Ειδική αναφορά στην Ελλάδα με εύσημα για τη δυναμική ανάκαμψη από την πανδημία και για την πρόοδο στην αντιμετώπιση των αδυναμιών που προϋπήρχαν αλλά και με καταγραφή των πεδίων ευαλωτότητας που παραμένουν και χρήζουν μακροχρόνιας αντιμετώπισης κυρίως στο πεδίο του χρέους, του επενδυτικού κενού και των NPls περιλαμβάνει η ετήσια έκθεση του ESM που παρουσιάστηκε στο περιθώριο του Eurogroup. Για την ΕΕ καταγράφει πλήγμα στο 2,5% του ΑΕΠ από την κρίση μόνο κατά το 1ο τρίμηνο και συστήνει την ανάληψη δράσης.
Αναλυτικά, ο ESM για την Ελλάδα αναφέρει ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία ρίχνει σκιές πάνω στις οικονομικές προοπτικές της χώρας. Το μέγεθος του αντίκτυπου του πολέμου μένει να φανεί, ωστόσο είναι πιθανό να επηρεαστεί εξαιτίας της εξάρτησης από τον τουρισμό αλλά και από το ρωσικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο.
Όπως τονίζεται, η ελληνική οικονομία έχει ανακάμψει δυναμικά από τις συνέπειες της πανδημίας, με ώθηση από την ισχυρή εγχώρια ζήτηση και από τον τουρισμό.
«Το δημοσιονομικό έλλειμμα έστρωσε το έδαφος για ένα μεγάλο πακέτο δημοσιονομικής στήριξης προς τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις. Οι συνθήκες της αγοράς παρέμειναν ευνοϊκές, υποστηριζόμενες από τη διευκολυντική κατεύθυνση της νομισματικής πολιτικής της ΕΚΤ και το σχέδιο ανάκαμψης της NGEU. Εν τω μεταξύ, οι τράπεζες ενίσχυσαν τους ισολογισμούς τους», σημειώνει ο ESM.
Παράλληλα, υπογραμμίζεται πως η Ελλάδα διαθέτει την απαιτούμενη ρευστότητα, έχοντας σταθερή πρόσβαση στην αγορά και χαμηλές χρηματοδοτικές ανάγκες που αντικατοπτρίζουν μια μακράς διάρκειας μέση ωρίμαση, ενώ λαμβάνει σημαντική οικονομική υποστήριξη από την NGEU. Όμως, όπως αναφέρει ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας, μακροπρόθεσμα η Ελλάδα παραμένει ευάλωτη λόγω των μακροοικονομικών ανισορροπιών, ιδιαίτερα εξαιτίας του πολύ υψηλού δημόσιου χρέους της αλλά και λόγω του επίμονου επενδυτικού κενού, της χαμηλής παραγωγικότητας και των πολλών κόκκινων δανείων.
«Για να διορθώσει αυτές τις αδυναμίες, η Ελλάδα έχει ξεκινήσει ένα φιλόδοξο project για τον εκσυγχρονισμό της οικονομίας της. Οι προτεραιότητες στο μεταρρυθμιστικό πεδίο περιλαμβάνουν την αντιμετώπιση μακροχρόνιων αδυναμιών στις υποδομές, στον κλάδο της εκπαίδευσης και της κατάρτισης, της δημόσιας διοίκησης, συμπεριλαμβανομένου και του συστήματος δικαιοσύνης», συμπληρώνει ο ESM.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία: μια νέα σοβαρή κρίση
Για την Ευρώπη ο ESM αναφέρει, πως εξαιτίας του πολέμου στην Ουκρανία- ο οποίος έχει συγκλονίσει τον κόσμο, καθώς πέραν των απωλειών έχει προκαλέσει μαζικές εκτοπίσεις και καταστροφές- , η οικονομική ανάπτυξη στη ζώνη του ευρώ, η οποία βρισκόταν σε ισχυρή τροχιά ανάκαμψης μετά την πανδημική κρίση, αναπόφευκτα αναθεωρήθηκε προς τα κάτω. Παράλληλα, τονίζεται πως η σύγκρουση έχει προκαλέσει μεγάλη αβεβαιότητα σχετικά με τις μελλοντικές οικονομικές εξελίξεις, επιδεινώνοντας ακόμα περισσότερο τα προβλήματα στις εφοδιαστικές αλυσίδες, συμβάλλοντας ταυτόχρονα στην αύξηση του πληθωρισμού, όπως αποδεικνύει η απότομη αύξηση των τιμών στην ενέργεια και τα τρόφιμα. «Ο οικονομικός αντίκτυπος της σύγκρουσης μπορεί να είναι διαρκέσει αρκετά χρόνια», εκτιμά ο ESM.
