Οι μισοί από τους 20 πλουσιότερους ανθρώπους της Ρωσίας απέφυγαν τις κυρώσεις για τον πόλεμο στην Ουκρανία και έτσι οι ισχυροί δισεκατομμυριούχοι έμειναν ελεύθεροι να δραστηριοποιούνται σε όλο τον κόσμο χωρίς κάποιο νομικό περιορισμό.
Οι κυρώσεις έχουν από την έναρξη του πολέμου πλήξει μεγιστάνες με αθροιστική καθαρή αξία τουλάχιστον 200 δισ. δολαρίων. Ωστόσο, ανάλυση του Bloomberg που υπογράφουν οι Stephanie Baker και Tom Maloney δείχνει ότι η «μαύρη λίστα» των κυρώσεων εξαιρεί αρκετούς Ρώσους με επιχειρηματικά συμφέροντα σε διεθνείς αγορές-κλειδιά.
Το αποτέλεσμα της προσπάθειας απομόνωσης της Ρωσίας από τη διεθνή οικονομία και άσκησης πίεσης στον Πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν ήταν να επιβληθούν κυρώσεις σε βάρος 10 εκ των πλουσιότερων Ρώσων δισεκατομμυριούχων από το Ην. Βασίλειο και σε βάρος 9 από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι ΗΠΑ έχουν επιβάλει κυρώσεις σε μόλις 4 πρόσωπα.
Μόνο τρεις άνδρες εμφανίζονται και στις τρεις λίστες, με τέσσερις από τους πέντε πλουσιότερους άνδρες της Ρωσίας να μην έχουν τιμωρηθεί σε καμία χώρα. «Επικεφαλής» είναι ο πλουσιότερος άνθρωπος της χώρας, ο Vladimir Potanin, ένας μεγιστάνας των μετάλλων που είχε αξία 30 δισεκατομμυρίων δολαρίων στις 18 Φεβρουαρίου, την τελευταία ημέρα καταγραφής προτού ξεκινήσουν οι κυρώσεις τρεις ημέρες αργότερα. Ο πλουσιότερος Ρώσος της λίστας των κυρώσεων είναι ο Alexey Mordashov, ο μέτοχος πλειοψηφίας της Severstal, της τέταρτης μεγαλύτερης χαλυβουργίας της Ρωσίας, ο οποίος είδε την ΕΕ να δεσμεύει τα περιουσιακά του στοιχεία στις 28 Φεβρουαρίου και το Ηνωμένο Βασίλειο δύο εβδομάδες αργότερα.
Το στέλεχος της βιομηχανίας ενέργειας Leonid Mikhelson, ο μεγιστάνας του χάλυβα Vladimir Lisin και ο Vagit Alekperov, πρόεδρος του πετρελαϊκού κολοσσού Lukoil, βρίσκονται επίσης μεταξύ των πλουσιότερων Ρώσων που δεν έχουν πέσει θύμα των κυρώσεων. Όλοι κατέχουν σημαντικά μερίδια σε εισηγμένες που δραστηριοποιούνται στο εξαιρετικά πολιτικοποιημένο επιχειρηματικό περιβάλλον της Ρωσίας.
Ειδικοί σε θέματα κυρώσεων ισχυρίζονται ότι η απόφαση να μην τιμωρηθούν κάποιοι από τους πλουσιότερους Ρώσους συνδέεται εν μέρει με τα κρίσιμα μερίδια που ελέγχουν σε τεράστιες επιχειρήσεις ενέργειας, μετάλλων και λιπασμάτων.
«Υπάρχουν λόγοι να κυνηγάς ορισμένους ολιγάρχες και υπάρχουν λόγοι κάποιοι να παραμένουν σε εκκρεμότητα», εξηγεί ο John Smith, πρώην επικεφαλής της μονάδας κυρώσεων του Υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ (OFAC), μέχρι τον Μάιο του 2018. «Αυτό μπορεί να συμβεί είτε επειδή θεωρείται ότι τα πρόσωπα αυτά δεν είναι κοντά στη λήψη αποφάσεων του Κρεμλίνου είτε επειδή μπορεί να είναι πολύ δύσκολη η εξαρχής επιβολή κυρώσεων οπότε οι κυβερνήσεις θέλουν πρώτα ένα σχέδιο προτού τραβήξουν τη σκανδάλη».
Οι ΗΠΑ πήραν το μάθημά τους το 2018, όταν επέβαλαν κυρώσεις στον δισεκατομμυριούχο Oleg Deripaska, ο οποίος ήλεγχε την United Co. Rusal International, τη μεγαλύτερη εταιρεία αλουμινίου στον κόσμο εκτός Κίνας. Η κίνηση προκάλεσε την εκτίναξη των τιμών παγκοσμίως, οι οποίες σταθεροποιήθηκαν μόνο αφότου ο Deripaska συμφώνησε να παραιτηθεί από τον έλεγχο της Rusal το 2019.
Είναι αποτελεσματικές οι κυρώσεις;
Ένα μήνα μετά την εισβολή, η Ρωσία είναι πλέον η χώρα που επιβαρύνεται από τις περισσότερες κυρώσεις στον κόσμο. Το πάγωμα των αποθεματικών της κεντρικής τράπεζας και η απομάκρυνση ορισμένων τραπεζών από το διεθνές σύστημα πληρωμών έπληξαν το ρούβλι και έφεραν τη χώρα στα πρόθυρα χρεοκοπίας.
Ωστόσο, η ανάλυση του Bloomberg για χιλιάδες αρχεία κυρώσεων δείχνει ότι υπάρχουν εντυπωσιακές διαφορές μεταξύ των κυρώσεων που επιβάλλονται από τις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και την ΕΕ.
Συνολικά, οι ΗΠΑ έχουν παγώσει τα περιουσιακά στοιχεία 852 ατόμων, η Ευρωπαϊκή Ένωση 775 και το Ηνωμένο Βασίλειο 982. Ωστόσο, πολλές από αυτές τις κυρώσεις δεν αλληλεπικαλύπτονται. Ενώ σχεδόν 550 άτομα έχουν δεχτεί κυρώσεις τόσο από το Ηνωμένο Βασίλειο όσο και από την ΕΕ, το κοινό έδαφος με τις ΗΠΑ είναι πιο ασαφές.
Ακόμη και οι ειδικοί δυσκολεύονται να ξεμπλέξουν τα νήματα, λέγοντας ότι οι αποκλίσεις θα μπορούσαν να υπονομεύσουν την αποτελεσματικότητα των κυρώσεων.
«Σίγουρα δεν βλέπω πουθενά κανένα μοτίβο», λέει ο George Voloshin, ειδικός σε κυρώσεις που παρακολουθεί τη Ρωσία ως διευθυντής της Aperio Intelligence με έδρα το Παρίσι. «Εξακολουθώ να μην πιστεύω ότι οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής βρίσκονται στην ίδια σελίδα όσον αφορά τη στρατηγική, αν και ισχυρίζονται ότι έχουν κάποιο συντονισμό.
