Την παραδοχή ότι η απεξάρτηση από τις ρωσικές εισαγωγές είναι πιθανό να οδηγήσει σε μία περίοδο ενδεχομένως και ακόμη πιο έντονων διακυμάνσεων των τιμών ενέργειας, λόγω της αύξησης του κόστους των ορυκτών καυσίμων, κάνει σύμφωνα με πληροφορίες του Insider.gr η Κομισιόν στο προσχέδιο της επικαιροποιημένης εργαλειοθήκης, με νέες προτεινόμενες παρεμβάσεις στις αγορές ενέργειας, για τη συγκράτηση του κόστους.
Η εργαλειοθήκη θα παρουσιαστεί την Τετάρτη 18 Μαΐου, μαζί με το κείμενο εξειδίκευσης των μέτρων για την υλοποίηση των μέτρων του REPowerEU, για την ενεργειακή απεξάρτηση από τη Μόσχα. Στο draft με τις νέες παρεμβάσεις, η Κομισιόν συμμερίζεται τις αρνητικές προβλέψεις της αγοράς (που αποτυπώνεται στα προθεσμιακά συμβόλαια), σύμφωνα με τις οποίες έως το καλοκαίρι του 2025 δεν αναμένεται να επιστρέψουν οι τιμές στα προ κρίσης επίπεδα. Ως κύριες αιτίες, αναφέρει τις γεωπολιτικές εντάσεις και τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Έτσι, τη στιγμή που οι τιμές φυσικού αερίου κινούνταν κάτω από τα 30 ευρώ ανά Μεγαβατώρα πριν από την κρίση, αναμένεται να παραμείνουν γύρω στο 100 ευρώ/MWh. Από το καλοκαίρι του 2023, προβλέπεται αποκλιμάκωσή τους στα 75 ευρώ/MWh και περαιτέρω προοδευτική μείωση στη συνέχεια. Ωστόσο, μέχρι το καλοκαίρι του 2025, δεν αναμένεται να πέσουν κάτω από τα 50 ευρώ/MWh. Ανάλογη θα είναι η εξέλιξη και των τιμών ηλεκτρικής ενέργειας.
Βραχυπρόθεσμα μέτρα για το ρεύμα
Στο draft της επικαιροποιημένης δέσμης μέτρων θωράκισης των καταναλωτών από τις υψηλές τιμές, η Κομισιόν σημειώνει ότι τα κράτη-μέλη θα πρέπει να αξιοποιήσουν πλήρως τις παρεμβάσεις που έχει ήδη συμπεριλάβει στην «εργαλειοθήκη», προσθέτοντας ωστόσο νέες πρωτοβουλίες άμεσης εφαρμογής που μπορούν να πάρουν οι χώρες. Αυτά τα βραχυπρόθεσμα μέτρα θα πρέπει να έχουν διάρκεια έως τον Μάρτιο του 2023.
Όσον αφορά την ηλεκτρική ενέργεια, το προσχέδιο προβλέπει:
- Ανάκτηση των υπερεσόδων από ηλεκτροπαραγωγούς. Σύμφωνα με την Κομισιόν, η ανάκτηση μπορεί να γίνει είτε μέσω φορολόγησης είτε με ρυθμιστικό τρόπο, με τα έσοδα να αξιοποιούνται για την στήριξη ευάλωτων νοικοκυριών και επιχειρήσεων.
- Επέκταση του πλαφόν στη λιανική ρεύματος, ώστε εκτός από τα ευάλωτα νοικοκυριά, να συμπεριλάβει μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις.
- Εφαρμογή τιμής αναφοράς (πλαφόν) στην τιμή του αερίου για ηλεκτροπαραγωγή, το οποίο «μεταφράζεται» σε επιδότηση των μονάδων αερίου, ώστε να καλύπτουν το λειτουργικό τους κόστος, με δεδομένο ότι δεν αποκομίζουν επαρκή έσοδα από την αγορά. Με την παρέμβαση αυτή, μπορούν να μειωθούν οι χονδρεμπορικές τιμές ρεύματος, αφού θα αποκλιμακωθούν οι προσφορές τω μονάδων.