Ταυτόχρονα επισημαίνεται πως η επιδείνωση των εμπορικών όρων, καθώς οι τιμές εισαγωγών αυξάνονται περισσότερο από τις τιμές εξαγωγών, προκαλεί απώλειες στα περιουσιακά στοιχεία και στο πραγματικό εισόδημα. Για τις χώρες πουν εισάγουν ενέργεια, η αύξηση των τιμών προκαλεί μεταφορά εισοδήματος και πλούτου στο εξωτερικό. Για τη ζώνη του ευρώ, αυτή η απώλεια ανερχόταν σε περίπου 2,5% του ΑΕΠ έως το πρώτο τρίμηνο του 2022, επίδοση που συνιστά τη μεγαλύτερη απώλεια που έχει καταγραφεί.
Ο ESM τονίζει πως ο πόλεμος αποτέλεσε αφορμή για την ευαισθητοποίηση σχετικά με την ανάγκη μείωσης της εξάρτησης από τις εισαγωγές ενέργειας και τη διαφοροποίηση των πηγών ενέργειας, υπογραμμίζοντας την ανάγκη να προχωρήσουμε στην πράσινη μετάβαση. Παράλληλα, η σύγκρουση θα μπορούσε επίσης να αποτελέσει το έναυσμα για πιο εκτεταμένες αλλαγές, όπως η διαμόρφωση μιας νέας οικονομικής παγκόσμιας τάξης, κάτι που θα μπορούσε να μειώσει την παγκοσμιοποίηση και να αλλάξει τις εμπορικές ροές.
«Σε αυτό το πλαίσιο, η συνεργασία εντός της Ευρώπης θα πρέπει να αυξηθεί περαιτέρω», υπογραμμίζει ο ESM.
Τα πρόσθετα μέτρα που απαιτούνται για την ενίσχυση της αρχιτεκτονικής της Ευρωζώνης
Αναφορικά με τα πρόσθετα μέτρα που απαιτούνται για την ενίσχυση της αρχιτεκτονικής της Ευρωζώνης, ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας αναφέρει πως αρχικά θα πρέπει να ολοκληρωθεί η τραπεζική ένωση. Για να συμβεί αυτό θα απαιτήσει την εφαρμογή πολλών πρωτοβουλιών, συμπεριλαμβανομένης μίας μορφής ευρωπαϊκού συστήματος ασφάλισης καταθέσεων. Εάν οι καταθέτες σε ολόκληρη τη ζώνη του ευρώ δεν προστατεύονται ισότιμα ενόψει μιας μεγάλης κρίσης, το ευρώ δεν έχει την ίδια αξία σε ολόκληρη τη νομισματική ένωση – κάτι που δεν ευθυγραμμίζεται με το πνεύμα του ενιαίου νομίσματος. Οι καταθέτες θα πρέπει να προστατεύονται εξίσου, ανεξάρτητα από το πού βρίσκονται.
Σύμφωνα με τον ESM, το δεύτερο μέτρο που κρίνεται αναγκαίο είναι το γεγονός πως θα πρέπει να σημειωθεί μεγαλύτερη πρόοδος όσον αφορά στη δημιουργία μιας ένωσης κεφαλαιαγορών. Μια βαθιά και ολοκληρωμένη ένωση κεφαλαιαγορών είναι απαραίτητη για τη δημιουργία σημαντικών ιδιωτικών επενδύσεων -που θα λειτουργούν συμπληρωματικά στις δημόσιες επενδύσεις- γεγονός που θα βοηθήσει στη μεταμόρφωση των οικονομιών και στην τόνωση των δυνατοτήτων ανάπτυξής τους. Επί του παρόντος, στην ΟΝΕ συνυπάρχουν 19 εγχώριες κεφαλαιαγορές. Απαιτούνται φιλόδοξα βήματα προς την επίτευξη μιας ενιαίας αγοράς κεφαλαίων. Κάτι τέτοιο, θα απαιτήσει σημαντικές αλλαγές, όπως η εναρμόνιση τμημάτων της εθνικής νομοθεσίας περί αφερεγγυότητας. Αν και δύσκολο, το παραπάνω εγχείρημα θα συμβάλει στην καλύτερη κατανομή κεφαλαίων σε ολόκληρη την ΕΕ, ενισχύοντας τη δυνητική ανάπτυξη και αυξάνοντας τον επιμερισμό των κινδύνων μέσω των αγορών, γεγονός που θα μειώσει τον κατακερματισμό και θα προωθήσει τη σύγκλιση εντός της ζώνης του ευρώ.
