Την ικανοποίησή τους για την προώθηση διαδικασιών και την παραγωγή νέων δημοπρατήσεων, τις προσδοκίες τους για την «επόμενη μέρα» του κατασκευαστικού κόσμου αλλά και τον προβληματισμό – αγωνία τους για τις άμεσες, ιδίως, επιπτώσεις του εκρηκτικού κοκτέιλ που έχει διαμορφωθεί από την ραγδαία αύξηση του κόστους σε υλικά – ενέργεια ή και την έλλειψη προσωπικού (στελέχη, μηχανικοί και τεχνίτες) εξέφρασαν επικεφαλής και υψηλόβαθμα στελέχη της «Big 5» του κλάδου, στο πλαίσιο του 5ου Συνεδρίου Υποδομών & Μεταφορών ITC 2022.
Χτες, στη Στρογγυλή Τράπεζα των Κατασκευών έλαβαν μέρος οι Κώστας Καραμανλής, Υπουργός Υποδομών και Μεταφορών, Χρήστος Γιαννούλης, Αναπληρωτής Τομεάρχης Υποδομών ΣΥΡΙΖΑ, Γιώργος Στασινός, Πρόεδρος ΤΕΕ, Αλέξανδρος Μιχαηλίδης, Εντεταλμένος Σύμβουλος ΤΕΡΝΑ, Χρήστος Παναγιωτόπουλος, Πρόεδρος ΑΚΤΩΡ, Κωνσταντίνος Μιτζάλης, Διευθύνων Σύμβουλος AVAX, Παναγιώτης Γαρδελίνος, Γενικός Διευθυντής Τομέα Έργων Βιώσιμης Ανάπτυξης MYTILINEOS, και Πέτρος Σουρέτης, Διευθύνων Σύμβουλος INTRAKAT.
Όλοι οι εκπρόσωποι του κλάδου έκαναν λόγο για ανάκαμψη σε επίπεδο προώθηση έργων, για τις νέες μεγάλες δυνατότητες ανάπτυξης των κατασκευαστικών ομίλων. Ωστόσο, ενώπιον της ηγεσίας του υπ. Υποδομών και Μεταφορών (εκτός του κ. Καραμανλή, στο συνέδριο ήταν παρών και ο υφυπουργός, Γ. Καραγιάννης), αν και αναγνώρισαν ότι η πολιτεία έχει κάνει ενέργειες που βοηθούν στο μέτωπο της αντιμετώπισης του αυξημένου κόστους στις τιμές υλικών (αναθεωρήσεις κ.α.), εντούτοις, «χτύπησαν καμπανάκι» ότι απαιτούνται άμεσα πρόσθετα μέτρα και νέες παρεμβάσεις, ζήτησαν να συμπεριληφθούν στο «πακέτο» και νέα υλικά (πέραν όσων έχουν ήδη μπει), έκαναν νύξεις για αναθεώρηση συμβάσεων ακόμα και αν τελικά χρειαστεί να γίνουν «2-3 λιγότερα έργα», μίλησαν για μεταβαλλόμενες και δύσκολες συνθήκες, για αυξήσεις 60% έως 200% σε υλικά και ενέργεια, ενώ τόνισαν ότι πρέπει να επισπευσθεί και η σύσταση και κατ’ επέκταση λειτουργία του Παρατηρητηρίου Τιμών που θα κινηθεί στη λογική της αυτόματης αναπροσαρμογής.
Πάντως, θεωρούν ότι μέχρι να γίνει το Παρατηρητήριο (ο κ. Στασινός προσέφερε τη συνδρομή του ΤΕΕ και την πρόταση να συσταθεί σε ορίζοντα διμήνου ώστε να λειτουργήσει σε ένα έτος), καλό είναι το υπουργείο να φέρει νέα μέτρα για να μην «παγώσουν» εργοτάξια και τεθούν σε κίνδυνο εταιρείες και έργα. Αξίζει να σημειωθεί ότι όλοι οι εκπρόσωποι των εταιρειών είχαν θετική άποψη για τις μέχρι τώρα ενέργειες του υπουργείου, ενώ στάθηκαν πάρα πολύ και στην έλλειψη στελεχών (π.χ. μηχανικών) και τεχνιτών, πολλοί εκ των οποίων έφυγαν από τη χώρα εν μέσω της κρίσης, αλλά και στην έλλειψη εξειδίκευσης – τεχνογνωσίας – εμπειρίας σε μέρος του δυναμικού που έμεινε στην Ελλάδα λόγω «παγώματος», τα προηγούμενα έτη, της διαδικασίας παραγωγής νέων έργων, που όμως αποκατέστησε η τωρινή πολιτική ηγεσίας.
