάσεις) και οι πληρωμές βρίσκονται σήμερα στο 105,4% και το 62% της συνολικής δημόσιας δαπάνης αντίστοιχα, όταν τα νούμερα αυτά τον Ιούλιο του 2019 ανέρχονταν σε 58,3% και 24,4%. Οι επιδόσεις αυτές μας κάνουν βάσιμα να αισιοδοξούμε πως όλα τα προγράμματα θα «κλείσουν» συνολικά χωρίς καμία απώλεια πόρων.
Είναι αλήθεια πως σε όλα τα επιχειρησιακά προγράμματα πλην του προγράμματος της Θάλασσας & Αλιείας ακολουθούμε την πρακτική της υπερδέσμευσης. Η υπερδέσμευση είναι ένα διαχειριστικό εργαλείο που μας επιτρέπει να επιτύχουμε την πλήρη απορρόφηση των διαθέσιμων πιστώσεων περιορίζοντας τον κίνδυνο αστοχίας. Σε κάθε περίπτωση βέβαια είμαστε προσεκτικοί προκειμένου το σύνολο της υπερδέσμευσης να απορροφηθεί από το υφιστάμενο χρηματοδοτικό πλαίσιο ή να μπορεί να μεταφερθεί με ασφάλεια στα προγράμματα της νέας περιόδου χωρίς να επιβαρύνει τους εθνικούς πόρους. Η Αναθεώρηση είναι ακόμη ένα εργαλείο που επιτρέπει την «τακτοποίηση» των εκκρεμοτήτων ανάμεσα στα προγράμματα και τους άξονες τους. Η Αναθεώρηση, στην οποία αναφερθήκατε και θα μας επιτρέψει να αξιοποιήσουμε περίπου 400 εκατομμύρια ευρώ, έχει σταλεί στην Επιτροπή και αναμένουμε την έγκριση του συνόλου των Προγραμμάτων εντός των επόμενων ημερών, ενώ κάποια Προγράμματα έχουν ήδη εγκριθεί.
Από εκεί και πέρα, παρότι το ΕΣΠΑ είναι δεσμευμένο σχεδόν στο σύνολό του, έχουμε τη δυνατότητα να προχωρήσουμε σε νέες προσκλήσεις συγχρηματοδοτούμενων δράσεων με υπερδέσμευση και «χρεώνοντας» τις στο νέο ΕΣΠΑ 2021-2027, εφόσον βέβαια είμαστε βέβαιοι για την επιλεξιμότητά τους σε προηγούμενη συνεννόηση με την Επιτροπή. Και αυτό πρόκειται να κάνουμε, όμως στοχευμένα και με μέτρο. Συνάρτηση αυτού είναι τα έργα και οι δράσεις που μεταφέρονται στο νέο ΕΣΠΑ. «Μεταφερόμενα» έργα μαζί με συνεχιζόμενα έργα (τα παλαιότερα λεγόμενα «έργα-γέφυρες»), καθώς και έργα που εντάσσουμε προκειμένου να τα «ωριμάσουμε» και τα οποία θα «προικοδοτήσουν» τη νέα προγραμματική περίοδο, αναμένεται να πλησιάσουν τα 6 δις ευρώ.
3. Αναφορικά με το νέο ΕΣΠΑ, η Ελλάδα ήταν το κράτος του οποίου το γενικό σχέδιο εγκρίθηκε πρώτο. Και είναι επίσης το πρώτο κράτος που έχει στείλει προς έγκριση όλα τα Επιχειρησιακά Προγράμματα. Τι αλλάζει τη νέα προγραμματική περίοδο; Πότε θα εγκριθούν τα προγράμματα και αν υπάρχουν κάποια όπως το Ανταγωνιστικότητα για παράδειγμα που επείγει να ξεκινήσουν; Ποιο είναι το σχέδιό σας ούτως ώστε αυτή τη φορά η αξιοποίηση του να είναι αποτελεσματικότερη; Υπάρχουν διαφορές στην υφιστάμενη προγραμματική περίοδο σε σχέση με το παρελθόν και ποιες;
Τον Ιούλιο η Ελλάδα έγινε το πρώτο κράτος-μέλος της Ε.Ε. του οποίου εγκρίθηκε το στρατηγικό κείμενο για το νέο ΕΣΠΑ στην περίοδο 2021-2027. Το νέο Εταιρικό Σύμφωνο Περιφερειακής Ανάπτυξης, όπως πλέον θα ονομάζεται, στοχεύει στη βιώσιμη ανάπτυξη για όλους, δηλαδή στην προώθηση εκείνων των πολιτικών που θα ενισχύσουν τις προϋποθέσεις για μία περιβαλλοντικά ισόρροπη ανάπτυξη και ταυτόχρονα μια ανάπτυξη συμπεριληπτική, που αποδίδει ένα μέρισμα ευημερίας σε όλους τους πολίτες. Υπό αυτή την οπτική φιλοδοξούμε το νέο ΕΣΠΑ να αφορά όλους τους Έλληνες και όλες τις Ελληνίδες.
