Έχουν περάσει ακριβώς 30 χρόνια από την ημέρα που ολοκληρώθηκε η συζήτηση για το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Για την ακρίβεια ήταν ξημερώματα της 11ης Δεκεμβρίου του 1991, όταν ολοκληρώθηκε το κείμενο της διακρατικής συμφωνίας που καθόρισε τη «γέννηση» του ευρώ, πριν από μία 20ετία.
Σήμερα, η ίδια συζήτηση ξεκινά και πάλι και αφορά την αναμόρφωση του Συμφώνου Σταθερότητας, καθώς εδώ και 19 μήνες η Ευρώπη και το ευρώ για να καταφέρουν να επιβιώσουν υποχρεώθηκαν να το βάλουν σε αναστολή λειτουργίας. Για να μη διαλυθεί ότι συμφωνήθηκε και ξεκίνησε στις 11 Δεκεμβρίου του 1991.
Υπάρχει όμως μία εξόφθαλμη διαφορά του τότε και του σήμερα:
* Τότε η συζήτηση ήταν και σε επίπεδο θεσμών και σε επίπεδο κοινωνίας δημόσια.
* Σήμερα η αντίστοιχη συζήτηση δεν έχει ξεφύγει ούτε χιλιοστό από τις κλειστές πόρτες των ευρωπαϊκών θεσμών του Eurogroup και της Κομισιόν, παρά την αντίφαση του γεγονότος ότι το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης παραμένει μία διακρατική Συμφωνία των χωρών που έχουν νομισματικά ενοποιηθεί στην ύπαρξη του Ευρώ.
Η επανενεργοποίηση του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης μετά τη σωτήρια για την Ευρωζώνη αναστολή λειτουργίας του στη διάρκεια της πανδημίας, θα ισοδυναμεί με:
- Την επαναφορά των δημοσιονομικών ορίων για το χρέος και το έλλειμμα, όπως επίσης και
- Την επαναφορά της απαγόρευσης των κρατικών ενισχύσεων στην οικονομία.
Το 1991 ως όριο του χρέους είχε οριστεί το 60% του ΑΕΠ γιατί αυτό ήταν ο μέσος όρος του χρέους των χωρών που συγκρότησαν σαν πρώτη ομάδα το Ευρώ. Το όριο του ελλείμματος στο 3% του ΑΕΠ προσδιορίσθηκε μέσα από τις εκτιμήσεις που τότε έγιναν και συζητήθηκαν δημόσια όσον αφορά την πορεία της οικονομίας σε συνάρτηση με την υλοποίηση του στόχου του χρέους. Η απαγόρευση των κρατικών επιδοτήσεων αφορούσε σαν όρος τη διασφάλιση της «ελεύθερης» οικονομίας και της αποφυγής στρέβλωσης του ανταγωνισμού μέσω της κρατικής παρέμβασης.
Και οι τρεις αυτοί όροι, έπρεπε «να καταργηθούν» για να επιβιώσει το ευρώ μέσα στην κρίση της πανδημίας.
Το πρώτο αντίστοιχο πείραμα σε πολύ μικρές διαστάσεις έγινε και μετά το 2008 – 2009 όταν το Ευρώ χρειάστηκε να αντιμετωπίσει την τραπεζική κρίση και την κρίση του χρέους (“whatever it takes”).
Το «παλιό» Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης απέδειξε ότι δεν μπορεί να συνυπάρχει με καταστάσεις κρίσης μείζονος σημασίας χωρίς να απειλήσει την ύπαρξη του Ευρώ, για τη δημοσιονομική υποστήριξη του οποίου δημιουργήθηκε και συμφωνήθηκε...
Εξ ου και το γεγονός ότι η συζήτηση για την αναμόρφωσή του πρέπει να έχει ολοκληρωθεί πριν καν ξεκινήσει η όποια διαδικασία επανεκκίνησής του όπως προβλέπεται να γίνει το 2023.
Σήμερα ο μέσος όρος του χρέους στην Ευρωζώνη έχει αυξηθεί κατακόρυφα έναντι του 1991. Τότε ήταν 60% σήμερα αγγίζει το 100% του ΑΕΠ.
Η Κομισιόν αναγνωρίζοντας την αδυναμία των ευρωπαϊκών οικονομιών να υπάρξουν χωρίς την κρατική χρηματοδότηση, παρέτεινε την αναστολή της σχετικής απαγόρευσης των κρατικών ενισχύσεων του Συμφώνου Σταθερότητας μέχρι τουλάχιστον και τον Ιούνιο του 2022 και κατά πως ακούγεται στις Βρυξέλλες αυτό μάλλον θα επεκταθεί και μέχρι τα τέλη του 2022 τουλάχιστον...
Από την μία πλευρά, όπως και σήμερα υποστηρίζει ο νέος Καγκελάριος της Γερμανίας, Όλαφ Σόλτς, το Σύμφωνο Σταθερότητας διαθέτει επαρκή ευελιξία, αφού αυτή φτάνει μέχρι και τα όρια πλήρους αναστολής της λειτουργίας του. Αυτό όμως είναι η μισή αλήθεια.
Η άλλη μισή είναι ότι η αναστολή του ήταν και πάλι μία διακρατική «Συμφωνία» αυτών που συμφώνησαν για τη δημιουργία του, δεδομένου ότι το Ευρώ θα είχε καταρρεύσει μαζί με τις οικονομίες στις οποίες αποτελεί το βασικό νόμισμα, αν δεν είχαν «ανασταλεί» οι περιορισμοί που έχει «νομοθετήσει» το Σύμφωνο Σταθερότητας, ήτοι ο χωρίς όρια δανεισμός με την άμεση νομισματική στήριξη της ΕΚΤ και η έστω προσωρινή «κατάργηση» της απαγόρευσης των κρατικών ενισχύσεων μέσω των χωρίς όρια κρατικών ελλειμμάτων...
Το μεγάλο ερώτημα πλέον που αφορά όλες τις κυβερνήσεις, μαζί και την ελληνική, είναι το κατά πόσο μία τέτοιας κλίμακας απόφαση αναθεώρησης ενός Συμφώνου - που είναι αδύνατο να συνεχίσει με τη σημερινή του μορφή - μπορεί να γίνει εν κρυπτώ και πίσω από κλειστές πόρτες στις Βρυξέλλες, την Φρανκφούρτη, το Βερολίνο και το Παρίσι...
Η πανδημία απέδειξε ότι η ύπαρξη του Ευρώ είναι ασύμβατη με το «παλιό» Σύμφωνο Σταθερότητας, αυτό που ολοκληρώθηκε πριν από 30 χρόνια. Η ύπαρξη του Ευρώ προϋποθέτει πλέον ένα διαφορετικό πλαίσιο δημοσιονομικό και νομισματικό που δεν μπορούν να το αποφασίσουν πίσω από κλειστές πόρτες οι «τεχνοκράτες».
Η Ευρωζώνη είναι ήδη και πάλι σε μία «στιγμή Ευρώ», αλλά πολύ διαφορετική από εκείνη της 11ης Δεκεμβρίου του 1991. Και όχι απλά σε μία συζήτηση αναθεώρησης του ΣΣΑ.