Κ. Καραμανλής: «Τρέξτε» τα έργα, «ακούω» τις ανησυχίες σας
Να σημειωθεί ότι ο κ. Καραμανλής ανέφερε ότι αν είχαμε νωρίτερα, και αυτό είναι ευθύνη όλων που δεν συνέβη, το Παρατηρητήριο Τιμών και την αυτόματη αναπροσαρμογή τα προβλήματα θα ήταν σαφώς λιγότερα, ενώ υπενθύμισε ότι το υπουργείο έδωσε λύσεις και στο ζήτημα των υψηλών εκπτώσεων με το νέο νόμο περί δημοσίων συμβάσεων (πλέον στα μεγάλα έργα ο μέσος όρος είναι στο 10%). Σημείωσε ότι έχει ήδη γίνει το πρώτο βήμα για την αντιμετώπιση του κόστους των υλικών και θα ακολουθήσουν, εφόσον χρειάζεται, και άλλα μέτρα. Προέτρεψε δε τις εταιρείες να προωθήσουν και ολοκληρώσουν τα έργα καθώς η πολιτεία έδωσε χρηματοδοτικά εργαλεία (ΣΔΙΤ, παραχωρήσεις, Πρότυπες Προτάσεις κ.α.), υπάρχουν πόροι, θεσμικό πλαίσιο, οπότε οι κατασκευαστές οφείλουν να «τρέξουν» τα projects. Ωστόσο, ανέφερε χαρακτηριστικά ότι «κρατάμε τις ανησυχίες για την αύξηση των τιμών στα υλικά και στην ενέργεια», προϊδεάζοντας για τυχόν νέες παρεμβάσεις εντός όμως του επιτρεπτού δημοσιονομικού πλαισίου. Δεν παρέλειψε να αναφερθεί και ο ίδιος στις ελλείψεις σε προσωπικό, τονίζοντας ότι πρέπει να δοθούν κίνητρα να επιστρέψουν στελέχη και μηχανικοί στη χώρα, ιδίως τώρα που προωθούνται έργα μαζικά, ενώ φάνηκε να υιοθετεί την πρόταση του ΤΕΕ να επισπευσθούν διαδικασίες για το Παρατηρητήριο Τιμών. «Ο κατασκευαστικός κλάδος διαθέτει πλέον τη δυναμική να μεταδώσει την αναπτυξιακή του ώθηση σε ολόκληρη την οικονομία και την κοινωνία, με χιλιάδες νέες και καλά αμειβόμενες θέσεις απασχόλησης, τόσο για επιστημονικό όσο και για τεχνικό προσωπικό» δήλωσε, μεταξύ άλλων, ο υπουργός, προσθέτοντας ότι: «ο κατασκευαστικός κλάδος πρωτοστατεί πλέον στο brain gain». Να σημειωθεί ότι ο κ. Καραμανλής σημείωσε και ότι με το Παρατηρητήριο αν οι τιμές πέσουν, οι εταιρείες θα πρέπει να έχουν κατά νου ότι θα πέσουν και οι προϋπολογισμοί των έργων.