Πέραν όμως από το νέο ΕΣΠΑ έχουμε υποβάλει προς έγκριση (και πάλι πρώτοι ως χώρα) το σύνολο των νέων τομεακών και περιφερειακών προγραμμάτων από τις αρχές του Νοεμβρίου. Ήδη διεξάγονται οι προβλεπόμενες διαπραγματεύσεις με τις αρμόδιες υπηρεσίες της Επιτροπής ώστε να εγκριθούν και τυπικά το συντομότερο δυνατό. Εδώ πρέπει να παρατηρήσω πως ο αρχικός μας σχεδιασμός για την έγκρισή τους κοντά στα τέλη 2021-αρχές 2022 φαίνεται να ανατρέπεται με υπαιτιότητα της Επιτροπής που πρόσφατα μας πληροφόρησε ότι δεν θα πρέπει να αναμένονται εγκρίσεις νέων προγραμμάτων για κανένα κράτος-μέλος πριν τον Απρίλιο. Κι εδώ όμως είμαι βέβαιος πως θα γίνει η κατάλληλη συνεννόηση προκειμένου να ξεκινήσουν το συντομότερο δυνατό οι νέες δράσεις.
Δυστυχώς το νέο πλαίσιο εφαρμογής των συγχρηματοδοτούμενων προγραμμάτων δεν διαφέρει ουσιαστικά από το υφιστάμενο. Οι διαφοροποιήσεις που εισάγουν οι νέοι ευρωπαϊκοί Κανονισμοί είναι περισσότερο σημειακές και δεν ανταποκρίνονται στις προκλήσεις του νέου περιβάλλοντος όπως αυτές αναδείχτηκαν στην τρέχουσα περίοδο αλλά και ειδικότερα την περίοδο της πανδημίας, όπου οι πόροι πρέπει να διοχετεύονται εκεί όπου υφίσταται μεγαλύτερη ανάγκη και με την κατάλληλη μορφή παρέμβασης. Η Επιτροπή δεν δείχνει διατεθειμένη να ανταποκριθεί στο αίτημα της μεγαλύτερης ευελιξίας που εκφράζεται από πολλά κράτη, ανάμεσά τους και η Ελλάδα. Αν και η Επιτροπή πάντοτε υπήρξε και συνεχίζει να είναι αρωγός των ελληνικών αιτημάτων και η καθημερινή συνεργασία μας είναι από κάθε πλευρά άψογη, συνολικά το κοινοτικό πλαίσιο διαχείρισης των προγραμμάτων της Πολιτικής Συνοχής βαρύνεται από αχρείαστες γραφειοκρατικές αγκυλώσεις που δυσχεραίνουν τα κράτη-μέλη να προσαρμόσουν τα προγράμματα τους στις ιδιαίτερες ανάγκες τους. Είναι άλλωστε ενδεικτικό πως σήμερα, στον όγδοο χρόνο της τυπικής εφαρμογής της περιόδου 2014-2020, ο κοινοτικός μέσος όρος απορρόφησης των πόρων μόλις που ξεπερνά το 60%.
Σε ότι μας αφορά, ο νέος εφαρμοστικός νόμος του ΕΣΠΑ που βγαίνει σε διαβούλευση τις επόμενες ημέρες, εισάγει μία σειρά παρεμβάσεων για την απλούστερη και ταχύτερη εφαρμογή των συγχρηματοδοτούμενων δράσεων. Η απλοποίηση των διαδικασιών στο σκέλος που ακουμπά εθνικές κανονιστικές ρυθμίσεις αποτελεί βασική μας επιδίωξη. Προσπαθούμε να προωθήσουμε νέες απλουστεύσεις όποτε έχουμε τη δυνατότητα, ενώ λειτουργικές διαφοροποιήσεις φιλοδοξούμε να εισάγουμε στο νέο Σύστημα Διαχείρισης και Ελέγχου (ΣΔΕ) που θα συνοδεύσει τη νέα προγραμματική περίοδο. Τέλος, προχωρούν ταχύτατα οι διαδικασίες για την ανάπτυξη ενός νέου Πληροφοριακού Συστήματος Κρατικών Ενισχύσεων (ΠΣΚΕ) που θα υποστηρίξει αποτελεσματικά το πλήθος των δράσεων επιχειρηματικότητας.