- Χρήση των εσόδων συμφόρησης των ηλεκτρικών διασυνδέσεων. Η ενίσχυση του διασυνοριακού εμπορίου, λόγω της ενεργειακής κρίσης, δείχνει να έχει προκαλέσει αύξηση των εσόδων συμφόρησης. Τα έσοδα αυτά μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την έκτακτη χρηματοδότηση μέτρων ελάφρυνσης νοικοκυριών και επιχειρήσεων.
Προϋποθέσεις για παρέμβαση στη χονδρεμπορική ρεύματος
Αξίζει να σημειωθεί ότι το πρώτο βραχυπρόθεσμο μέτρο κινείται στο ίδιο μήκος κύματος της παρέμβασης που σχεδιάζει η κυβέρνηση να θέσει σε εφαρμογή από την 1η Ιουλίου. Όπως είναι γνωστό, το σχέδιο αυτό προβλέπει τον καθορισμό ενός μέγιστου ορίου στην αμοιβή των μονάδων (ανάλογα με την τεχνολογία).
Επομένως, με αυτό τον τρόπο θα αποκλιμακωθεί το κόστος προμήθειας των παρόχων (και επομένως οι λιανικές τιμές με τις οποίες χρεώνουν τους πελάτες τους), αφού οι εταιρείες θα εξασφαλίζουν ενέργεια από την αγορά στη βάση των τιμών αποζημίωσης των μονάδων, και όχι των προσφορών που αυτές υποβάλλουν.
Θα πρέπει να τονιστεί πάντως ότι στο προσχέδιο της επικαιροποιημένης εργαλειοθήκης, η Κομισιόν θέτει συγκεκριμένες πρόνοιες για την υλοποίηση ανάλογων παρεμβάσεων στην αγορά. Έτσι, επισημαίνει ότι θα πρέπει να μην προκαλούν περιορισμούς στις διασυνοριακές εξαγωγές ηλεκτρικής ενέργειας και να παραβιάζουν τους κανόνες περί κρατικών ενισχύσεων. Παράλληλα, τα κράτη-μέλη που αποφασίζουν να θεσπίσουν ανάλογα μέτρα θα πρέπει επίσης να έχουν διαβουλευτεί με τα γειτονικά κράτη και τους φορείς που επηρεάζονται.
Επίσης, θα πρέπει να παρακολουθούν την πρόθεση κατανάλωση αερίου και εκπομπών CO2 που προκύπτει από την παρέμβαση. Παράλληλα, είναι απαραίτητο ένα τέτοιο μέτρο να συμπληρωθεί με πρωτοβουλίες για τη μείωση της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας.
Μέτρα για την αγορά αερίου
Σύμφωνα με την Κομισιόν, βασική αιτία της κρίσης είναι οι υψηλές τιμές του φυσικού αερίου, λόγω της αύξησης της ζήτησης μετά τη πανδημία, αλλά και της αβεβαιότητας που δημιουργήθηκε από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Με δεδομένο τον σημαντικό ρόλο που διαδραματίζει το φυσικό αέριο ακόμα και σήμερα στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, η αποκλιμάκωση των τιμών του καυσίμου (όπως π.χ. με την πλατφόρμα των κοινών προμηθειών από κράτη-μέλη) θα βοηθήσουν επίσης στην αντιμετώπιση των επιπτώσεων στις αγορές ηλεκτρικής ενέργειας.
Για το φυσικό αέριο, σύμφωνα με το draft, οι Βρυξέλλες εισηγούνται:
- Εξέταση επιβολής ορίων στο ολλανδικό hub αερίου (ΤΤF). Για την αντιμετώπιση πιθανών στρεβλώσεων στη διαμόρφωση των τιμών λόγω κερδοσκοπικών κινήσεων, μια επιλογή θα ήταν η αναθεώρηση του πλαφόν που εφαρμόζεται στη βραχυπρόθεσμη διακύμανση των τιμών.