Κ. Μιτζάλης (ΑΒΑΞ): Προβληματισμός για τα κόστη, «υποχρέωση» να προχωρήσουν τα εργοτάξια
Ο Κωνσταντίνος Μιτζάλης, Διευθύνων Σύμβουλος της ΑΒΑΞ, εξήρε τα άμεσα αντανακλαστικά που επέδειξε το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών, ωστόσο σημείωσε ότι καλύπτεται μόνο ένα μέρος της αύξησης του κόστους. Έκανε λόγο για δημοπρατήσεις (ΣΔΙΤ, δημόσια έργα κ.α.) ήδη 8 δις ευρώ, για ωρίμανση νέων έργων, για έντονη κινητικότητα από πλευράς υπουργείου και για τη σπουδή του να εξασφαλίσει πόρους, αλλά και για έντονο προβληματισμό από την άνοδο υλικών και ενέργειας, ιδίως μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία. Αναφέρθηκε επίσης και σε έλλειψη υλικών μακροχρόνιας παράδοσης, σε κόστη που πλέον ξεφεύγουν και από τις όποιες προβλέψεις, τα οποία δεν καλύπτονται από αναθεωρήσεις τιμών και συμβάσεων. Στάθηκε θετικός έναντι των παρεμβάσεων του υπουργείου στο θέμα αυτό, πλην όμως, θεωρεί ότι καλύπτει μέρος του κόστους, εξ ου και ζήτησε αναθεωρήσεις τιμών και σε περισσότερα υλικά μέχρι να υποχωρήσουν οι τιμές. Πάντως, σημείωσε ότι η ΑΒΑΞ ενισχύει τον τομέα κατασκευών, θέλει να διπλασιάσει τον κύκλο εργασιών της, ενώ απεύθυνε έκκληση για την εύρεση λύσης για να επιταχυνθεί η ολοκλήρωση επιπλέον έργων και προς αυτή την κατεύθυνση ζήτησε την αρωγή όλων των εμπλεκομένων στον κατασκευαστικό κλάδο εταιρειών. Στο θέμα της έλλειψης ανθρωπίνου δυναμικού, ο κ. Μιτζάλης παρατήρησε ότι στη χώρα μας υπάρχει η μαγιά για την εκτέλεση κατασκευαστικών έργων, οπότε ζητείται η συμβολή της κυβέρνησης για την επιστροφή λαμπρών στελεχών στις ελληνικές κατασκευαστικές εταιρείες. Θεωρεί σωστή κίνηση το Παρατηρητήριο Τιμών όμως αυτό δεν λύνει το πρόβλημα άμεσα αλλά σε βάθος χρόνου, ενώ θεωρεί ότι το επιπλέον κόστος για το 2022 είναι μερικές εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ για το σύνολο του κλάδου σε όλη την Ελλάδα, που μπορούν να δοθούν στον κλάδο, καθώς επί της ουσίας αυτός τα επιστρέφει στην αγορά και στην οικονομία (κατασκευή έργων, μισθοί, ασφαλιστικές εισφορές κ.α.). «Εχουμε ιερή υποχρέωση να προχωρήσουμε και ολοκληρώσουμε τα έργα», σημείωσε χαρακτηριστικά, ζητώντας προς αυτή την κατεύθυνση την αρωγή του υπουργείου.
Χρ. Παναγιωτόπουλος (ΑΚΤΩΡ): «Αγωνία» για έργα, χρηματοδοτήσεις, «παρών» στις προκλήσεις
Από την πλευρά του ο κ. Χρ. Παναγιωτόπουλος, πρόεδρος της ΑΚΤΩΡ, ανέφερε ότι μέσα στην επόμενη δεκαετία έρχονται έργα πάνω από 40 δισ. ευρώ και η περιφερειακή ανάπτυξη αποτελεί κορυφαίο παράγοντα. Ωστόσο, στάθηκε και στις προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο κλάδος όπως είναι το κόστος των πρώτων υλών, η έλλειψη προσωπικού και οι χρονοβόρες διαδικασίες. Ο ίδιος σημείωσε ότι είναι δύσκολο να δοθεί άμεσα λύση ενώ το Παρατηρητήριο θέλει μήνες, οπότε απαιτείται πιο «γερή» αναθεώρηση τιμών, με την Ελλάδα να πρέπει να ακολουθήσει το παράδειγμα άλλων χωρών (Ρουμανία κ.