4. Ένα πρόσθετο εργαλείο επενδύσεων είναι το 5ετες Εθνικό Πρόγραμμα Ανάπτυξης που τώρα ουσιαστικά ξεκινά. Θα πρέπει να χρηματοδοτήσει τον αναπτυξιακό νόμο αλλά και να καλύψει τις επιπλέον ανάγκες που δημιουργεί η κλιματική κρίση και όχι μόνο. Μπορείτε να μας περιγράψετε το σχεδιασμό σας;
Το Εθνικό Πρόγραμμα Ανάπτυξης (ΕΠΑ), συνολικού προϋπολογισμού δέκα εκατομμυρίων ευρώ για την περίοδο 2021-2025, ενεργοποιήθηκε από την 1η Ιουλίου. Το ΕΠΑ εξυπηρετεί έναν τετραπλό στόχο: πρώτον, να μεταφέρει στους φορείς χρηματοδότησης την ευθύνη για την επιλογή και τον προγραμματισμό των έργων τους σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα. Δεύτερον, να ενισχύσει τον αναπτυξιακό χαρακτήρα των παρεμβάσεων του ΠΔΕ στις προτεραιότητες του ψηφιακού μετασχηματισμού, της πράσινης μετάβασης, της κοινωνικής ανάπτυξης, των υποδομών και της εξωστρέφειας. Τρίτον, την υιοθέτηση ενός κοινού πλαισίου διαχείρισης που ομοιάζει με αυτό του ΕΣΠΑ Και τέλος, το ΕΠΑ αποσκοπεί να διευκολύνει την εκκαθάριση του ΠΔΕ των φορέων από ανενεργά έργα, ένα ποσοστό των οποίων λιμνάζουν για περισσότερο από μία δεκαετία. Τα επενδυτικά σχέδια του αναπτυξιακού νόμου που συνολικά είναι ιδιαίτερα αυξημένου προϋπολογισμού
5. Το πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων που είναι πηγή χρηματοδότησης όλων των παραπάνω εργαλείων αυξήθηκε ξανά το τελευταίο διάστημα και λόγω των έκτακτων αναγκών που προκάλεσαν οι πολλαπλές κρίσεις. Παρ όλα αυτά παραμένει σε επίπεδα χαμηλότερα αυτών που είχε την προ κρίσης εποχή. Ειδικά στο σκέλος των αμιγώς εθνικά χρηματοδοτούμενων έργων. Υπάρχει κάποια πρόβλεψη στον προϋπολογισμό του 2022 ή στα επόμενα χρόνια για περαιτέρω αύξηση του;
Το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ) αποτελεί το κύριο χρηματοδοτικό εργαλείο για την υλοποίηση δημοσίων επενδύσεων στη χώρα μας. Πρόσφατα αυξήθηκε με την κατάθεση συμπληρωματικού προϋπολογισμού προκειμένου να ανταποκριθεί στις αυξημένες ανάγκες χρηματοδότησης της οικονομίας λόγω της πανδημίας και των φυσικών καταστροφών, αλλά και λόγω του αυξημένου ρυθμού υλοποίησης των συγχρηματοδοτούμενων έργων. Ορθά επίσης καταδεικνύεται τον (αναπόφευκτο ως ένα βαθμό) περιορισμό του στα χρόνια της οικονομικής κρίσης, κάτι που διεύρυνε το επενδυτικό κενό της οικονομίας υπονομεύοντας τις μεσοπρόθεσμες αναπτυξιακές προοπτικές της μετά το 2010. Αναγκαστικά τα μεγέθη του ΠΔΕ ακολουθούν ως ένα βαθμό τα δημοσιονομικά μεγέθη και τους περιορισμούς της εθνικής οικονομίας.