Τρίτον, απαιτείται μια κεντρική δημοσιονομική ικανότητα (central fiscal capacity) με στόχο την μακροοικονομική σταθεροποίηση. Η απάντηση στην πανδημία ήταν αποτελεσματική και αποτελούσε μια αξιοσημείωτη πράξη αλληλεγγύης, αλλά η φύση της πανδημικής κρίσης διέφερε από την προηγούμενη κρίση χρέους και από την τρέχουσα κρίση που προκλήθηκε από τις πολεμικές συγκρούσεις. Στην κρίση της πανδημίας, οι χώρες-μέλη δεν υπέφεραν από μακροοικονομικές ανισορροπίες, αλλά αντίθετα επλήγησαν από ένα συμμετρικό σοκ και όλες επωφελήθηκαν από το μεγάλο, αλλά προσωρινό, πανευρωπαϊκό πακέτο στήριξης.
Τέλος, ο ESM εκτιμά πως χρειάζεται μία μεταρρύθμιση των δημοσιονομικών κανόνων της ΕΕ ώστε να παρέχεται ένα ουσιαστικό πλαίσιο συντονισμού για τη νομισματική ένωση.
Μεταρρύθμιση του ESM για μια ισχυρότερη ζώνη του ευρώ
Όπως τονίζει ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας, δέκα χρόνια μετά τη δημιουργία του, ο ESM εισέρχεται σε μια νέα φάση. Στις αρχές του περασμένου έτους, οι χώρες μέλη του ESM υπέγραψαν τη συμφωνία για την τροποποίηση της Συνθήκης του ESM, η οποία παρέχει τη νομική βάση για τον ESM ώστε να εκτελεί νέες αποστολές. Αυτή η μεταρρύθμιση είχε αρχικά εγκριθεί από τους αρχηγούς κρατών τον Δεκέμβριο του 2018 και από το Eurogroup τον Νοέμβριο του 2020. Μετά την επικύρωση της συνθήκης για τη μεταρρύθμισή του, ο ESM θα διαδραματίσει ισχυρότερο ρόλο στην προετοιμασία και την παρακολούθηση μελλοντικών προγραμμάτων, ενώ θα ενισχύσει τα προληπτικά πιστωτικά όριά του καθιστώντας τη διαδικασία επιλεξιμότητάς τους πιο διαφανή και πιο προβλέψιμη.
Όμως, όπως σημειώνεται, το σημαντικότερο είναι πως ο ESM θα είναι επιχειρησιακά έτοιμος να παράσχει το backstop για το SRF, διπλασιάζοντας ουσιαστικά τους πόρους του SRF σε περίπτωση που εξαντληθούν. Ως εκ τούτου, το πιστωτικό όριο που παρέχεται από τον ESM θα χρησιμοποιηθεί μόνο ως έσχατη λύση κατά τη διάρκεια μιας σοβαρής κρίσης. Το δάνειο θα μπορεί να αποπληρωθεί εντός τριών έως πέντε ετών μέσω εισφορών από τις τράπεζες, διασφαλίζοντας έτσι τη δημοσιονομική του ουδετερότητα. Το ονομαστικό ανώτατο όριο των δανείων του ESM προς το SRF έχει οριστεί στα 68 δισ. ευρώ.
Μόλις τεθεί σε ισχύ το backstop για το SRF, ο ESM θα αφαιρέσει το μέσο άμεσης ανακεφαλαιοποίησης για τις τράπεζες από την εργαλειοθήκη του. Μέσα από πολλές προσπάθειες, δοκιμές, λάθη και δέσμευση, η ζώνη του ευρώ και το νόμισμά της παρέμειναν ισχυρά και προσβλέπουν σε ένα πολλά υποσχόμενο μέλλον, ειδικά όταν η Ευρωζώνη εστιάζει στην ενίσχυση της ανθεκτικότητάς της. Ο ESM έχει προετοιμαστεί για το μέλλον και, όπως και στο παρελθόν, είναι έτοιμος να συμβάλει στη διασφάλιση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας στη ζώνη του ευρώ.