α.) όπου υπάρχει μοντέλο αυτόματης αναπροσαρμογής μέσω ειδικού τύπου (περιλαμβάνει τιμές υλικών για διάφορα έργα) με συντελεστές αναθεώρησης. Πάντως, το Παρατηρητήριο, όταν έλθει, θα βελτιώσει τις συνθήκες. «Μέσα σε όλο αυτό το κλίμα απαιτείται και αναθεώρηση των συμβάσεων λόγω κόστους», σημείωσε. Ανέφερε ότι ο κλάδος «υποφέρει», υπάρχει πρόβλημα με το cash flow για τρέχοντα αλλά και μελλοντικά έργα, με τις εταιρείες μετά από καιρό να προσπαθούν να «ανοίξουν την πόρτα των τραπεζών» καθώς χρειάζονται χρηματοδότηση, εγγυητικές, ενώ ο τραπεζικός δανεισμός ήταν δύσκολος όλα τα προηγούμενα χρόνια. Σημείωσε ότι οι εταιρείες μπορεί να πάρουν το πριμ 5% από το υπουργείο για να μη σταματήσουν τα έργα, ωστόσο, εξέφρασε «αγωνία για έργα και χρηματοδοτήσεις». Πάντως, προσέθεσε ότι και οι μικροί του κλάδου έχουν προβλήματα χωρίς μάλιστα να έχουν περιθώρια και οικονομική ισχύ, για αυτό και οι μεγάλοι πρέπει να «αγκαλιάσουν και βοηθήσουν τις μικρότερες εταιρείες». Ισως αυτό, και μέσω υπεργολαβιών, να είναι και μια λύση για να βρεθεί πρόσθετο [προσωπικό που λείπει από τους μεγάλους, ενώ και ο ίδιος συμφώνησε ότι απαιτούνται κίνητρα για επιστροφή στελεχών στην χώρα. «Εμείς είμαστε παρών στις νέες προκλήσεις επενδύοντας στη νέα γενιά Ελλήνων επιστημόνων», σημείωσε ο κ. Παναγιωτόπουλος.
Π. Σουρέτης (Intrakat): Εύσημα στο υπουργείο, «καμπανάκι» για υλικά και εφοδιαστική αλυσίδα
Στο ακραία μεταβαλλόμενο περιβάλλον, που αντιμετωπίζουν οι κατασκευαστικές εταιρείες (υπολόγιζε το ΥΠΟΙΚ πληθωρισμό 0,8% και υπάρχουν πλέον προβλέψεις για 7,5%) και στις ρεαλιστικές σταθερές που βοηθούν τον κλάδο να ανταπεξέλθει, αναφέρθηκε ο Διευθύνων Σύμβουλος της INTRAKAT, Πέτρος Σουρέτης. Έκανε λόγο εκ νέου για την ραγδαία άνοδο υλικών (π.χ. 174% η άσφαλτος, 82% ο σίδηρος, 200% η ενέργεια, 74% ο χαλκός, 58% το πετρέλαιο, 62% το πλαστικό κ.α.), ενώ εντύπωση έκανε η αναφορά του περί δυσμενών προβλέψεων για την εφοδιαστική αλυσίδα μετά την καταστροφή των υποδομών (εργοστάσια) στο Αζοφστάλ της Ουκρανίας, όπου παράγονταν το 30% κάποιων υλικών (π.χ. μορφοσίδηρος του οποίου η τιμή ανέβηκε κατά 162%). Ο ίδιος πάντως, στάθηκε αισιόδοξος για την Intrakat (έχει ολοκληρώσει ΑΜΚ, απορρόφησε την ΓΑΙΑ ΑΝΕΜΟΣ, προωθεί επενδύσεις κ.α.) όσο και για τα έργα και τον κλάδο, ενώ σε ερώτηση για το πρόγραμμα απορροφήσεων των κονδυλίων του Ταμείου Ανάκαμψης και του ΕΣΠΑ, ανέφερε ότι: «είναι η εποχή της ρεαλιστικής αποτύπωσης της πραγματικότητας, της γρήγορης σωστής υλοποίησης έργων, των βιώσιμων συμμαχιών και συμπράξεων, της σωστής προτεραιοποίησης. Έχουμε γίνει μέσα από αυτήν την διαχείριση κρίσεων πολύ πιο έμπειροι, ισχυρότεροι και κυρίως πιο αποφασισμένοι να υπερβούμε τις δυσκολίες». Απένειμε εύσημα στο υπουργείο για την προώθηση έργων («πρωτόγνωρη ωρίμαση)», την αλλαγή του νόμου περί δημοσίων συμβάσεων, τα μέτρα που πήρε για τις αναθεωρήσεις τιμών, την προώθηση διαδικασιών για το Παρατηρητήριο (με την επισήμανση ότι πάντα θα υπάρχει ο δημοσιονομικός περιορισμός). Ωστόσο, εκτιμά ότι είναι καλύτερο να προχωρήσουν 2-3 έργα λιγότερα και να δοθούν επιπλέον μέτρα για το κόστος των υλικών, τόνισε ότι μπορούν να δοθούν υπεργολαβίες σε μικρούς ομίλους, ενώ χρειάζονται κίνητρα (και φορολογικά) για το προσωπικό αλλά και πάταξη της γραφειοκρατίας.