- Επέκταση των ρυθμιζόμενων λιανικών τιμών αερίου. Το μέτρο αυτό θα παίξει ιδιαίτερο ρόλο για τις βιομηχανίες που καταναλώνουν αέριο, καθώς και για τα νοικοκυριά και την επόμενη χειμερινή περίοδο. Πάντως, οι καταναλωτές που καλύπτονται από ρυθμιζόμενα τιμολόγια θα πρέπει να περιοριστούν, για να αποφευχθεί ότι αυτό θα ιδηγήσει σε αυξημένη κατανάλωση καυσίμου.
- Έκτακτη ενίσχυση της ρευστότητας των εταιρειών εμπορίας αερίου, οι οποίες επηρεάζονται από την έντονη μεταβλητότητα των τιμών.
Επενδύσεις 195 δισ. για απαγκίστρωση από τη Μόσχα
Την ίδια στιγμή το προσχέδιο του REPowerEU, όπως είναι σε θέση να γνωρίζει το Insider.gr,
προβλέπεται ότι θα χρειαστούν επενδύσεις ύψους 195 δισ. ευρώ, με σκοπό την ενεργειακή απεξάρτηση της Ε.Ε. από τη Μόσχα.
Υπενθυμίζεται ότι το REPowerEU είχε παρουσιασθεί στις αρχές Μαρτίου, προκρίνοντας την επιτάχυνση των επενδύσεων στις ΑΠΕ, την ενεργειακή εξοικονόμηση, το βιοαέριο και το υδρογόνο, καθώς τη διαφοροποίηση των πηγών τροφοδοσίας με αέριο, με την προώθηση των κοινών προμηθειών καυσίμου και την ανάπτυξη νέων υποδομών. Στη συνέντευξη Τύπου που είχε πραγματοποιηθεί τότε, ο εκτελεστικός αντιπρόεδρος της Επιτροπής αρμόδιο για την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, Φρανς Τίμερμανς, είχε αναφέρει πως το σχέδιο θα δώσει τη δυνατότητα στην Ε.Ε. να μειώσει τις ρωσικές εισαγωγές αερίου κατά 2/3 μέχρι το τέλος του 2023, μηδενίζοντάς τις πλήρως αρκετά πριν από το 2030.
Σύμφωνα με το προσχέδιο, για την υλοποίηση των παραπάνω αξόνων οι δαπάνες ύψους 195 δισ. ευρώ θα προστεθούν στις προβλεπόμενες επενδύσεις του «Fit for 55», δηλαδή των μέτρων που προβλέπονται στο κανονιστικό «πακέτο» για περιορισμό κατά 55% των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου της Ε.Ε. έως το 2030.
Έτσι, σύμφωνα με πληροφορίες του Insider.gr, για την ανάπτυξη νέων ηλεκτρικών διασυνδέσεων, με σκοπό την ακόμη μεγαλύτερη ενίσχυση των «ηλεκτρικών λεωφόρων» που προβλέπει το REPowerEU (ώστε να θωρακισθεί περαιτέρω η ενεργειακή ασφάλεια) θα χρειαστεί να δαπανηθούν 29 δισ. ευρώ.
Αναθεώρηση των Εθνικών Σχεδίων Ανάκαμψης
Σύμφωνα πάντως με την Κομισιόν, οι παραπάνω επενδύσεις θα έχουν σημαντικό όφελος για την ευρωπαϊκή οικονομία, αφού εκτιμάται ότι θα ανέλθει σε πάνω από 80 δισ. ευρώ η εξοικονόμηση ετησίως από την εξάλειψη των εισαγωγών ρωσικού αερίου, μέσω των μέτρων του REPowerEU και του «Fit for 55». Επίσης, ετήσιο όφελος 12 δισ. ευρώ θα προκύψει από τον μηδενισμό των εισαγωγών ρωσικού πετρελαίου και 1,7 δισ. ευρώ από τον τερματισμό των εισαγωγών άνθρακα από τη Μόσχα.