Με τα σημερινά δεδομένα της οικονομίας δεν αναμένεται ουσιαστική αύξηση του ΠΔΕ στα αμέσως επόμενα χρόνια, με δύο ωστόσο υποσημειώσεις. Πρώτον, αναλόγως της οικονομικής συγκυρίας, πάντοτε ο κρατικός προϋπολογισμός θα συνδράμει στο βαθμό που αυτό απαιτείται. Αυτό ακριβώς έγινε και φέτος. Δεύτερον, η ικανότητα αύξησης των δημοσίων εσόδων μέσω των αυξημένων αιτημάτων πληρωμής (claims) του συγχρηματοδοτούμενου σκέλους μπορεί να οδηγήσει σε συνολική αύξηση του ΠΔΕ και αυτό είναι κάτι για το οποίο δουλεύουμε.
6. Οι φυσικές καταστροφές οδήγησαν στο Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Κινδύνων και στο ειδικό επιχειρησιακό πρόγραμμα Πολιτικής Προστασίας, αλλά δημιουργούν και μεγάλες ανάγκες χρηματοδότησης των έργων αποκατάστασης τα οποία δεν μπορούν να χρηματοδοτηθούν με κοινοτικούς πόρους. Έχετε αναφέρει πρόσφατα πως είναι μεγάλη η επιβάρυνση των δημόσιων οικονομικών και ειδικότερα του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων από τα αιτούμενα έργα αποκατάστασης και δρομολογείτε ένα ειδικό πρόγραμμα Φυσικών Καταστροφών. Εξηγείστε μας πως θα λειτουργήσει, τι θα καλύπτει και από που θα βρεθούν τα κονδύλια;
Η κλιματική κρίση αποτελεί πρόκληση όχι μόνο για τη δυνατότητα μας να ζούμε σε βιώσιμο και ασφαλές περιβάλλον αλλά και για την ορθολογική διαχείριση και τον προγραμματισμό των δημοσίων οικονομικών. Ειδικά για το ΠΔΕ, οι δαπάνες αποζημίωσης για την κρατική αρωγή αλλά, κυρίως για την αποκατάσταση των ζημιών σε δημόσιες υποδομές, αποτελούν παράγοντα ικανό να διαταράξει την ορθή εκτέλεσή του αλλά και να αλλοιώσει τον αναπτυξιακό χαρακτήρα που (οφείλει να) έχει. Μόνο στα τελευταία χρόνια προστίθενται στις δαπάνες του ΠΔΕ περισσότερα από 400 εκατ. ευρώ ετησίως για τις φυσικές καταστροφές.
Για το λόγο αυτό και σε συνεννόηση με τα συναρμόδια υπουργεία, επεξεργαζόμαστε ένα Ειδικό Πρόγραμμα Αποκατάστασης Φυσικών Καταστροφών με χρηματοδότηση από το ΠΔΕ που πρόκειται να ενεργοποιηθεί τους αμέσως επόμενους μήνες. Σκοπός αυτού του προγράμματος είναι η βελτιστοποίηση της διαχείρισης και χρηματοδότησης των έργων αποκατάστασης φυσικών καταστροφών μέσω του εξορθολογισμού της δαπάνης, της ταχείας βεβαίωσης και αποπληρωμής της, κάτι που δεν γινόταν στο παρελθόν. Το Πρόγραμμα θα έχει πενταετή διάρκεια (όπως το) ΕΠΑ, ο συντονισμός της διαχείρισής του θα βρίσκεται στο υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων (όπως άλλωστε το ΠΔΕ) και ο συντονισμός του στην Κυβερνητική Επιτροπή Κρατικής Αρωγής (που συστάθηκε με το ν. 4797/2021). Πηγές χρηματοδότησης θα είναι ένα μέρος του Αποθεματικού του ΕΠΑ, τα τομεακά προγράμματα ΠΔΕ των υπουργείων Ανάπτυξης και Επενδύσεων, Υποδομών και Οικονομικών καθώς και πόροι του Ταμείου Κρατικής Αρωγής. Μία δυνατότητα πρόσθετης χρηματοδότησης που θα εξεταστεί εφόσον παραστεί ανάγκη είναι η πιστωτική γραμμή της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων. Το Πρόγραμμα θα καλύπτει τις «κλασσικές» κατηγορίες παρεμβάσεων για τις περιπτώσεις φυσικών καταστροφών και θα αρθρώνεται σε τέσσερα υπο-προγράμματα (κρατικής αρωγής, δημόσιων υποδομών, περιβάλλον και υποδομών ΟΤΑ).