Αλ. Μιχαηλίδης (ΤΕΡΝΑ): Βασικά προβλήματα η έλλειψη προσωπικού, γραφειοκρατία, ελλιπής τεχνολογία
Από την πλευρά του ο Εντεταλμένος Σύμβουλος της ΤΕΡΝΑ, Αλέξανδρος Μιχαηλίδης, αναφέρθηκε σε τρία μεγάλα ζητήματα που αντιμετωπίζει ο κλάδος των κατασκευών: η έλλειψη σε ανθρώπινο κεφάλαιο που λείπει καθώς έφυγε τα προηγούμενα έτη εκτός Ελλάδας ενώ όσοι έμειναν στερήθηκαν εμπειρίας, η γραφειοκρατία και η ελλιπής τεχνολογία. Ωστόσο, σημείωσε ότι η χώρα είναι σε καλύτερη φάση και υπάρχουν προοπτικές παρά την άνοδο τιμών και τα «σφιχτά» χρονοδιαγράμματα. Θεωρεί ότι το Παρατηρητήριο είναι θετικό μέτρο και η αναθεώρηση τιμών ένα «όπλο» για τα έργα και το δημόσιο συμφέρον. Τόνισε επίσης ότι «χρειάζεται να κεφαλαιοποιήσουμε τη συσσωρευμένη εμπειρία που έχουμε αποκτήσει, και αξιοποιώντας επιλογές και δυνατότητες που πλέον διαθέτουμε (συμμετοχή σε ΣΔΙΤ, παραχωρήσεις, πρότυπες προτάσεις) να μελετήσουμε, σχεδιάσουμε , συγχρηματοδοτήσουμε, κατασκευάσουμε και λειτουργήσουμε έργα που αναβαθμίζουν συνολικά την Ελλάδα, συμμετέχοντας και οι ίδιοι ως επενδυτές στην επόμενη ημέρα της χώρας».