Σύμφωνα με το κείμενο, παρόλο που οι περισσότερες πολιτικές του REPowerEU είναι πανευρωπαϊκής εμβέλειας, αρκετά μέτρα θα πρέπει να πραγματοποιηθούν από τα κράτη-μέλη, απαιτώντας από αυτά στοχευμένες μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις. Η Κομισιόν θεωρεί ότι το καλύτερο πλαίσιο για την ενσωμάτωση αυτών των νέων προτεραιοτήτων είναι τα Εθνικά Σχέδια Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.
Έτσι, καλεί τα κράτη-μέλη να προσθέσουν στα Εθνικά Σχέδιά τους ειδικά κεφάλαια με τις νέες μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις, προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι REPowerEU και να διασφαλιστούν συνέργειες μεταξύ δράσεων που χρηματοδοτούνται από το Ταμείο Ανάκαμψης και μέτρων που βασίζονται σε άλλα εθνικά ή κοινοτικά κονδύλια. Η Κομισιόν θα εκδώσει εξατομικευμένες συστάσεις για κάθε κράτος, με σκοπό την προσαρμογή της ενεργειακής του στρατηγικής στο REPowerEU, οι οποίες θα αποτελέσουν το «όχημα» για την αναθεώρηση του Εθνικού Σχεδίου του.
Ενίσχυση του στόχου για ΑΠΕ
Όσον αφορά τις στρατηγικές που προωθούνται για την απαγκίστρωση από τη Μόσχα, σημαντικός πυλώνας σύμφωνα με την εισήγηση θα είναι η επιτάχυνση της «πράσινης στροφής» της Ε.Ε. Σε αυτό το πλαίσιο, προτείνει την αύξηση του στόχου για το μερίδιο των ΑΠΕ στο ενεργειακό μίγμα στο 45% το 2030, από 40% που είναι σήμερα. Έτσι, το «πράσινο» χαρτοφυλάκιο στην Ευρώπη θα διαμορφωθεί σε 1.236 GW το 2030, από 1.067 GW που προβλέπει το «Fit for 55».
Παράλληλα, προτείνεται η αναθεώρηση του στόχου για την εξοικονόμηση ενέργειας. Η αναθεώρηση θα γίνει με την αύξηση του δεσμευτικού στόχου Ενεργειακής Εξοικονόμησης σε τουλάχιστον 13%, από 9% που προβλέπεται τώρα. Επίσης, υπάρχουν μέτρα για την αύξηση της παραγωγής βιομεθανίου στα 35 δισ. κυβικά μέτρα έως το 2030 (με τις απαιτούμενες επενδύσεις να αγγίζουν τα 36 δισ. ευρώ), για τη χρήση 20 εκατ. τόνων ανανεώσιμου υδρογόνου στον ίδιο χρονικό ορίζοντα, καθώς και για την απανθρακοποίηση των βιομηχανιών έντασης ενέργειας. Μάλιστα, για τον τελευταίο πυλώνα προβλέπεται η εμπροσθοβαρής διάθεση 20 δισ. ευρώ από το ευρωπαϊκό Ταμείο Καινοτομίας.
Όσον αφορά τη διαφοροποίηση των πηγών προμήθειας, κομβικό ρόλο αναμένεται να παίξει ο μηχανισμός κοινών προμηθειών καυσίμου, στον οποίο θα συμμετέχουν τα κράτη-μέλη σε εθελοντική βάση. Δυνατότητα συμμετοχής στην πλατφόρμα θα έχουν επίσης η Ουκρανία, τα Δυτικά Βαλκάνια, η Μολδαβία και η Γεωργία.