Π. Γαρδελίνος (Μυτιληναίος): Πώς ξεπεράστηκε η αύξηση του κόστους στο εξωτερικό – Αλλαγή σε προϋπολογισμούς
Η υλοποίηση νέων και μεγάλων κατασκευαστικών έργων θα δώσει σημαντική ώθηση τόσο στον κατασκευαστικό κλάδο, όσο και την ελληνική οικονομία, παρατήρησε ο Παναγιώτης Γαρδελίνος, Γενικός Διευθυντής Τομέα Έργων Βιώσιμης Ανάπτυξης του Ομίλου MYTILINEOS. Ο κ. Γαρδελίνος αναφέρθηκε στις προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει ο κλάδος, σημειώνοντας το θέμα του επαναπατρισμού του ελληνικού κατασκευαστικού δυναμικού και της αντιμετώπισης των διαδοχικών κυμάτων ανατιμήσεων και πληθωριστικών πιέσεων που δέχονται οι εταιρείες. Για την αύξηση του κατασκευαστικού κόστους επισημάνθηκε από το στέλεχος της MYTILINEOS ότι «πρέπει να ληφθεί η γενναία απόφαση εκτέλεσης των έργων παρά τις ανατιμήσεις. Αλλά να εκτελούνται υπό τους σωστούς προϋπολογισμούς έστω κι αν ο αριθμός τους είναι μικρότερης κλίμακας». Αναφέρθηκε σε ένα παράδειγμα με ενδιαφέρον, όπου ο όμιλος πρόσφατα ανέλαβε 2 συμβάσεις εκτός Ελλάδας (Μ. Βρετανία, Πολωνία) ύψους 530 εκατ. ευρώ, με τις αρχικές προσφορές στα τέλη 2021 να είναι στα 450 εκατ. ευρώ. Όμως, ήρθε σε επαφή και διαπραγματεύσεις με πελάτες μετά την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία θέτοντας το δίλλημα ή να αλλάξουν οι προϋπολογισμοί, όπως και τελικά συνέβη, ή να περιμένουνε οι δύο πλευρές να ηρεμήσει η κατάσταση. «Αρα ίδως πρέπει να γίνει και εδώ το ίδιο, να ανέβουν οι προϋπολογισμοί και ας γίνουν λιγότερα έργα, 9 αντί για 10», σημείωσε χαρακτηριστικά. Ο όμιλος θέλει να διπλασιάσει τον τζίρο από κατασκευές, έχει κέρδη από τον τομέα, ενώ θέλει να διπλασιάσει το σχετικό ανεκτέλεστο, στα 2 δις ευρώ, μέσα στο 2022, κάνοντας αναφορά και στο μοντέλο των Smart cities που προωθεί το γκρουπ (π.χ. Ασπρα Σπίτια Βοιωτίας).
Γ. Στασινός (ΤΕΕ): Το Παρατηρητήριο Τιμών, η συναίνεση όλων των πλευρών και οι μικροί του κλάδου
«Η λογική μας πρέπει να είναι στο πώς θα καταφέρνουμε να παραδώσουμε έργα στους πολίτες», ανέφερε ο πρόεδρος του ΤΕΕ, Γιώργος Στασινός. Σύμφωνα με τον πρόεδρο του ΤΕΕ «απαιτείται συνεννόηση και συναίνεση μεταξύ των κομμάτων και υγιής ανταγωνισμός μεταξύ των εταιρειών. Να σταματήσει η δικομανία των εταιρειών, να δούμε πώς όλα τα κόμματα θα δίνουν μία συνέχεια στα έργα, να λειτουργήσει το παρατηρητήριο τιμών, να βρούμε προσωπικό το οποίο βρίσκεται σε έλλειμμα, για μία αποτελεσματική κοινή προσπάθεια, προκειμένου να ξεπεράσουμε αντιδικίες του παρελθόντος και να δούμε πώς όλοι θα έχουν δουλειά και καλή δουλειά. Υπάρχει χώρος και δουλειά για όλους». Ειδικότερα, όσον αφορά το παρατηρητήριο τιμών, ο κ. Στασινός πρότεινε η λειτουργία του να ξεκινήσει στο επόμενο δίμηνο, καθώς «υπάρχει η δυνατότητα να υποστηριχθεί από το ΤΕΕ», πρόταση που υιοθετήθηκε από τον υπουργό Υποδομών και Μεταφορών Κ. Καραμανλή. Πάντως, σημείωσε ότι έπρεπε ήδη να έχει γίνει το Παρατηρητήριο, ότι «το εκτελεσμένο έργο είναι καλύτερο του… ανεκτέλεστου των ομίλων», ότι είναι σημαντική η απορρόφηση κονδυλίων του Ταμείου Ανάκαμψης και του ΕΣΠΑ, ενώ υπάρχει πρόβλημα με άνοδο υλικών, έλλειψη προσωπικού αλλά και αύξηση αποδοχών που ζητούν οι τεχνίτες κ.α. Σημείωσε επίσης ότι πρέπει οι φορείς να κοιτάξουν και τα μικρά σχήματα του κλάδου, να αντιμετωπιστούν οι υψηλές εκπτώσεις στα μικρά έργα.
